نماز میت چیست و به چه صورت خوانده میشود؟

نماز میت بخشی از مراسم تشییع جنازه در اسلام است

نماز میت

به نماز واجبی که باید پیش از دفن بر جنازۀ مسلمانان خوانده شود؛ نماز میت می گویند. برخی از ارکان در نماز میت به جا آورده نمیشود که از آن ها می توان به رکوع، سجود، تشهد و سلام اشاره کرد و نیازی به وضو، غسل، تیمم یا پاکی بدن برای خواندن آن نیست ولی بهتر است که شرایط سایر نماز های واجب، رعایت شود. نماز میت، معمولاً به صورت جماعت خوانده میشود ولی مأمومین باید خودشان تکبیر ها و دعا ها را بخوانند.

این نکته را در نظر داشته باشید که نماز میت، واجب کفایی است. پیروان دین اسلام باید پس از مرگ هر مسلمانانی، متوفا را غسل دهند و وقتی که او را کفن کردند؛ برایش نماز میت به جا آورند و او را دفن کنند. اگر فردی این کار ها را کرد، وجوب از بقیه افراد ساقط می شود.

اهمیت نماز میت

خواندن نماز میت به حدی مهم است که درصورت دفن جنازه ای بدون نماز میت و یا اشتباه خواندن نماز میت باید بدن متوفی را در بعضی حالات، از قبر بیرون آورده و وقتی که مجددا نماز میت خوانده شد؛ او را دفن کنند و در بعضی شرایط بر قبرش نماز بخوانند.

احکام نماز میت

>> مسلمانان، ملزم به خواندن نماز بر هر میّت مسلمان و بالغ هستند و اگر بچّه نابالغ با سن بیش از شش سال بمیرد؛ بنابر احتیاط واجب، خواندن نماز میت بر او الزامیست.

>> وضو و غسل یا تیمّم و پاک بودن بدن و لباس در نماز میت، شرط نیست؛ ولی بنابر احتیاط مستحب، بهتر است که شرایط سایر نماز های واجب را رعایت کنید.

>> زمان مناسب برای خواندن نماز میت، پس از غسل و حنوط و کفن کردن است و درصورت خواندن آن تا پیش از اعمال یا در بین اعمال، از روی فراموشی یا ندانستن مسأله، کافی نیست.

>> نماز میّت باید حتماً رو به قبله خوانده شود و میت باید بنابر احتیاط واجب، در مقابل نمازگزار به پشت خوابیده باشد یعنی سرش به طرف راست نمازگزار و پایش به طرف چپ نمازگزار باشد.

نماز میت یک واجب کفایی بر مسلمانان است

>> نماز میت باید به قصد قربت در حالت ایستاده خوانده شود و میّت را در موقع نیّت نماز، معیّن کنید مثلاً نیّت کنید« نماز می خوانم بر این میّت قربه الی اللّه» و اگر کسی قادر به خواندن نماز میّت در حالت ایستاده نباشد؛ باید نشسته بخواند.

>> مکان نمازگزار نباید پست تر و بلندتر از جای میت باشد، ولی درصورتی که این پستی و بلندی، مختصر باشد؛ بلامانع است. همچنین نمازگزار نباید دور از میّت بایستد، ولی کسانی که این نماز را به جماعت می خوانند درصورتی می توانند دور باشند که متصل به صف باشند.

>> بهتر است بدانید که درصورت وصیت میّت بر خواندن نماز میت توسط شخص معیّنی، عمل به وصیّت او واجب است و اجازه ی ولی لازم نیست ولی گرفتن اجازه بنابر احتیاط مستحب، بهتر است.

>> این نکته را در نظر بگیرید که نباید بین نمازگزار و میّت، پرده و دیواری حائل باشد ولی اگر میّت در تابوت قرار بیرد؛ بلامانع است.

مستحبات نماز میت

- خواننده ی نماز میت باید وضو یا غسل یا تیمم داشته باشد و در صورت نبود شرایط و زمان کافی برای انجام وضو و غسل، احتیاط مستحب آن است که تیمم کند.

- امام جماعت یا کسی که نماز میت را به صورت فرادی بر میت مرد می‎خواند، باید در مقابل وسط قامت او بایستد و چنانچه بخواهند این نماز را بر میت زن بخوانند، باید مقابل سینه‎اش بایستند.

- مستحب است که برای خواندن نماز میت، دست‎ها را در هر تکبیر بلند کنید.

- یکی از مستحبات نماز میت، خواندن این نماز به صورت جماعت است.

- خواندن نماز میت به صورت پا برهنه مستحب است.

- نمازگزار باید به حدی با میت، فاصله داشته باشد که اگر لباسش در اثر باد، حرکت کرد؛ به جنازه برسد.

- گفتن سه مرتبه ذکر« الصَّلاه» تا پیش از خواندن نماز میت، مستحب است.

- حتی اگر مأموم در نماز جماعت میت، یک نفر باشد باید عقب امام بایستد.

- تکبیر و دعا های نماز میت باید توسط امام جماعت، بلند خوانده شود و کسانی که این نماز را با او می‎خوانند؛ آهسته بخوانند.

- خواندن نماز میت در جایی توصیه شده که مردم، بیشتر در انجا به قصد خواندن این نماز حاضر می شوند.

- یکی از مستحبات نماز میت اینست که نمازگزار در حق میت و مؤمنین، زیاد دعا کند.

- درصورتی که زن حایض، قصد خواندن نماز میت به جماعت را ‎دارد، بهتر است که تنهایی در یک صف بایستد.

طریقه خواندن نماز میت

پنج تکبیر در نماز میت وجود دارد و بهتر است که نمازگزار به این ترتیب، پنج تکبیر را بگوید:

بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید:

أشْهَدُ أنْ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ وَأنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله

گواهی دهم که نیست معبودی جز خدا و گواهی دهم که محمّد(درود خدا بر او و خاندانش) رسول خدا است.

بعد از تکبیر دوم بگوید:

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد

خدایا رحمت بفرست بر محمد و آل محمد.

و پس از تکبیر سوم بگوید:

اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ

و پس از تکبیر چهارم،

اگر میت مرد است بگوید:اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِهذا الْمَیِّتِ: خدایا بیامرز مردان و زنان با ایمان را.

و اگر زن است بگوید:اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِهذِهِ الْمَیِّتِ

و بعد تکبیر پنجم را بگوید.

نماز میت با دیگر نمازها متفاوت است

و بهتر است پس از تکبیر اول بگوید:

أشْهَدُ أنْ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَأَشْهَدُ أنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسوُلُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشْیراً وَنَذِیراً بَیْنَ یَدَی السَّاعَهِ

خدا بزرگ‌تر است و گواهی می‌دهم که معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی‌شریک است؛ و گواهی می‌دهم که محمّد بنده و فرستاده اوست که او را به‌حق، مژده‌دهنده و بیم‌دهنده پیشاپیش قیامت فرستاده.

و پس از تکبیر دوم بگوید:

اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَبَارِکْ عَلی مُحَمَّد وَآلَ مُحَمَّد وَارْحَمْ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّد کَأفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَبَارَکْتَ وَتَرَحَّمْتَ عَلی إبْرَاهِیمَ وآلِ إِبْرَاهِیم إنَّک حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَصَلِّ عَلی جَمِیعِ الأَنْبِیَاءِ والْمُرْسلیِنَ وَالشُّهَداءِ وَالصِّدّیقِینَ وَجَمِیعِ عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِین؛

خدا بزرگ‌تر است؛ خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده و محمّد و خاندان محمّد را رحم کن، همانند برتر درود و برکت و رحمتی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم داشتی، به‌درستی که تو ستوده و بزرگواری و بر همه پیامبران و فرستادگان درود فرست.

و پس از تکبیر سوم بگوید:

اَلّلهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنینَ وَالْمُؤْمِناتِ وَالْمُسْلِمینَ وَالْمُسْلِماتِ الأَْحْیَاءِ مِنْهُمْ وَالأَْمْوَاتِ تَابِع بَیْنَنَا وَبَیْنَهُمْ بِالْخَیْرَاتِ إِنَّکَ مُجِیبُ الدَّعَوَاتِ إِنَّکَ عَلی کُلَّ شَیْء قَدِیر؛

خدا بزرگ‌تر است، خدایا مردان و زنان مؤمن و مسلمان چه زنده و چه مرده از آنان را بیامرز، پیوند ده میان ما و آن‌ها را به خیرات، به‌درستی که تو اجابت‌کننده دعاهایی، به‌درستی که تو بر هر کاری توانایی.

و بعد از تکبیر چهارم اگر میت مرد است، بگوید:

اَلّلهُمَّ إِنَّ هَذَا عَبْدُکَ وَابْنُ عَبْدِکَ وَابْنُ أمَتِکَ نَزَلَ بِکَ وأَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِه اَلّلهُمَّ إنَّا لاَ نَعْلَمُ مِنْهُ إلاَّ خَیْراً وَأَنْتَ أَعْلَمُ بِه مِنَّا اَلّلهُمَّ إِنْ کَانَ مُحْسِناً فَزِدْ فی إِحْسَانِه وَإنْ کَانَ مُسِیئاً فَتَجَاوَزْ عَنْه وَاغْفِرْ لَهُ. اَلّلهُمَّ اجْعَلْهُ عِنْدَکَ فی أعْلی عِلِّیِّینَ وَاخْلُفْ عَلی أهْلِهِ فی الغَابِرِینَ وَارْحَمْهُ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین؛

خدا بزرگ‌تر است؛ خدایا این بنده تو و فرزند بنده تو و فرزند کنیز توست، نزد تو فرود آمده و تو بهترین کسی هستی که نزد او فرود می‌آیند، خدایا ما از او جز خوبی نمی‌دانیم و تو از ما به او داناتری، خدایا اگر نیکوکار است، بر نیکی‌اش بیفزا و اگر بدکار است، از او درگذر و او را بیامرز و نزد خود در بالاترین جایگاه‌ها قرارش ده و بر خاندانش در میان زندگان جانشین او باش، به مهربانی‌ات ای مهربان‌ترین مهربانان.

ولی اگر میت زن است پس از تکبیر چهارم بگوید:

اَلّلهُمَّ إِنَّ هَذَه أمَتُکَ وَابْنَهُ عَبْدِکَ وَابْنتُ أمَتِکَ نَزَلَتْ بِکَ وأَنْتَ خَیْرُ مَنْزُول بِه اَلّلهُمَّ إنَّا لاَ نَعْلَمُ مِنْهَا إلاَّ خَیْراً وَأَنْتَ أَعْلَمُ بِهَا مِنَّا، اَللّهُمَّ إِنْ کَانَتْ مُحْسِنَهً فَزِدْ فی إِحْسَانِهَا وَإنْ کَانَت مُسِیئهً فَتَجَاوَزْ عَنْهَا وَاغْفِرْ لَهَا اَلّلهُمَّ اجْعَلْهَا عِنْدَکَ فی أعْلی عِلِّیِّینَ وَاخْلُفْ عَلی أهْلِهَا فی الغَابِرِینَ وَارْحَمْهَا بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین.

خدایا این کنیز تو و دختر بنده تو و دختر کنیز توست، بر تو فرود آمده و تو بهترین کسی هستی که بر او فرود می‌آیند، خدایا ما از او جز خوبی خبر نداریم و تو از ما به او داناتری، خدایا اگر نیکوکار است بر نیکی‌اش بیفزا و اگر بدکار است از او درگذر و او را بیامرز و نزد خود در بالاترین جایگاه‌ها قرارش ده و بر خاندانش در میان زندگان جانشین او باش و به مهربانی‌ات به او رحم کن، ای مهربان‌ترین مهربانان.

و بعد تکبیر پنجم را بگوید.

خواندن تکبیر ها و دعا ها باید به گونه ای پشت سر هم باشد که نماز از صورت خود خارج نشود. کسی که نماز جماعت میت را می‎خواند، نیز ملزم به خواندن تکبیر ها و دعا های آن می باشد.

نماز میت های تاریخی

از نماز میت های مورد توجه عموم می توان به نماز میت بر جنازه حضرت زهرا و نماز میت بر جنازه امام خمینی اشاره کرد :حضرت علی ( ع)، طبق گفته مورخان، شبانه همسرش فاطمه را غسل داد و نمازی بر پیکرش به جا آورد. به گزارش طبرسی، از نمازگزارانی که بر جنازه حضرت زهرا( س)، نماز خواندند؛ می توان به امام حسن، امام حسین، سلمان فارسی، مقداد، ابوذر غفاری، عقیل بن ابی طالب، عمار یاسر ، زبیر بن عوام، بُرَیده بن حصیب اسلمی و تعدادی از بنی هاشم اشاره کرد.

طبق وصیت فاطمه به علی( ع)، حضر علی شبانه او را تشییع کرد تا افراد ظالم، در تشییع جنازه اش نباشند و بر پیکرش نماز نخوانند.

از شلوغ ترین نماز میت ها می توان نماز بر بدن امام خمینی را نام برد. این نماز به امامت آیت الله گلپایگانی در خرداد سال ۱۳۶۸ش اقامه شد. بنابراین مراسم تشییع جنازه امام خمینی در تاریخ به عنوان پرجمعیت ترین تشییع جنازه محسوب میشود.

نماز میت پنج تکبیر دارد

گردآوری: بخش مذهبی سرپوش