بحران آب در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران از مرز هشدار گذشته و به گفته کارشناسان با تداوم این وضعیت تا ۳۰ سال دیگر حدود ۷۵درصد از مساحت کشور خشک میشود. در این بین تهران با جمعیت ۱۳میلیون نفر که هر روز برجمعیت آن افزوده میشود، دو برابر مصرف سرانه آب را نسبت به استانداردهای جهانی دارد. با وجود اینکه ۷۰درصد از ذخایر آبی شهر تهران از منابع سطحی تامین میشود اما در فصول گرم و سالهای کمباران ۵۰درصد آب این شهر از منابع زیرزمینی تامین میشود.
این در حالی است که مصرف بیش از اندازه منابع زیر زمینی و کم شدن آب این ذخایر، خطر آلودگی این آبها را افزایش میدهد. سهم سرانه آب در شهر تهران به ۳۵۰ مترمکعب در سال رسیده است و همین موضوع باعث شده تا کمبود آب آشامیدنی در این شهر از وضعیت بحران عبور کند. این در حالی است که نخستین چالش از چالشهای ۱۶ گانه پیش روی استان تهران، مشکل آب اعلام شده است. معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا اعلام کرده بود که وضعیت منابع زیرزمینی آب در استان تهران وخیم است و چارهای غیر از استفاده از بازچرخانی آب مصرفی در این استان نداریم.
صحبت از وضعیت منابع آبی استان تهران در حالی است که به گفته مسئولان آب و فاضلاب (آبفا) امسال شاهد رشد ۴.۵درصدی مصرف آب شرب در استان هستیم؛ موضوعی که این مسئولان علت آن را بارش های امسال عنوان و تاکید میکنند که بارش ها اگرچه در تغذیه سدها تاثیر داشته اما منابع زیرزمینی را که تغذیه نکرده و صرفه جویی باید در اولویت باشد. علیرضا بختیاری، مدیرعامل شرکت آب منطقهای تهران میگوید: تهران در حال حاضر با پایینترین ذخایر آبی روبهروست. او راه چاره را صرفهجویی دانسته و گفته اگر در سایر نقاط ایران مصرف آب آشامیدنی ۷درصد است، در این کلانشهر تا ۳۵درصد میرسد. این امر تنها راه عبور از بحران کمآبی و جیرهبندی آب شرب تهران است.
چندي پيش نيز شهرام عدالتي، معاون برنامهريزي و توسعه سازمان مديريت و برنامهريزي استان تهران گفته بود که فقر آبي در استان از مرز شرايط بحراني عبور کرده و در وضعيت فاجعه قرار گرفته است و ما به خاطر تامين آب ساکنان استان تهران به سوي تمام استانهاي ديگر چنگ انداختهايم. عدالتي همچنين اظهار کرد: واقعيت ديگر اين است که علاوه بر خود استان تهران رشد جمعيت در پيرامون اين استان نيز بسيار بالاست که نشان ميدهد فشار روزافزوني بر حوزه آبريز اين استان وجود دارد. يکي ديگر از علل مواجهه با چنين شرايطي برداشت بيرويه از منابع آب زيرزميني براي فعاليتهاي کشاورزي است؛ استفاده از روش غرقابي براي آبياري محصولات اين بخش بهشدت به آبخوانهاي استان فشار وارد ميکند.
تهران امکان جذب آب ندارد
نخستين تصفيهخانه شهر تهران با نام جلاليه در خيابان فاطمي فعلي در سال ۱۳۳۴ به بهرهبرداري رسيد و پس از آن تصفيهخانههاي ديگر در اين شهر احداث شد، آن زمان اين فکر به ذهن هيچکس خطور نميکرد که روزي پساب حاصل از آب ورودي به تهران نياز به هدايت و ساماندهي داشته باشد. تهران، امروز در هر ثانيه حدود ۴۰ مترمكعب آب مصرف ميكند و اين آب پس از تبديل به پساب با توجه به نيمهتمامبودن پروژه جمعآوري و تصفيه فاضلاب به مناطق جنوب تهران روان شده و موجب افزايش سطح آبهاي زيرزميني در آن مناطق ميشود بهنحوي كه سازمان آب منطقهاي تهران براي مهار اين معضل در طول ۲۵سال گذشته مجبور به حفر چاههاي متعدد در مناطق جنوبي پايتخت شده تا امكان انتقال آب به خارج از شهر را فراهم آورد.
اما اين شهر در حال توسعه است، خيابانهاي آسفالته آب باران را نهتنها جذب نميكند بلكه با شيببندي و نهرسازي موجود به سوي كانالهاي بتني هدايت كرده كه براساس ميزان بارندگي سالانه بين ۱۰۰ميليون تا ۳۰۰ميليون مترمكعب از اين طريق آب از شهر خارج ميشود. از سويي براساس آمار انشعابات نصب شده فاضلاب، هماكنون حدود ۲۷۰ميليون مترمكعب از مسير اين انشعابات، آب از پايتخت خارج ميشود و روانابهاي كوههاي شمالي شهر نيز سرنوشتي غير از اين ندارند و حدود ۱۴۰ميليون مترمكعب آب در سال نيز از مسير روددرههاي تهران از دست ميدهيم. نشانهها و مصاديق کمآبي در ايران غيرقابل اجتناب و چشمپوشي هستند؛ از جمله خشک شدن رودخانهها، تالابها و خالي از سکنه شدن بعضي از روستاها و حتي شهرهاي کوچک، بهدليل مشکل عدم دسترسي به آب از جمله اين مشکلات است.
مصرف ۳۸هزار ليتر آب در ثانيه
يک کارشناس حوزه آب در اين باره به «آرمان ملي» مي گويد: لازم است تدابيري براي مديريت مصرف آب انديشيده شود چراکه بحران آب تمام استانها از جمله تهران را با ۱۳ميليون نفر جمعيت دربرگرفته و بايد نگاه ويژهاي به اين موضوع داشته باشيم.داريوش مختاري با بيان اينکه مصرف متوسط يک خانوار تهراني، حدود ۲۰ مترمکعب در ماه است که با کاهش ۱۰درصدي مصرف آب، معادل ۱۲۰ميليون مترمکعب که مصرف سالانه دو استان است، صرفهجويي خواهد شد، اظهار کرد: ميتوان با انجام اقداماتي ساده از هدررفت آب جلوگيري کرد.
اين در شرايطي است که بر اساس گفتههاي مسئولان، متوسط نياز آب شرب شهر تهران، يکميليارد و ۱۰۰ميليون مترمکعب برنامهريزي ميشود که با توجه به وضعيت آب و هوا، بارش، ذخيره برفي و منابع آب زيرزميني، بخشي از اين نياز از منابع آبي سطحي (سدهاي پنجگانه تهران) و بخشي ديگر از منابع آب زيرزميني تامين ميشود. علاوه بر اين، در حال حاضر، ۲۲درصد از آب مصرفي استان تهران از سدها، ۲۰درصد از روانآبها و ۵۸درصد از آبهاي زيرزميني تامين ميشود و براساس آمار سالانه، با ۱۵۰ميليون مترمکعب کسري مخازن زيرزميني مواجهيم و طي ۱۱ سال سطح آب آبخوان تهران با افت ۱.۹ متري روبهرو بوده است.
وي همچنين خاطرنشان کرد: بايد به اين مساله نيز توجه کرد که از ۴۰۰ميليارد مترمکعب منابع آبي در سال، ۳۰۰ميليارد مترمکعب، تبخير و از ۱۰۰ميليارد مترمکعب باقيمانده، ۹۰ميليارد در حوزه کشاورزي و ۱۰ميليارد مترمکعب در حوزه آب شرب مصرف ميشود و اين در شرايطي است که در روزهاي گرم سال و در اوج مصرف، چهار و نيمميليون مترمکعب آب در استان تهران مصرف ميشود که اين رقم معادل ۵۲هزار ليتر بر ثانيه، يعني معادل ۵۲هزار بطري يک ليتري در هر ثانيه است که از اين ميزان، مصرف شهر تهران، سهميليون و ۳۰۰هزار مترمکعب بر ثانيه تخمين زده شده، بهعبارتي معادل ۳۸هزار بطري يک ليتري در ثانيه در شهر تهران آب مصرف ميشود.
وحید استرون
- 18
- 2