عنصر خیال چیست؟ (+ انواع عنصر خیال)

عنصر خیال در شعر بسیار مهم است

عنصر خیال

مجموعه تصاویر حاصل از انواع صور خیال( استعاره، تشبیه، مجاز، کنایه) در دیوان هر شاعری، لحظه­ هایی را بیان می کند که مرتبط با درون و جهان درونی اوست. از راهکارهای مهم و تأثیرگذار در شعر انقلاب و دفاع مقدس می توان به بررسی آثار شاعران انقلاب و دفاع مقدس اشاره کرد. قیصر امین­پور، چهره درخشانی در ادبیات پایداری و انقلاب دارد که در اشعار وی می توان عناصر خیال را مشاهده کرد. 

عنصر خیال از دو نظر، قابل بررسی است:

عنصر خیال در محور افقی شعر بررسی میشود؛ یعنی عنصر خیال، انواع مجاز،  تشبیه، و استعاره را در طول مصراع ها بوجود می آورد.

عنصر خیال نیز در محور عمودی شعر، قابل بررسی است و باعث پیوند تصویرهای پراکنده در کل شعر می شود و به کل اجزای شعر، طرحی يک پارچه و ساختمانی استوار می بخشد که با محتوایش متناسب و هماهنگ است.

انواع صور خیال

به کوشش ذهنی شاعر برای برقراری نسبت میان انسان و طبیعت، خیال یا تصویر می گویند و انواع عناصر صور خیال در این راستا نظیر تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز است که علاوه بر مفهوم بخشی واقعی به شعر، آن را خیال انگیز میکند. خیال شاعرانه در وزن و مفهوم شعر منظوم، محدود نمیشود. این خیال های شاعرانه، ذهن بسیاری از مردمان عادی یا نویسندگان را تصرف کرده است. صورت های خیال به شرح زیر می باشد :

> تشبیه: 

وقتی که چیزی را به چیز دیگری همانند کنند؛ به آن تشبیه می گویند. یادآوری همانندی و شباهتی است که از جهتی یا جهاتی میان دو چیز مختلف وجود دارد. درواقع به یکی از عوامل ایجاد ایماژ یا تصاویر شعری، تشبیه اطلاق میشود. 

در زبان ادبی ، صور خیال و ابزار تصویر آفرینی عنصر اصلی هستند

> استعاره: 

از مهم­ترین صورت های خیالی میتوان به استعاره اشاره کرد و طبق گفته ی برخی از افراد به عنوان اساس کلام شاعرانه محسوب میشود. تعریف استعاره برطبق گفته ی اهل ادب به اینصورتست ­که یکی از دو طرف تشبیه را ذکر و طرف دیگر را اراده کرده باشند. معنای کلمه استعاره، مصدر باب استفعال است.

> كنایه:

گاهی اوقات گوینده، یک حقیقت را مستقیما به علل گوناگونی بیان نمی كند و از سخنی كه دلالت بر معنای دیگری دارد ولی بیانگر آن حقیقت بطور غیرمستقیم است؛ استفاده میکند.

> مدعا مثل:

به ادعای شاعر، مدعا مثل میگویند كه او برای به کرسی نشاندن ادعایش از مثالی شاعرانه استفاده میکند.

> مجاز: 

شوق و اشتیاق خواننده در عنصر مجاز، برای جستجو و طلب مفهوم تازه است و این عامل درونی موجب تاثیرگذاری بیشتر بر سخن میشود.( کدکنی:۸۴)

خیال یا تصویر ، همان کوشش ذهنی شاعر است

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش