بورس در فاز افسردگی/ ناتوانی متولیان از مدیریت بازار

 وضعیت بازار سرمایه هر روز وخیم‌تر می‌شود. از یک سو تمامی شاخص‌های بازار در حال ریزش هستند و از سوی دیگر روند سرمایه‌گذاری در این بازار به شدت مختل شده و حتی پول موجود در بازار نیز به سمت در خروجی هدایت شده است.

در این میان اما نه صدایی از سمت دولت شنیده می‌شود نه رویکرد خاصی از سوی متولیان بازار مشاهده می‌شود تا دست‌کم اندکی از اعتماد سوخته سرمایه‌گذاران را بازیابی کند. صاحبان پول‌های هوشمند نیز به این باور رسیده‌اند که بازار سرمایه از اولویت‌های دولت خارج شده است. رویکرد سرمایه‌گذاران خرد نیز حاکی از همین باور است؛ در میان دست و پا زدن‌های بی‌نتیجه دولت در مدیریت اقتصاد کشور که هر روز وضعیت بدتری را رقم می‌زند، روند قیمت کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی هم فشار مضاعفی را بر روند سرمایه‌گذاری تحمیل کرده است.

به نحوی که حتی سهم‌های کامودیتی‌محور بازار نیز که در روزهای نزولی همچنان می‌توانستند برای سرمایه‌گذاران بلندمدت جذاب باشند، از فهرست اولویت‌های سرمایه‌گذاری خارج شده‌اند. تداوم چند ماهه این روند و بسته شدن تمامی روزنه‌های امید به روی سرمایه‌گذاران سبب شده است که بازار هر روز با شتاب بیشتری در مسیر نزولی قرار بگیرد. به نحوی که روز گذشته نیز شاخص کل بورس ۱۷ هزار واحد دیگر (معادل ۲/۱ درصد) عقب‌نشینی کرد تا به سقوط در کانال ۳/۱ میلیون واحدی نزدیک‌تر شود. شاخص هم‌وزن نیز از این رالی خطرناک عقب نماند و با افت بیش از هفت هزار واحدی معادل ۸۷/۱ درصد نزول کرد.

علیرضا تاجبر کارشناس بازار سرمایه وضعیت بازار را ناشی از اعتمادسوزی طی دو سال گذشته می‌داند و در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» تاکید می‌کند که تنها یک اجماع بر سر احیای بازار سرمایه در سطوح بالای مدیریتی می‌تواند اعتماد و امید سرمایه‌گذاران را بازگرداند.بازار سرمایه ایران از متغیرهای مختلفی اثر می‌پذیرد که عموما به سیاست‌های دولت وابسته است. متغیرهایی نظیر بودجه، نرخ تورم، تحریم‌های بین‌المللی، محدودیت‌های تجاری، نرخ دلار و سیاست‌های پولی بانک مرکزی به ویژه نرخ بهره بین‌بانکی از جمله عوامل اثرگذار بر روند سرمایه‌گذاری در این بازار و معاملات سهام است.

در همین حال از آنجا که بازار سرمایه ایران عمدتا بر شرکت‌های کامودیتی‌محور استوار است در نتیجه از روند قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها نیز اثر بالایی می‌پذیرد. طی ما‌ه‌های اخیر کامودیتی‌ها در بازار بین‌المللی در نتیجه سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی کشورهای پیشرو اقتصادی و جنگ میان روسیه و اوکراین، با افت شدید قیمت روبه‌رو بوده‌اند. این روند به سرعت اثر خود را در بازار سرمایه ایران نیز نشان داده و شرکت‌های کامودیتی‌محور را از فهرست سهام جذاب بازار خارج کرده است.

بدین ترتیب بازار سرمایه طی ماه‌های اخیر به زمینی بایر بدل شده و از جذب نقدینگی ناتوان شده است. با این حال اما عملکرد عموم شرکت‌ها در فصل بهار و بهبود آن نسبت به فصل گذشته حاکی از آمادگی آنها برای پذیرش سرمایه‌های جدید برای یک سرمایه‌گذاری سودبخش و ارزنده است. به ویژه آنکه در حال حاضر قیمت سهم‌ها در کف قرار گرفته و برای ورود سرمایه‌گذاران فرش قرمز پهن کرده‌اند. در این میان اما معضل کنونی بازار عدم تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود به بورس است؛ کارشناسان اقتصادی و بازار سرمایه یکی از مهم‌ترین دلایل عدم سرمایه‌گذاری در بورس را اعتماد از دست رفته سرمایه‌گذاران می‌دانند که برای بازیابی آن نیز تلاشی نمی‌شود.

در همین حال به دلیل تورم بالا در سال‌جاری و افزایش هزینه‌های زندگی عموما میزان پس‌اندازها و سهم سرمایه‌گذاری در سبد هزینه‌های افراد بسیار کوچک شده که خود می‌تواند به عنوان مانعی بزرگ در برابر توسعه سرمایه‌گذاری ارزیابی شود و بازار سرمایه نیز از آسیب‌های آن در امان نیست. وضعیت وخیم بازار سرمایه سبب شده است که اندک نقدینگی موجود در دست مردم هم به سمت بازارهای سفته‌بازانه طلا، سکه و ارز کوچ کند که خود معضل دیگری برای اقتصاد تورم‌زده کشور است. بررسی اظهارات و سیاست‌های دولتمردان و متولیان بازار سرمایه اما نشانه‌ای از دورنمای روشن سرمایه‌گذاری در این بازار را به دست نمی‌دهد و مشخص نیست این روند نزولی و بی‌اعتنایی به ظرفیت‌های بازار از سوی دولتی‌ها قرار است تا چه زمانی ادامه یابد؟

روند ادامه‌دار اعتمادسوزی

علیرضا تاجبر معتقد است که بازار سرمایه در ادامه همان روند بی‌اعتمادی به سر می‌برد که از سال ۹۹ شروع شده است. این کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» بیان می‌کند: «سرمایه‌گذاران نسبت به متولیان و کلیت بازار بی‌اعتماد هستند و ترجیح می‌دهند وجوه خود را در سایر بازارهای موازی سرمایه‌گذاری کنند. این اقدام هم البته به اقتصاد ملی لطمه خواهد زد و هم اکنون نیز شاهد آثار تورمی آن هستیم.

با این حال اما باید به سرمایه‌گذار حق داد که بی‌اعتماد باشد. ما زمانی دیدیم که همه ارکان اقتصادی و ارکان بازار سرمایه مردم را به سرمایه‌گذاری در بورس دعوت کردند؛ در اوج بازار اما شاهد خروج پول از سمت دولت، حقوقی‌ها و افرادی بودیم که رانت داشته‌اند. این خروج پول همچنان نیز ادامه دارد.» او می‌افزاید: «طبیعی است که در یک بستر ناامن افراد برای ورود به سرمایه‌گذاری اعتماد نمی‌کنند. در حال حاضر نیز بزرگترین مشکل بازار سرمایه ما بی‌اعتمادی است در حالی که از لحاظ پارامترهای درونی و عوامل بنیادین در بهترین شرایط به سر می‌برد و گواه آن هم گزارش‌های سه ماهه خوبی است که شرکت‌ها ارائه داده‌اند.»

ناتوانی متولیان از مدیریت بازار

تاجبر با تاکید بر وضعیت مناسب شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری عنوان می‌کند: «با این حال اما از یک سمت سرمایه‌گذاران کاملا بی‌اعتماد هستند و از سمت دیگر هم متولیان بازار سرمایه هیچ اقدام مثبت و سازنده‌ای انجام نمی‌دهند! نه مصاحبه امیدوارکننده و نه اقدام موثری صورت می‌دهند! متاسفانه از کاریزمای لازم هم برخوردار نیستند که بتوانند شرکت‌های حقوقی بزرگ را برای جمع و جور کردن این بازار به اجماع برسانند.» این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه من این کاریزما را متاسفانه در متولیان سیاسی نمی‌بینم عنوان می‌کند: «قبلا به حرف بسنده کرده بودند که اخیرا این حرف را هم حذف کرده‌اند و هیچ اظهارنظری درباره بازار سرمایه ندارند!» وی می‌افزاید: «تا زمانی که این شرایط حاکم باشد ما شاهد همین روند نزولی همراه با افت و خیز خواهیم بود. ممکن است در این میان یکی دو روز بازار مثبت باشد که در واقع فرصت خروج می‌دهد به برخی از سرمایه‌گذاران و بعد همین روند نزولی ادامه‌دار خواهد بود.»

بی‌اعتنایی سیاستگذاران به بازار سرمایه

این کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان پیش‌بینی از وضعیت بازار برای بازه‌های میان‌مدت و بلند‌مدت داشت یا خیر بیان می‌کند: «طی دو سال اخیر هر سرمایه‌گذاری که دید بلندمدت داشته- که البته منطبق بر اصول بازار سرمایه است- مطمئنا زیان سنگینی را متحمل شده است؛ در حال حاضر معضل اصلی بازار ما این است که روند بازار مبتنی بر مبانی بازار و دید بلندمدت نیست. بازار سرمایه ما بستر امن سرمایه‌گذاری را برای مردم و پذیرش وجوه سرمایه‌گذاران فراهم نکرده است و اصلا نمی‌توان گفت که در کوتاه‌مدت یا بلندمدت این روند بهبود خواهد یافت!» تاجبر عنوان می‌کند: «زمانی این روند تغییر می‌کند که اجماعی در میان متولیان اقتصادی و شرکت‌های حقوقی بزرگ ایجاد شود و با تزریق نقدینگی و اخبار مثبت و اقدامات مثبت و سازنده این اعتماد را به تدریج در یک فرآیند شش هفت ماهه بازگردانند که متاسفانه در حال حاضر در نقطه صفر این اقدام هم نیستیم.»

سردرگمی برای تعیین استراتژی سرمایه‌گذاری

تاجبر با بیان اینکه مشکل بازار سرمایه مشکلی سیستماتیک است می‌گوید: «این مشکل در واقع تمامی گروه‌های بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.» او می‌افزاید: «ما در بهترین گروه‌ها با بهترین گزارش‌های فصلی و سالانه هم شاهد روند نزولی هستیم و بنابراین نمی‌شود سرمایه‌گذار را به سمت گروه خاصی تشویق کرد. کلیت بازار هم که منفی است و بر همین اساس نمی‌توان سرمایه‌گذار را برای ورود تشویق کرد.» این کارشناس بازار سرمایه بیان می‌کند: «طی دو سال اخیر سرمایه‌گذاران آنقدر حرف‌های امیدوار‌کننده شنیده‌اند و عکس آن را در بازار دیده‌اند و شاهد اقدامات منفی از سوی ارکان بازار بوده‌اند که مطمئنا با حرف‌های کارشناسان جلب بازار نخواهند شد. بر همین اساس نمی‌توان توصیه خاصی برای سرمایه‌گذاری در بورس داشت.»

زینب مختاری