وقتی سلول‌های کشنده به ناجی تبدیل می‌شوند

به گزارش ایسنا به نقل از نیچر، سلول‌های کشنده‌ی طبیعی که به‌طور مصنوعی تقویت شده‌اند، ممکن است به راهکاری قدرتمند برای بازنشانی یک سیستم ایمنی مختل‌شده تبدیل شوند و در نتیجه برخی بیماری‌های خودایمنی را خاموش کنند.

نتایج حاصل از دو کارآزمایی بالینی کوچک نشان می‌دهد که پژوهشگران می‌توانند سلول‌های کشنده‌ی طبیعی را که سلول‌های ایمنی‌ای هستند که سلول‌های آلوده یا بیمار را از بین می‌برند به شکلی مهندسی کنند که سلول‌های سرکش تولیدکننده‌ی پادتن‌های خودایمن را از بین ببرند. این «خودپادتن‌ها» (Autoantibodies) می‌توانند به بافت‌ها آسیب بزنند و باعث ایجاد بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و اسکلرودرمی سیستمیک (Systemic Sclerosis) شوند.

نادیر محمود، رئیس شرکت بیوتکنولوژی ان‌کارتا (Nkarta) در جنوب سانفرانسیسکو، کالیفرنیا، می‌گوید: سلول‌های کشنده‌ی طبیعی به‌طور تکاملی برای یافتن و نابود کردن سلول‌های غیرعادی طراحی شده‌اند. اگر این کار به‌اندازه‌ی کافی عمیق باشد تا یک بازنشانی سیستم ایمنی را ایجاد کند، آن‌گاه می‌توان انتظار بازسازی یک سیستم ایمنی سالم و ناآلوده را داشت.

این رویکرد ریشه در درمان‌های سرطان دارد که بر نوع دیگری از سلول‌های ایمنی به نام سلول‌های T متکی هستند. این سلول‌ها را می‌توان به‌صورت ژنتیکی اصلاح کرد تا تومورها را شناسایی و نابود کنند. سلول‌های مهندسی‌شده از یک پروتئین به نام گیرنده‌ی آنتی‌ژن کایمریک (CAR) استفاده می‌کنند تا اهداف خود را شناسایی کنند، و به همین دلیل به آن‌ها سلول تی کایمریک (CAR-T-cell) گفته می‌شود.

سلول‌های  تی کایمریک می‌توانند برخی انواع سرطان‌های خون را برای بیش از یک دهه خاموش کنند و در درمان برخی بیماری‌های خودایمنی نیز در مراحل اولیه نویدبخش بوده‌اند. اما درمان‌های  تی کایمریک که در حال حاضر در دسترس‌اند، بسیار گران و ساخت آن‌ها پیچیده است. هر درمان باید از سلول‌های T خود فرد بیمار تهیه شود.

کتی رضوانی، پژوهشگر درمان‌های سلولی در مرکز سرطان MD Anderson در دانشگاه تگزاس در هیوستون، می‌گوید: در حال حاضر، تنها حدود یک ‌چهارم از افرادی در ایالات متحده که ممکن است از درمان‌های تی کایمریک برای سرطان بهره ببرند، به آن‌ها دسترسی دارند. تعداد بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی پنج برابر بیشتر از بیماران سرطانی است. بنابراین چگونه می‌توانیم هزینه‌ی این درمان‌های گران‌قیمت را برای این همه بیمار خودایمنی تامین کنیم؟

در مقابل، سلول‌های کشنده‌ی طبیعی را می‌توان از یک اهداکننده‌ی خون گرفت و به‌صورت ژنتیکی اصلاح کرد تا سلول‌های کشنده طبیعی کایمریک تولید شود. این سلول‌ها را می‌توان منجمد کرد و برای درمان چندین نفر استفاده نمود. رضوانی می‌گوید که همکارانش در MD Anderson می‌توانند صدها دوز سلول تی کایمریک کشنده طبیعی را تنها از یک اهدا کننده خون بند ناف بسازند.

نخستین آزمایش‌های سلول‌های  کشنده طبیعی در زمینه‌ی سرطان انجام شده‌اند و نتایج اولیه‌ی آن‌ها ترکیبی از موفقیت و چالش بوده است. محمود می‌گوید یکی از محدودیت‌های احتمالی این است که این سلول‌ها عمر کوتاه‌تری نسبت به سلول‌های تی کایمریک دارند. مکس چیان، مدیرعامل شرکت Rui Therapeutics در نانجینگ چین که در حال توسعه‌ی درمان‌های طبیعی کشنده است، می‌گوید: اگر تومور بازگردد، دارو باید همچنان در بدن حضور داشته باشد.

اما این عمر کوتاه ممکن است برای درمان بیماری‌های خودایمنی مشکل‌ساز نباشد. چیان اضافه می‌کند که یک درمان کوتاه‌مدت با سلول‌های کشنده طبیعی ممکن است برای پاکسازی تولید خودپادتن‌ها کافی باشد، یا فرد بتواند در صورت نیاز چند دوز از درمان را دریافت کند. پس از آن، سیستم ایمنی می‌تواند خود را بازسازی کند با جمعیتی تازه از سلول‌های تولیدکننده‌ی پادتن که تحریک به ساخت خودپادتن نشده‌اند.

در اواخر سال گذشته، شرکت Nkarta اعلام کرد که تلاش‌هایش برای ساخت درمان‌های سرطان مبتنی بر سلول‌های کشنده طبیعی را متوقف کرده و تمرکز خود را به بیماری‌های خودایمنی معطوف خواهد کرد. محمود می‌گوید: به‌نظر می‌رسد که درمان سلول‌های تی کایمریک کشنده طبیعی به‌طور خاص برای بیماری‌های خودایمنی طراحی شده باشد.

در کنفرانس EULAR در ماه گذشته، شرکت Rui Therapeutics و همکارانش داده‌هایی را از ۲۷ بیمار که سلول‌های کایمریک کشنده طبیعی را به‌عنوان درمان برای بیماری خودایمنی لوپوس سیستمیک دریافت کرده بودند، ارائه کردند. لوپوس می‌تواند باعث التهاب در مفاصل، کلیه‌ها، مغز و سایر اندام‌ها شود. همه‌ی شرکت‌کنندگان پس از درمان بهبودی‌هایی را تجربه کردند. برخی از آن‌ها نزدیک به دو سال پس از درمان تحت پیگیری بوده‌اند و همچنان در وضعیت بهبودی هستند.

سلول‌های کایمریک کشنده طبیعی که این بیماران دریافت کردند، یک پروتئین واحد به نام CD۱۹  را هدف قرار می‌دادند که پروتئینی است که توسط بسیاری از سلول‌های تولیدکننده‌ی پادتن ساخته می‌شود. اما در برخی شرایط خودایمنی، ممکن است لازم باشد گروهی از سلول‌های تولیدکننده‌ی پادتنِ با عمر طولانی که CD۱۹ تولید نمی‌کنند نیز هدف قرار گیرند.

پژوهشگرانی به رهبری دکتر هوجی شو، روماتولوژیست دانشگاه پزشکی نیروی دریایی در شانگهای، چین، از این رویکرد برای درمان فردی مبتلا به اسکلرودرمی سیستمیک استفاده کردند که بیماری‌ است که می‌تواند باعث تولید بیش‌ازحد بافت زخم شود. این وضعیت پوست، رگ‌ها و سایر بافت‌ها را سفت می‌کند.

گروه پژوهشی سلول‌های کایمریک کشنده طبیعی را طوری مهندسی کردند که هم پروتئین CD۱۹  و هم پروتئین BCMA که توسط سلول‌های تولیدکننده‌ی پادتنِ با عمر طولانی ساخته می‌شود را هدف بگیرند. پس از درمان، سطح خودپادتن‌های فرد کاهش یافت.

همچنین به‌نظر می‌رسید سلول‌های کایمریک کشنده طبیعی میزان سفتی بافت‌های بدن فرد را معکوس کرده‌اند و ساختار طبیعی پوست و رگ‌ها را بازگردانده‌اند.

این یافته به‌ویژه قابل توجه بود، چرا که امید ایجاد می‌کند که برخی از آسیب‌های ناشی از بیماری‌های خودایمنی نه‌تنها قابل پیشگیری باشد، بلکه ممکن است قابل ترمیم نیز باشند. امید وجود دارد و حالا فقط به داده‌های بیشتر نیاز داریم.