به گزارش ایسنا ، حوادث صنعتی و معدنی به لحاظ اهمیت موضوع غالباً تیتر اول رسانه‌ها و نشریات را به خود اختصاص می‌دهند و نمونه اخیر آن حادثه تلخ معدن زمستان یورت در استان گلستان بود که جان ده‌ها نفر از کارگران زحمتکش این معدن را گرفت و علاوه بر آن خانواده‌های زیادی را داغدار کرد، اما دلیل رخداد این گونه حوادث تلخ چیست؟
آیا در این زمینه ضعف قوانین وجود دارد یا ضعف نظارت بر اجرای قانون؟ آیا خطاهای انسانی در این حوادث نقش دارند یا شرایط ناایمن محیط کار؟
«مجتبی مجدیان اردکانی» یکی از کارشناسان HSE صنایع استان یزد که قریب به ۱۵ سال هم به صورت تجربی و هم به صورت آکادمیک در زمینه ایمنی صنعتی مشغول فعالیت است در این باره به خبرنگار ایسنا – منطقه یزد، می‌گوید: در کشور ما ایران، قوانین و آیین‌نامه‌های مختلفی درخصوص ایمنی و بهداشت کار تصویب شده و مراجع مختلفی نیز بر حسن اجرای این قوانین نظارت دارند اما به نظر بنده، نقص و ضعف محتوایی برخی از این آیین‌نامه‌ها می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
وی ادامه می‌دهد: همچنین به دلیل پیشرفت روزافزون صنایع چه از نظر کیفی و چه کمی، تاریخ مصرف برخی از دستورالعمل‌های مربوطه به پایان رسیده و نیاز به تجدیدنظر و بازنگری آنها وجود دارد.
مجدیان اردکانی علاوه بر اینها، ضعف نظارت و موازی‌کاری برخی از دستگاه‌های ذیربط را باعث بروز ناهماهنگی در امر ایمنی و بهداشت کار می‌داند و اضافه می‌کند: در کنار این موضوعات نقص فرهنگ ایمنی در جامعه صنعتی ایران یکی دیگر از مهمترین عوامل ایجاد حوادث کار در کشورمان است.
به اعتقاد وی، در بسیاری از کارگاه‌های بزرگ و کوچک صنعتی و معدنی متاسفانه دید خوبی نسبت به مسائل ایمنی وجود ندارد و کارفرمایان خود را ملزم به رعایت مسائل ایمنی نمی‌دانند که این موضوع در بسیاری از موارد وقایع و حوادث تلخی را رقم می‌زند .
شرایط ناایمن مهمترند یا اعمال ناایمن؟
مدیر ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) یکی از طرح‌های صنعتی ملی در استان که به طور همزمان در دانشگاه‌های مختلف نیز مشغول به تدریس است، در مورد این که در بحث وقوع حوادث ناشی از کار، شرایط ناایمن مهمتر هستند یا اعمال ناایمن؟ می‌گوید: شرایط و اعمال ناایمن و نقش آنها در وقوع حوادث، هر کدام در جای خود محل بحث هستند اما آنچه مسلم است این که هر یک از این موارد می‌تواند وقایع تلخ و غیرقابل جبرانی را رقم بزنند.
وی در این باره با اشاره به مثالی، وقوع حادثه اتمی چرنوبیل در شوروی سابق را ناشی از هر دو مورد فوق ذکر و تصریح می‌کند: در درجه اول نقص سیستم‌های ایمنی و دوم اعمال ناایمن و راهبری ناصحیح شرایط باعث بروز این حادثه شد اما آنچه از این فاجعه که باعث مرگ بیش از سه هزار نفر در ساعات اولیه وقوعش شد، برداشت می‌شود عدم توجه به مسائل ایمنی توسط برخی از سرپرستان و مقاومت در برابر دستورالعمل‌های ایمنی بود که فاجعه‌ای مرگبار را رقم زد.
مجدیان اردکانی با تاکید بر این که اعمال و شرایط ناایمن کار هنگامی که با یکدیگر رخ دهند به مراتب حوادث شدیدتری را رقم خواهند زد، به حادثه تلخ معدن زمستان یورت اشاره و اضهار می‌کند: طبق شواهد اولیه ناشی از شرایط ناایمن (جمع شدن گاز و عدم وجود سنسورهای هشداردهنده) و فعالیت‌های ناایمن (باتری به باتری کردن لوکوموتیو به جای تعویض باتری) بوده است که در کسری از ثانیه باعث انفجار شدید شده و ده‌ها نفر از کارگران زحمتکش معدن را به کام مرگ فرو برده است.
عمده علل انجام اعمال ناایمن در محیط‌های کاری
به اعتقاد مجدیان، مهمترین فاکتور در انجام فعالیت‌های ناایمن پایین بودن سطح اطلاعات و فرهنگ ایمنی در جوامع کاری است که موجب می‌شود فرد به صورت ناخودآگاه دست به اقداماتی زده که باعث بروز حوادث می‌شود.
وی می‌گوید: نبود آموزش‌های لازم که در قانون نیز به صراحت اشاره شده است عامل دیگری است که گاه حوادث ناگواری را به دنبال خواهد داشت و نمونه بارز این رفتار، اقدامی بود که توسط برخی از معدنچیان و مردم محلی پس از وقوع حادثه انفجار معدن زمستان یورت رخ داد و این گروه بدون آموزش‌های لازم قبلی و بدون اطلاعات مکفی ایمنی برای نجات گرفتارشدگان در زیر آوار اقدام کردند که متاسفانه آنها نیز جان خود را از دست دادند.
مجدیان اردکانی عامل دیگر در انجام اعمال ناایمن را تجربه کم برخی از کارگران جوان یا غرور کاذب در آنها و نیز در برخی کارگران با سابقه کاری بالا می‌داند که باعث می‌شود فرد با کم اهمیت شمردن مسایل ایمنی به اقداماتی دست زده که سلامت و جان خود و همچنین دیگران کارگران را تهدید کند .
وی عنوان می‌کند: مسئله مهم دیگر که در کشور ما تاکنون خیلی بدان توجه نشده، عوامل روانی است که باعث می شود تمرکز فرد بر روی کار از بین برود که این عوامل دلایل شغلی، خانوادگی، اجتماعی و غیره دارد به طور مثال شخص حق و حقوق خود را به موقع از کارفرما دریافت نکند یا دارای کاری با استرس بالا باشد.
وی ادامه می‌دهد: همچنین مشکلات خانوادگی در بروز برخی حوادث نقش دارند مثلاً فرد درگیر اختلاف با همسر یا والدین خود است به طوری که ذهنش کاملا مشغول بوده و به خطرات محیط کار توجهی ندارد، درست در همین موقع است که حادثه‌ای تلخ می‌تواند در انتظارش باشد لذا این مشکلات و مسائل در محیط کاری بایستی بیشتر مورد توجه قرار گیرند .
راهکارهای ارتقای فرهنگ ایمنی در محیط‌های کاری
مجدیان اردکانی در مورد راهکاری ارتقای سطح فرهنگ ایمنی در محیط کاری به ویژه در محیط‌های صنعتی و معدنی، اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی در بحث آموزش ایمنی تصویب و ابلاغ شده است که با وجود ضعف‌های موجود در آنها، در صورت اجرا تا حد زیادی می‌توانند باعث ارتقاء سطح فرهنگ ایمنی شوند.
وی می‌افزاید: علاوه بر این وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذیربط می‌بایست توجه و نظارت بیشتری بر اجرای این آیین‌نامه‌ها داشته باشند و با کارفرمایان متخلف برخورد جدی کنند.
وی معتقد است که مورد دیگری که می‌تواند در ارتقا فرهنگ ایمنی نقش داشته باشد، انجام فعالیت‌های تشویقی برای کارگران است.
این کارشناس ایمنی صنایع در این باره می‌گوید: متأسفانه در اکثر کارگاه‌ها به محض تخلف ایمنی پرسنل، با آنها برخورد قهری صورت می گیرد که گاهی اوقات حتی به اخراج وی نیز منجر می‌شود اما باید دید قبل از انجام یک فعالیت ناایمن چه آموزش‌هایی به فرد داده شده یا آیا شرایط کار کاملاً ایمن بوده تا فرد بتواند در حالتی نرمال و بدون استرس به فعالیت بپردازد.
وی بر این باور است که بحث‌های آموزشی صرفاً نباید به آموزش آیین‌نامه ها و دستورالعمل‌ها ختم شود بلکه باید در کنار آنها از لحاظ روانی نیز کارگران را تحت تأثیر قرار دهد یا به عبارتی با زبانی ساده و تأثیرگذار مطالب را بیان کند و خطرات بایستی به طور ملموس شرح داده شوند تا کارگر اهمیت آنها را درک کند.
چهار گام اساسی برای پیشگیری از حوادث کار
این مدرس دانشگاه اولین گام برای پیشگیری از حوادث تلخ کاری مانند اتفاق معدن یورت را بازنگری در قوانین و مقررات مربوط به ایمنی محیط کار ذکر و تصریح می‌کند: باید در این قوانین شرایط روز و پیشرفت تکنولوژی و صنعت را در نظر گرفت و براساس این شرایط آنها را بازنگری یا قوانین و مقررات جدیدی وضع کرد .
وی گام بعدی در این راستا را نظارت بیشتر و قاطع‌تر مراجع مربوطه مانند وزارت کار، بهداشت، سازمان تأمین‌اجتماعی و سایرین بر روند اجرای قوانین توسط کارفرمایان می‌خواند و می‌گوید: وجود برخی موازی‌کاری‌ها در مراجع ذیربط موضوع ایمنی کار باعث شده بعضی از کارفرمایان نه تنها به قوانین توجهی نکنند بلکه آن را سد راه خود در تولید بدانند.
این کارشناسن HSE صنایع استان در ادامه آموزش صحیح و کارآمد کارفرمایان در درجه اول و در درجه بعد کارگران را گام سوم در جهت جلوگیری از حوادث کار عنوان می‌کند.
وی خاطرنشان می‌کند: تا زمانی که کارفرمایان خود به اهمیت موضوع ایمنی پی نبرده باشند نمی‌توانند این مسئله را به کارگران خود نیز منتقل کنند.
وی به نقش بسیار پررنگ کارفرمایان در بحث ایجاد محیط‌های کاری اشاره و انجام هرگونه اقدام اصلاحی را بر عهده آنان می‌داند.
مجدیان اردکانی در پایان نیز گام آخر را استفاده از پتانسیل بالای کارشناسان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط با این موضوعات در صنایع و معادن بیان می‌کند که می‌توانند با تکیه بر علم و تجربه خود و با همکاری کارفرمایان، محیطی عاری از خطر را ایجاد کرده و از انجام فعالیت‌های ناایمن توسط اشخاص مختلف جلوگیری کنند.
- 18
- 2
