علائم پاندمی رکود تورمی

کرونا هنوز تمام نشده، جهان به ورطه رکود تورمی افتاده است. این یعنی واکنش به تورم، باعث گسترش رکود شده‌است. همزمان با این وضعیت، کاهش رشد اقتصادی در چین و تداوم جنگ اوکراین، فضایی را به اقتصاد جهان تحمیل کرده که برداشت آتی فعالان اقتصادی را تیره ساخته که نتیجه آن کاهش تقاضا برای مواد اولیه و سایر محصولات خام و صنعتی است. گفته می‌شود رکود تورمی پیش‌رو شبیه تحولات اقتصادی است که در پی افزایش قیمت نفت در دهه ۷۰ شاهدش بودیم.

 قیمت نفت در آخرین معاملات هم‌زمان با افزایش رشد قابل‌ملاحظه نرخ بهره بانکی آمریکا همچنین ترس فراگیر از وقوع رکود در اقتصاد جهانی و کاهش تقاضای سوخت افت جدی داشت، تا جایی‌ که به پایین‌ترین نرخ در ۸ ماه اخیر رسید.  قیمت جهانی نفت برای چهارمین هفته  متوالی، روند کاهشی را نشان داد. به عنوان مثال روز جمعه گذشته، هر بشکه نفت برنت با ۳دلار و ۷۵سنت کاهش، در رقم  ۷۸دلار و ۷۴سنت معامله شد. این نوع نفت طی هفته گذشته بیش از ۵درصد کاهش ارزش را تجربه کرد. نفت خام آمریکا نیز با حدود ۷۵/ ۴دلار کاهش، در رقم ۷۸دلار و ۷۴ سنت فروخته شد. نفت وست تگزاس اینترمدیت نیز تنها در هفته گذشته بیش از ۷درصد از ارزش خود را از دست داد. در همین مدت، قیمت بنزین و گازوئیل آمریکا نیز حدود ۵ درصد کاهش یافت.

بررسی اقتصاد انرژی آمریکا

 افزایش نرخ بهره بانک‌های مرکزی، از جمله افزایش ۷۵صدم درصدی نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا در روز چهارشنبه، همراه با رشد نرخ بهره در بانک‌های مرکزی سوئیس، نروژ و اندونزی، منجر به اعمال محدودیت بیشتر بر قیمت جهانی نفت شد. دلیل آن افزایش احتمال کند شدن رشد اقتصاد جهانی است، که تقاضای سوخت را تحت تاثیر مستقیم خود قرار می‌دهد. اگرچه برخی از داده‌های آماری ایالات متحده حکایت از رشد جهانی اقتصاد دارد، اما چشم‌انداز شرایط اقتصادی جهان نوید‌بخش نبوده و این مساله قیمت‌ جهانی نفت را با چالش جدی روبه‌رو کرده است. ارزش دلار آمریکا به بالاترین رقم از ماه مه سال ۲۰۰۲ رسیده است. هر چه ارزش دلار بالاتر رود، این امکان وجود دارد که تقاضا برای خرید نفت در این کشور بیشتر ‌شود. هم‌چنین قیمت تمام‌شده این کالای استراتژیک برای خریدارانی که ارزهای دیگر در ‌اختیار دارند، افزایش می‌یابد.در روز جمعه، شاخص بازار‌های بورس وال استریت بیش از ۲درصد کاهش یافت، چرا‌که سرمایه‌گذاران بازار بورس بیم آن دارند که سیاست فدرال رزرو برای مقابله با تورم، رکود به دنبال داشته و در نهایت منجر ‌به کاهش درآمد شرکت‌ها شود.

پس از اینکه ارزش دلار آمریکا به بالاترین سطح خود در بیش از دو دهه گذشته رسید، نگرانی‌ها در مورد افزایش چند‌باره نرخ بهره بانکی با‌لا رفت. اقتصاد‌های بزرگ با رکود کم‌سابقه مواجه شدند و در نتیجه کاهش تقاضا برای نفت در سطح بازار بین المللی رقم خورد؛ به طوری که بهای نفت در معاملات آخرین روز کاری بازار‌های جهانی حدود ۵ درصد کاهش یافت و به کمترین میزان خود در ۸ ماه گذشته رسید. در شرایط کنونی، عواملی همچون نوسانات ارزش برابری دلار، تحریم نفت روسیه توسط اتحادیه اروپا و نگرانی‌ها بابت وقوع رکود جهانی و تاثیرات بالقوه آن بر بازار، بر روند معاملات نفت خام در بازار انرژی و تشویش ذهن فعالان این حوزه، تاثیر بسزایی دارند.

کاهش ذخایر استراتژیک آمریکا به کمترین میزان ۴۰ سال اخیر

طبق گزارش‌های منتشر‌شده از سوی مراکز معتبر آماری در ایالات متحده، میزان ذخایر نفت استراتژیک این کشور در هفته گذشته به پایین‌ترین میزان خود از سال ۱۹۸۴ کاهش یافته است. بر اساس داده‌های وزارت انرژی، نفت خام در ذخایر استراتژیک ایالات متحده در هفته منتهی به ۲ سپتامبر، ۵/ ۷میلیون بشکه کاهش یافت و به ۵/ ۴۴۲میلیون بشکه رسید که کمترین میزان از نوامبر ۱۹۸۴ تاکنون است. تحلیلگران حوزه نفت می‌گویند چشم‌انداز ضعیف در مورد آینده بازار تقاضا در ماه‌های پیش‌ رو، موجب ایجاد نوسانات شدید در بازار بین‌المللی انرژی شده است.

نبرد روسیه با اوکراین و تحولات حوزه انرژی

تصمیم جدید مسکو یعنی فراخوان اجباری سربازی که در نوع خود و از زمان جنگ دوم جهانی در این کشور بی‌سابقه بوده، منجر به افزایش قیمت نفت شده است. نگرانی‌ بازار انرژی در مورد استمرار جنگ به قوت خود باقی است. واقعیت این است که تشدید جنگ در اوکراین درنهایت کاهش عرضه جهانی نفت را رقم خواهد زد. در این شرایط صادرکنندگان نفت از آفریقا جهت تامین نیاز اروپا پا‌ پیش گذاشته‌اند. روسیه نیز برای دور زدن تحریم‌های نفتی، به راه‌حل انتقال سوخت روی آب و از کشتی به کشتی برای رساندن نفت خود به آسیا روی آورده است.

 از نگاه تحلیلگران بازار انرژی، این تغییر روش بزرگترین تحول بخش عرضه در بازار جهانی نفت  از زمان انقلاب شیل آمریکا، به حساب می‌آید. شرط عبور سلامت روسیه از ممنوعیت نفت اتحادیه اروپا، صد ‌البته استمرار روند خرید نفت این کشور از سوی آسیا و به‌ویژه چین خواهد بود. از سوی دیگر رشد تقاضا و سفارش خرید نفت خام از سوی چین، که بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان به ‌حساب می‌آید، موجب تلاطم در بازار نفت خام خواهد شد. تدابیر سخت‌گیرانه چین برای مقابله با همه‌گیری کووید-۱۹ و در قرنطینه نگاه داشتن شهرهایی مانند چنگدو با ۲۱میلیون نفر جمعیت و ممانعت از جابه‌جایی مردم، میزان تقاضای نفت در دومین مصرف‌کننده بزرگ جهان را کاهش داده است. تحریم‌های اعمالی پس از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین در اواخر فوریه که شامل ممنوعیت واردات نفت روسیه به آمریکا و کشورهای هم‌پیمان می‌شود، باعث شد روسیه تحت بایکوت خریداران نفت، به سمت آسیا تمایل پیدا کند. در این مسیر، دو کشور هند و چین متقاضیان اصلی خرید محموله‌های نفت روسیه، البته با در نظر گرفتن تخفیف‌های جذاب بودند.

جایگاه نفت ایران در معادلات انرژی  

در آن سوی میدان، اما‌و‌اگرهای بازار نفت و ابهامات د‌ر‌مورد تعیین قیمت این کالای استراتژیک پس از اظهارات یک مقام ارشد در وزارت خارجه آمریکا شدت گرفت. او در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: «احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران با بن‌بست مواجه شده و در نتیجه احتمال بازگشت نفت خام ایران به بازار را کاهش داده است.» به گزارش مدیریت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، این کشور قیمت نفت خام سبک و سنگین خود را برای فروش در ماه اکتبر به‌ترتیب ۵دلار و ۵۵سنت، و ۲دلار و ۳۰سنت بالاتر از میانگین قیمت نفت عمان- دوبی قیمت‌گذاری کرده است.

اقتصاد سعودی و تحولات نفت

شرکت دولتی نفت سعودی ،آرامکو، پیش‌تر اعلام کرده بود قیمت رسمی فروش نفت به مشتریان آسیایی و اروپایی را برای تحویل در ماه اکتبر ۲۰۲۲ افزایش داده است. براساس گزارش اخیر یورونیوز، آرامکو با انتشار سود سه‌ماهه اول سال، از افزایش ۸۰درصدی عواید خود خبر داد. سود غول نفتی سعودی در این مدت به حدود ۴۰میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که  در مدت مشابه سال ۲۰۲۱، این میزان حدود ۲۲میلیارد دلار بود. آرامکو باور دارد افزایش تصاعدی سود شرکت عمدتا به واسطه حجم فروش بالا و بهبود فرآیند پالایش و توزیع حاصل آمده است. بدین ترتیب شرکت نفتی آرامکو که ۹۸درصد از سهم آن تحت مالکیت دولت سعودی است، تحت تاثیر جنگ اوکراین به سرمایه‌دار‌ترین شرکت در بازارهای بورس دنیا تبدیل شده است. شاهد مدعا اینکه در ایام نخستین حمله روسیه به اوکراین، قیمت هر بشکه نفت تا مرز ۱۴۰دلار افزایش یافت.

نقش محوری چین در بازار نفت

در عین حال گزارش‌ها از چین حاکی از آن است که حداقل سه پالایشگاه دولتی نفت چین به‌همراه یک پالایشگاه خصوصی بزرگ این کشور، در حال بررسی افزایش ۱۰درصدی مقدار بهره‌برداری از ظرفیت پالایشی خود در ماه اکتبر نسبت به سپتامبر هستند و امید فراوانی به افزایش احتمالی صادرات سوخت در سه‌ماهه چهارم سال جاری میلادی دارند. کاهش صادرات بیانگر تغییر در سیاست صادرات فرآورده‌های نفتی چین، افزایش عرضه جهانی و کاهش قیمت سوخت است.

مدیران پالایشگاه‌های چین انتظار دارند دولت با هدف حمایت از تولید داخلی، سهمیه‌ صادرات فرآورده‌های نفتی این کشور را به میزان ۱۵میلیون تن برای ماه‌های باقی‌مانده تا پایان سال آزاد کند. روابط عمومی یک پالایشگاه دولتی گفت: این پالایشگاه تصمیم به افزایش ۱۰درصدی تولید در ماه اکتبر نسبت به سپتامبر و رساندن میزان تولید به روزانه حدود ۲۴۰هزار بشکه را دارد. در شرایط فعلی، آنچه بیش از پیش جلب توجه می‌کند عبارت است از نقش و میزان تاثیرگذاری کشورهای اصلی تولیدکننده نفت و بازار مصرف این کالای استراتژیک، در موازنه با فعل‌و‌انفعالات ژئوپلتیک روز دنیا.