آشنایی با انواع قرارداد کار و شرایط آن

انواع مختلفی از قرارداد کار باتوجه به نوع فعالیت و شغل و همچنین تمایل کارگر و کارفرما وجود دارد

انواع قرارداد کار

برای هر شخصی چه کارگر و چه کارفرما، قرارداد کار، حکم یک عامل دلگرمی را دارد که از این طریق نیروی کار، وظیفه ی خود را با انگیزه و اعتماد بیشتری انجام می دهد. در واقع هدف از ایجاد قانون کار، حمایت از کارگران و جلوگیری از سواستفاده کارفرمایان می باشد. بنابراین این قانون به عنوان یک قانون آمره محسوب میشود که کارگر و کارفرما حق توافق بر خلاف آنرا ندارد یا به عبارتی کارگر و کارفرما حق ندارند کم تر از آنچه در قانون آمده، درباره حقوق و مزایای کارگر، توافق کنند.

قرارداد کار بر اساس ماده ۷ فصل دوم قانون کار، به یک قراردادی کتبی یا شفاهی گفته میشود که کارگر برطبق آن، موظف است که کاری را برای کارفرما در ازای دریافت مبلغی معین بعنوان حق السعی، در مدت زمان معین انجام دهد. کارگر به عنوان شخصی حقیقی موظف به انجام کاری به درخواست کارفرما میباشد که دریافت حقوقش به صورت هفتگی، روزانه یا ماهانه است درحالیکه کارفرما به عنوان یک شخصی حقیقی یا حقوقی شناخته میشود که انجام امور به دستور و درخواست او صورت میگیرد و در قبال آن باید به کارگر، حقوقی را بپردازد. انواع مختلفی از قرارداد کار وجود دارد که در تمامی آن ها این حکم آمره بودن جاریست.

شرایط قرارداد کار

قرارداد کار به سندی گفته میشود که بین کارگر و کارفرما ، مسایل مربوط به شغلی که توافق می شود و همچنین شرایط مربوط به آن قید می شود.

- مشابه تمامی قراردادها، نخستین ویژگی قرارداد کار هم دارای ۲ طرف میباشد که یک طرفش کارفرما و طرف دیگرش کارگر یا هر عنوانیست که موظف به انجام کار است.

- تمام موارد حائز اهمیت برای کارگر و کارفرما باید در قرارداد کار، ذکر شود که از آن ها می توان به میزان دستمزد، وضعیت بیمه، همچنین تعيين ساعت کاری و شرح وظایف اشاره کرد.

- انواع مختلفی از قرارداد کار باتوجه به نوع فعالیت و شغل و همچنین تمایل کارگر و کارفرما وجود دارد.

انواع قرارداد از نظر استخدام خصوصی و دولتی

در ادارات دولتی و شرکتهای خصوصی، دو نوع قرارداد استخدام وجود دارد که در ادامه با آن ها اشنا میشوید:

۱. قراردادهای دولتی:

در دستگاه ها و ادارات دولتی بر اساس قانون استخدام کشوری در ایران، سه نوع استخدام رسمی، پیمانی و خدماتی یا قرارداد کاری وجود دارد. افرادی که قانون استخدام کشوری، قانون مدیریت خدمات کشوری و صندوق بازنشستگی کشوری به آن ها تعلق میگیرد، کارمندان رسمی دولت می باشند. نیروهای کار پیمانی در ادارات به منظور انجام امور تصدی گری استخدام می شوند و آئین نامه استخدام پیمانی و صندوق تأمین اجتماعی شامل آن ها می شود. گروه دیگری از کارکنان ادارات دولتی هستند که وظیفه دارند کارهای خدماتی و پشتیبانی را انجام دهند.

۲. قراردادهای شرکت های خصوصی:

استخدام در بخشهای خصوصی تحت پوشش نظام استخدامی قانون کار است و مشمول صندوق تامین اجتماعی نیز می باشد. قرارداد کار در شرکتهای خصوصی با توجه به مواد قانونی، به دو نوع قرارداد تقسیم می شود که از آن ها می توان به قرارداد های کار از نظر مدت قرارداد و قراردادهای کار از نظر ساعت کار اشاره کرد.

انواع قرارداد کار

قرارداد کار به عنوان یک نوع سند رسمی در نظر گرفته میشود که بین کارگر و کارفرما موجب ایجاد رضایت می شود. مسئله قرارداد در دنیای کسب و کار، بسیار مهم است، به همین خاطر بهتر است که کارگر و کارفرما از اطلاعات کافی و صحیحی برخوردار باشند. قرارداد کار باتوجه به مدت زمان کاری توافق شده بطور معمول تقسیم می شود.

* قرارداد کار تمام وقت:

قرارداد کار تمام وقت به قراردادی گفته میشود که کارگر به موجب آن باید به میزان ساعات کار مقرر در قانون، کار کند. به این معنی که کارگر در هرروز باید ۸ ساعت یعنی بمدت ۴۴ ساعت در هفته کار کند. این نکته را در نظر داشته باشید که ساعات کار به مدت زمانی اطلاق میشود که کارگر، وقت یا نیروی کارش را به منظور انجام کار به کارفرما اختصاص  دهد. کارگر، اگر تمام وقت کار کند، از مزد و مزایای کامل قانونی برخوردار میشود.

قرارداد کار به سندی گفته میشود که بین کارگر و کارفرما، مسایل مربوط به شغلی که توافق می شود

* قرارداد کار با مدت غیرموقت:

زمانی برای پایان کار در قرارداد کار با مدت غیرموقت، تعيين نمیشود؛ به همین خاطر به آن قرارداد دائمی می گویند. صرفا تاریخ شروع به کار در چنین قراردادی ثبت می شود ولی برای آن تاریخ پایانی تعيين نمی شود. در چنین حالتی قرارداد کار در بین طرفین برای مدت نامحدود و غیر موقتی تنظیم و امضاء می شود. از بهترین قرارداد برای کارگران می توان به قرارداد کار دائم اشاره کرد که برای آن ها فواید زیادی دارد و امنیت شغلیشان را تهدید نمیکند.

طبق تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار، تعریف قانون عبارتست از:« در کارهایی که طبیعت آن ها از جنبه مستمر برخوردارست، در صورت ذکر نکردن مدت زمان در قرارداد، چنین قراردادی دائمی می شود». یکی از مواردی که در این نوع قرارداد باید مدنظر قرار گیرد، به اخراج کارگران مربوط میشود، بدین دلیل که نمی توان کارگران را طبق تبصره قانون گذار، بدون هیچ علت موجهی اخراج کرد. چنانچه کارفرما تصمیم داشته باشد کارگری را اخراج کند که با آن به صورت دائمی قرارداد بسته، باید طبق فرآیند و تشریفات مذکور در قانون، عمل کند و برای اخراج کارگرش، دلیل موجهی داشته باشد که مورد موافقت شورای اسلامی کار قرار گیرد. به خاطر همین مسئله، قرارداد دائمی در بین کارفرمایان از مقبولیت کمتری برخوردار است و آن ها ترجیح می دهند که قراردادهای موقت را با کارگران تمدید کنند و قراردادهای دائمی با کارگران نبندند.

* قرارداد کار با مدت موقت:

قرارداد کار موقت با مدت معین از دیگر انواع قرارداد کار محسوب میشود. براساس ماهیت بعضی از کارها، کارفرما مدت مشخصی را تعيين میکند. ولی کارفرما و کارگر می توانند مدت قرارداد قانون کار را تمدید کنند. بهتر است بدانید که تمدید قرارداد کاری به این معنی نیست که چنین کاری به صورت دائم است مگر این که طرفین در مورد آن با هم به توافق برسند و به دائمی بودن آن به صراحت اشاره شود. پس از پایان مدت زمان کار، احتمال این که قرارداد کار قابل تمدید نباشد، وجود دارد ، به این معنی که کارفرما حتماً نباید قرارداد را تمدید کند و به محض این که قرارداد به پایان رسید، وظایف قانونی طرفین هم به پایان میرسد.

* قرارداد پاره وقت:

درصورتی که ساعت کار، طبق ماده ۳۹ قانون کار، کم تر از ساعت عادی کار باشد به چنین قراردادی، قرارداد پاره وقت گفته میشود. از هر نظری کارکنان پاره وقت یا نیمه وقت مشمول قانون کار میشود. به عنوان مثال بین افرادی که مشغول به فعالیت در حوزه بهداشت و درمان هستند قراردادهای پرکیس منعقد می شود که از این افراد می توان به پزشکان و دندان پزشکان و با کلینیک ها و بیمارستان ها اشاره کرد.

* قراردادهای مزدساعتی:

درواقع بابت ساعاتی كه كارگر، زمان خود را در اختیار كارفرما قرار می دهد مزد ساعتی، محاسبه و پرداخت می شود. کارفرما در قرار دادهای مزدی ساعتی، وظیفه دارد که مزایای رفاهی را علاوه بر مزد ثابت، باتوجه به ساعات كار، محاسبه کند و به كارگر بپردازد که این مزایا نظیر حق مسكن، حق خواروبار و كمك عائله مندی می باشد.

* قراداد کار معین:

قرارداد کار معین صرفا برای انجام یک کار مشخص و معین منعقد میشود. از این رو تعهد کارگر به محض اتمام کارش، خاتمه پیدا می کند و این قرارداد به پایان میرسد. قرارداد کار معین نسبت به قراردادهای پیمانکاری از چند جهت، مشترک هستند و شاید مهم ترین تفاوت آن ها را می توان در قانون حاکم بر قرارداد تعيين کرد که در فرض دوم مقررات قانون مدنی بر قرارداد حاکم است.

یکی از موارد مهم و قابل توجه، تفکیک قراردادهای کار معین یا قرارداد پروژه ای و قرارداد پیمانکاری میباشد ، از این رو چنانچه کارگر، کار معینی را در محل کارگاه با استفاده از امکانات و متعلق به کارفرما انجام دهد قرارداد آن ها در چنین شرایطی از موارد حمایتی خاص مذکور در قانون کار، برخوردار میشود. در این موقعیت قرارداد کار مفهومی متمایز از اجاره انسان پیدا میکند. امّا وقتی کاری به صورت یک پروژه انجام داده شود وظیفه ی پیمانکار اینست که کار را ازطریق تجهیزات و امکانات خود انجام دهد و حتی اختیار کاملی برای حدود و ثغور و ساعات و چگونگی انجام کار دارد. این نوع قرارداد به عنوان یک قرارداد تابع مقررات قانون مدنی درنظر گرفته شده است.

* قرارداد کارآموزی:

در کارآموزی، نوآموزان و افراد نسل جدید، مهارتی را کسب می کنند و به کسب مهارت در قالب فعالیت های همسو با شغلشان مشغول می شوند. درواقع این نوع قرارداد به عنوان یک نظام اموزشی شناخته میشود که افراد، آموزش های آکادمیک را در کنار آموزش های مهارتی یاد میگیرند. کارفرما بعد از ثبت قرارداد کارآموزی، کارآموز را به منظور کسب مهارت همراهی می کند و در مقابل کارآموز، فعالیت هایی که کارفرما از او درخواست می کند را انجام می دهد.

* قرارداد پیمانکاری:

بهتر است از قراداد پیمانکاری در خدمات دیگری غیر از ساخت و ساز و امور ساختمانی استفاده شود. قرارداد کار و قرارداد پیمانکاری تقریباً مشابه هم هستند؛ انجام یک پروژه در قرارداد پیمانکاری، بطور کامل بر عهده پیمانکار است. اگر از قرارداد پیمانکاری به عنوان یک قرارداد کار فردی یاد کنیم در چنین شرایطی مشمول قوانین کار نیست و صرفا مشمول قانون تامین اجتماعی میشود. در این نوع قرارداد، توجه داشته باشید که پیمانکار مانند کارگر به پیروی از کارفرما نمی پردازد و بطور مستقیم کاری که به او محول شده را انجام می دهد.

یک خط مشی کلی در قراردادهای پیمانکاری برای پیمانکار از سوی کارفرما ترسیم می شود و تنها چیزی که برای کارفرما حائز اهمیت است، نتیجه و سرانجام طرح می باشد. به این ترتیب کارفرما مدیریتی بر نحوه انجام کار بطور مستقیم ندارد.

قرارداد کار موقت با مدت معین یکی از انواع قرارداد کار محسوب میشود

بنابراین پیمانکار در چنین قراردادی برای انجام طرح مورد نظرش، آزادی عمل بیشتری دارد. تمام خدمات موردنیاز کارفرما در این نوع قرارداد باید بطور دقیق ذکر شود. بر فرض مثال، این قرارداد برای انجام خدماتی کاربرد دارد که نظیر راه اندازی یک سامانه فروش برای یک شرکت تولیدی باشد؛ کارفرما باید بطور شفاف، به ذکر جزئیات این خدمات در قسمت موضوع قرارداد بپردازد و تعيين کند که تقاضایش از پیمانکار، یک سیستم فروش با چه ویژگی هایی می باشد. جزئیات دیگری که باید در این قرارداد بطور دقیق تعيين شود شامل مبلغ قرارداد و نحوه پرداخت آن می باشد.

در قراردادهای پیمانکاری، وضعیت بیمه را به این طریق تعیین میکنند که وظیفه ی پیمانکاران و کارفرمایان، تحت پوشش بیمه قرار دادن کارکنان خود و کارکنان پروژه های مناقصه و قراردادی می باشد. حق بیمه در قرارداد پیمانکاری به صورت درصدی از مبلغ یا ارزش کل قرارداد در نظر گرفته شده است.

* قرارداد آزمایشی:

برای این که در قراردادهای غیرموقت، کارگر و کارفرما بتوانند از لحاظ کاری و اخلاقی با هم آشنا شوند باید یک دوره آزمایشی با توافق هم مشخص کنند که مدت این دوره طبق قانون نباید بیشتر از ۳ ماه شود، یعنی این دوره باید حداکثر بمدت یکماه برای کارگران ساده و نیمه ماهر و بالای سه ماه برای کارگران ماهر باشد.

* قراردادهای کارمزدی:

از دیگر انواع قرارداد کار می توان از قرارداد کارمزدی یاد کرد. کارمزد طبق ماده ۲ قانون کار به اینصورتست که مزدی که به منظور انجام مقدار کاری مشخص، اندازه گیری شود به ازای هر واحد کار، تعيين و پرداخت می شود. درواقع مزدی قابل محاسبه است که براساس میزان کار انجام شده یا محصول تولید شده باشد. توجه داشته باشید که پرداخت به شیوه کارمزدی نباید کم تر از حداقل حقوق کارگران باشد. کارگران کارمزد، مستحق دریافت حقوق برای روزهای تعطیل رسمی و روزهای جمعه و مرخصی می باشند.

* قرارداد مشاوره ای:

برای اینکه شرکت ها و استارتاپ ها به صورت ساعتی از مهارت و تخصص افراد بهره بگیرند، اقدام به انعقاد قرارداد مشاوره می کنند. قرارداد مشاوره ای از نظر حقوقی ممکن است به دوصورت منعقد شود که عبارتست از:

۱. قرارداد ساعتی:

یکی از انواع قرارداد کار که نحوه ی محاسبه ی آن بر اساس میزان ساعات کار کارگر است، قرارداد کار ساعتی نامیده می شود. نحوه ی پرداخت حقوق و مزد در این قرارداد به ازای هر یک ساعت کار کارگر و کارمند میباشد و حقوق را در پایان هفته یا ماه بر اساس توافق طرفین، باتوجه به مجموع ساعات کاری به کارگر می پردازند. مشاورینی قرارداد ساعتی امضاء می کنند که در زمینه های مختلفی نظیر حقوقی، حسابداری و مالی، بازاریابی و مارکتینگ و … راهنمایی و مشاوره می دهند.

۲. قرارداد پیمانکاری:

ساعات کار در بعضی مواقع، از اهمیت چندانی برخوردار نیست و پایان یافتن یک کار و پروژه به عنوان موضوع اصلی قرارداد محسوب میشود. کارفرما و کارگر در چنین مواقعی یک قرارداد پیمانکاری امضاء می کنند که معمولاً شرایط و بازه زمانی انجام کار و مزد آن در این نوع قرارداد تعيين می شود و کارگر باید در یک یا چند مرحله، کاری که به او محول شده را تمام کند، سپس آن را به کار‌فرما تحویل دهد.

تمام موارد حائز اهمیت برای کارگر و کارفرما باید در قرارداد کار، ذکر شود

گردآوری: بخش کار و کارگر سرپوش