به گزارش ایسنا، معمولاً در همه کشورها پیامدهای نامطلوب پس از ایمن سازی به صورت روتین ثبت میشوند و در ایران نیز چنین سیستمی در معاونت های بهداشتی دانشگاه ها در حال انجام است که به آن نظام مراقبت غیر فعال می گویند. برای واکسن های جدید لازم است که پیامدهای اختصاصی متعاقب آن ها به صورت علمی و سازمان یافته پایش و ثبت شوند.
به دنبال بحث های متعدد کارشناسی در کمیته راهبری ایمنی واکسن های کرونا( مستقر در معاونت تحقیقات و فناروری وزارت بهداشت)، نظام مراقبت فعال پیامدهای پس از واکسیناسیون کووید- ۱۹ به این منظور طراحی و در حال اجرا است تا در کنار نظام مراقبت غیر فعالی پایش لازم واکسن ها صورت بگیرد.
در همین راستا محققان کمیته راهبری مطالعات واکسیناسیون کووید- ۱۹، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، با تهیه یک گزاره برگ، پیامدهای پس از واکسن های کووید- ۱۹ را گزارش دادند.
در این مطالعه که به صورت کوهورت آینده نگر انجام شده است ، افرادی که در شهرهای شاهرود، رشت، سنندج، مشهد، بیرجند، زاهدان و کرمان، یکی از واکسن های اسپوتنیک V، آسترازنیکا، سینوفارم و یا برکت را بر اساس دستورالعمل کشوری واکسیناسیون کووید- ۱۹ دریافت کرده اند ، مورد بررسی قرار گرفتند.
برای هر یک از این واکسن ها ۳۰ هزار نفر دریافت کننده واکسن، به صورت داوطلبانه وارد نظام مراقبت فعال شدند. هزار نفر اول دریافت کننده هر نوع واکسن، مشمول ثبت واکنش های موضعی و سیستمیک بودند. اگر شرکت کنندگان عوارض را در اپلیکیشن اختصاصی مطالعه ثبت نکنند، با این افراد به صورت روزانه به مدت هفت روز پس از تزریق واکسن( هم دوز اول و هم دوز دوم)، تماس تلفنی گرفته می شد.
برای بررسی رخداد عوارض نامطلوب جدی و عوارض خاص، کارشناسان به صورت هفتگی تا ۱۷ هفته پس از تزریق دوز اول و برای آسترازنیکا تا ۲۵ هفته پیامدها در سامانه اختصاصی برنامه ثبت کرده و تمام موارد بستری در بیمارستان پیگیری و پرونده آن ها در کمیته طبقه بندی عوارض بررسی می شوند.
از شروع مراقبت در ۱۸ فروردین تا پایان تیرماه سال ۱۴۰۰، تعداد ۲۳ هزار ۵۵۱ نفر در این نظام مراقبت وارد شدند.
بر اساس بررسی های انجام شده؛ بروز حداقل یک واکنش موضعی یا سیستمیک در روز اول پس از تزریق برای واکسن های آسترازنیکا، سینوفارم، اسپوتنیک و برکت به ترتیب ۹۰.۶ درصد، ۴۹.۹ درصد، ۸۳.۹ درصد و ۳۹.۵ درصد بود. این واکنش ها در روزهای بعد از تزریق روند کاهشی داشتند، به طوریکه در روز هفتم به ترتیب در ۱۲.۵ درصد، ۸.۴ درصد، ۸.۳ درصد و ۷.۲ درصد از شرکت کنندگان دیده شد.
مشاهدات حاکی از این بود که واکنش های موضعی و سیستمیک پس از دوز دوم بروز کم تری داشت. به طوری که در روز اول بعد از دوز دوم واکسن های آسترازنیکا، سینوفارم و اسپوتنیک، به ترتیب ۵۴.۲ درصد، ۳۳.۶درصد و ۶۹ درصد از شرکت کنندگان حداقل یک واکنش موضعی یا سیستیمیک نشان دادند. تا زمان بررسی این مطالعه تزریق نوبت دوم واکسن برکت انجام نشده بود.
بررسی ها نشان داد که تعداد قابل توجهی از موارد کووید- ۱۹ که پس از واکسیناسیون در مراقبت های روزانه یا هفتگی کشف شده اند، در ۱۴ روز اول پس از تزریق دوز اول اتفاق افتاده؛ به دلیل آن که سیستم ایمنی پاسخ دهی نسبی نداشته است. در بررسی ۱۸۶ مورد بیمار بستری شده به علت کووید- ۱۹ پس از تزریق واکسن؛ تنها یک مورد عارضه ترومبوآمبولی ریه( Pulmonary Thromboembolism) به دنبال تزریق واکسن سینوفارم گزارش شده است.
به طور کلی می توان گفت واکنش های موضعی و سیستمیک تزریق واکسن در روزهای اول پس از تزریق در واکسن آسترازنیکا بیشتر از بقیه انواع واکسن است و در درجات بعدی واکسن های اسپوتنیک V، سینوفارم و برکت قرار دارند. این واکنش ها تا پایان هفته اول بعد از واکسیناسیون روند کاهشی دارد.
باید برای مقایسه این نتایج با مطالعات دیگر به تفاوت های گروه سنی و جنسی جامعه مورد مطالعه توجه داشت. در این بررسی، شرکت کنندگانی که واکسن اسپوتنیک را دریافت کردند، اکثرا کارکنان درمان بودند و کمترین میانگین سن و درصد مردان را در بین چهار واکسن دیگر داشتند. در خصوص واکسن برکت نیز هنوز هیچ تزریق دومی از این واکسن تزریق نشده بود و حتی مراقبت های روزانه نیز برای هزار نفر اول کامل نشده بود. به همین علت نمی توان این نتایج را قطعی در نظر گرفت.
خوشبختانه موارد بستری متعاقب واکسیناسیون تا به حال ناچیز بوده است. با این حال باید نتایج قطعی موارد بستری و سایر عوارض شدید، با تکمیل حجم نمونه گزارش شود.
با توجه به این نتایج میتوان گفت واکسن های کووید مورد استفاده در ایران، مانند سایر نقاط دنیا دارای درجاتی از واکنش های موضعی و سیستمیک هستند که معمولاً تا هفت روز خود به خود از بین می رود. بنظر می رسد این واکنش ها در واکسن های سینوفارم و برکت که مبتنی بر ویروس غیرفعال هستند، بروز کم تری دارد.
پژوهشگران این مطالعه می گویند:بررسی موارد ابتلا به کووید- ۱۹ و بستری پس از واکسیناسیون با ادامه مطالعه و افزایش حجم نمونه و مدت پیگیری امکان پذیر خواهد بود.
این محققان تأکید می کنند:عوارض متعاقب واکسیناسیون لزوماً منتسب به واکسیناسیون نیستند. کمیته ای مستقل علمی، با انتساب یا عدم انتساب هر یک از عوارض جدی به واکسیناسیون را بررسی کرده و این موضوع در گزارش نهایی لحاظ خواهد شد.
- 11
- 3
