از فروغِ شعر تا بیضاییِ تئاتر و فرهادِ موسیقی

به گزارش خبرآنلاین، دی، ماه تولد هنرمندانی سرشناس در حوزه تئاتر، سینما، ادبیات و موسیقی است.

از جمله نام آشنایان و گنجینه‌های حوزه تئاتر می‌توان به بهرام بیضایی و علی رفیعی اشاره کرد که هر دو در سال ۱۳۱۷ به دنیا آمده‌اند، اولی پنجم و دیگری  ۲۲ دی.

در حوزه موسیقی می‌شود از دو زنده‌یاد نام برد؛ محمدرضا لطفی متولد ۱۷ دی ۱۳۲۵ و فرهاد مهراد متولد ۲۹ دی ۱۳۲۲. در حوزه ادبیات داستانی مرحوم احمد محمود است و در حوزه شعر زنده‌یاد فروغ فرخزاد و «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد».  

در حوزه سینما اما نام‌ها کم نیستند و هم جوان‌ترند و هم در میان مردم شناخته شده‌تر؛ رامبد جوان، نگار جواهریان و ترانه علیدوستی بخشی از هنرمندان حوزه تصویرِ متولدِ دی ماهند. آن‌چه در ادامه می‌بینید نگاهی است به هنرمندان حوزه مختلف که در دی ماهی بودن مشترکند. اسامی به ترتیب روز تولد آمده است. 

هنگامه مفید

هنگامه مفید متولد اول دی ۱۳۳۵ در تهران شاعر، ترانه‌سرا، نویسنده، بازیگر و کارگردان تئاترهای عروسکی و تئاترهای کودک و نوجوان و خواننده ترانه‌های کودکانه است.

مجموعه «ترانه‌های کوچک برای بیداری» با صدای او در سال ۱۳۵۶ منتشر شد. بسیاری از ترانه‌های معروف کودکان نظیر «خوشحال و شاد و خندانم»، «ماه آسمون»، «یه روز آقا خرگوشه» نخستین بار در این آلبوم و بر روی اشعاری از ناصر نظر اجرا شدند.

از جمله صداپیشگی‌های از یاد نرفتنی مفید می‌توان به صدای مادربزرگه در سریال عروسکی «خونه مادربزرگه» به کارگردانی مرضیه برومند اشاره کرد.

عبدالرضا کاهانی

عبدالرضا کاهانی، کارگردان سینما و فیلمنامه‌نویس متولد اول دی ۱۳۵۲ در نیشابور است.

از جمله جدیدترین فعالیت‌های سینمایی این کارگردان می‌توان به «ما شما را دوست داریم خانم یایا» اشاره کرد که ساخته سال ۱۳۹۶ است و هنوز به مرحله اکران نرسیده، تکلیف اکران فیلم قبلی کاهانی «ارادتمند؛ نازنین، بهاره و تینا» (۱۳۹۵) هنوز مشخص نیست.

از جمله اولین فیلم‌های کاهانی می‌توان به «بیست» (۱۳۸۷) و «هیچ» (۱۳۸۸) اشاره کرد.  

رامبد جوان

رامبد جوان متولد اول دی ۱۳۵۰ در تهران، بازیگر، کارگردان و مجری است.

جوان در یک قسمت از مجموعه تلویزیونی «همسران» (۱۳۷۳) نقش کوتاهی داشت و همین باعث حضور پررنگش در مجموعه تلویزیونی «خانه سبز» (۱۳۷۵) در نقش فرید شد.

او تاکنون کارگردانی چهار مجموعه تلویزیونیِ «گم‌گشته»، «نشانی»، «مسافران» و «توطئه فامیلی» را بر ‌عهده داشته ‌است و اولین فیلم سینمایی‌اش به نام «نگار» در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. او از سال  ۱۳۹۳ کارگردان و اجرای برنامه «خندوانه» را بر عهده داشته است.

احمد محمود

احمد محمود متولد چهارم دی ۱۳۱۰ در اهواز نویسنده معاصر ایرانی بود. معروف‌ترین رمانش «همسایه‌ها» (۱۳۵۳) را از آثار برجسته ادبیات معاصر ایران می‌شمارند.

از جمله دیگر رمان‌های او می‌توان به «داستان یک شهر» (۱۳۵۸)، «زمین سوخته» (۱۳۶۱)، «مدار صفر درجه» (۱۳۷۲) و «درخت انجیر معابد» (۱۳۷۹) اشاره کرد و از جمله مجموعه‌های داستان کوتاهش می‌توان به «زائری زیر باران» (۱۳۴۶)، «پسرک بومی» (۱۳۵۰)، «غریبه‌ها» (۱۳۵۰) و... اشاره کرد.

او در سال ۱۳۸۱ به دنبال یک دوره بیماری ریوی در بیمارستان درگذشت و در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.

عزت‌الله فولادوند

عزت‌الله فولادوند متولد دی‌ ۱۳۱۴ در اصفهان، مترجم آثار فیلسوفان صاحب‌نام در ایران است.

فولادوند با ترجمه متون مهم و دشوار فلسفی و آرای کارل ریموند پوپر شناخته شد و در سال ۱۳۵۰ به خاطر ترجمه کتاب «گریز از آزادی» نوشته اریش فروم جایزه ترجمه ممتاز در رشته علوم اجتماعی را از یونسکو گرفت. ترجمه او از کتاب‌های «فلسفه کانت»، «آگاهی و جامعه» و «برج‌فرازان» نیز در سه دوره مختلف جایزه کتابِ سال برگزیده شده‌اند.

ترجمه کتاب‌های «آزادی و خیانت به آزادی» (آیزایا برلین)، «گریز از آزادی» (اریش فروم)، «جامعه باز و دشمنان آن» (کارل ریموند پوپر)، «خشونت و انقلاب» (هانا آرنت)، «فلسفه کانت» (اشتفان کورنر)، «نیچه و مسیحیت» (کارل یاسپرس)، «آزادی و قدرت و قانون» (فرانتس نویمان)، «فلاسفه بزرگ» (براین مگی)، «آیا انسان پیروز خواهد شد؟» (اریک فروم)، «افلاطون» (جان جی. کینی)، «جورج لوکاچ» (امری جورج)، «فریدریش دورنمارت» (جورج ولوارث)، «آگاهی و جامعه» (استیوارت هیوز)، «برج‌فرازان» (باربارا تاکمن) و «در سنگر آزادی» (فریدریش فون‌هایک) از جمله آثار منتشر شده این مترجم پیشکسوت‌ هستند.

بهرام بیضایی

بهرام بیضایی متولد پنجم دی ۱۳۱۷ در تهران نمایشنامه‌نویس، کارگردان تئاتر، فیلمساز و پژوهشگری سرشناس است.

مرد شماره یک تئاتر ایران در سال ۱۳۸۹ برای یک برنامه مطالعات ایران‌شناسی به استنفورد رفت و در غیاب آن‌چه باید در وطنش برایش انجام می‌شد، گروه ادبیات فارسی دانشکده زبان‌های خارجه و موسسه ایرانشناسی دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند، در خرداد سال جاری به خاطر شش دهه فعالیت مستمر و خلاقانه در حوزه‌های پژوهش نمایش و اساطیر، نمایشنامه‌نویسی و فیلمسازی، به او دکترای افتخاری ادبیات اهدا کرد.

رضا رویگری

رضا رویگری متولد ششم دی ۱۳۲۵ در شمیران تهران، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون و خواننده است.

از جمله فیلم‌های سینمایی او در دهه ۶۰ می توان به «عقاب‌ها» (۱۳۶۳ساموئل خاچیکیان) و «اجاره‌نشین‌ها» (۱۳۶۵داریوش مهرجویی) اشاره کرد و از جمله مجموعه‌های تلویزیونی‌اش از «محله برو بیا» (۱۳۶۱ داریوش مودبیان) و «محله بهداشت» (۱۳۶۳داریوش مؤدبیان و حسین فردرو) نام برد.

او خواننده سرود «ایران ایران» (الله الله) در اول انقلاب هم هست.

محمدرضا فروتن  

محمدرضا فروتن متولد هفتم دی ۱۳۴۷ در تهران، بازیگر سینماست. اولین تجربه حضور او جلوی دوربین در سریال «سرنخ» (۱۳۷۵ کیومرث پوراحمد) شکل گرفت و بعد از آن با «مرسدس» (۱۳۷۶) و «اعتراض» (۱۳۷۸) هر دو به کارگردانی مسعود کیمیایی به شهرت رسید.

«دو زن» (۱۳۷۷ تهمینه میلانی)، «قرمز» (۱۳۷۷ فریدون جیرانی)، «زیر پوست شهر» (۱۳۷۸ رخشان بنی اعتماد)، «متولد ماه مهر» (۱۳۷۸ احمدرضا درویش) و... از جمله فیلم های فراموش نشدنی فروتن هستند. یکی از زیباترین نقش آفرینی های او در «شب یلدا» (۱۳۸۰ کیومرث پوراحمد) در نقش حامد بود.

اولین آلبوم محمدرضا فروتن، با ترانه‌هایی از افشین یداللهی، ۲۶ بهمن ۱۳۹۵ منتشر ‌شد.  

فروغ فرخزاد

فروغ‌ فرخزاد متولد هشتم دی ۱۳۱۳ در تهران شاعر نامدار معاصر است. فروغ بسیار زودتر از آنچه انتظار می‌رفت براثر یک تصادف رانندگی جان باخت و برخلاف عمر ۳۲ ساله‌اش توانست چنان تاثیرگذار در ادبیات ایران ظاهر شود که امکان چشم‌پوشی از نام و اشعارش و تاثیرگذاری آن بر نسل‌های بعد وجود ندارد.

او پنج دفتر شعر منتشر کرد؛ «اسیر»، «دیوار»، «عصیان»، «تولدی دیگر» و «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد».

اما آنچه فروغ را در میان مردمان ایران ماندگار کرده نه فقط شعرهایش بلکه نگاه او بوده است نگاهی که وقتی در فیلم مستندی چون «خانه سیاه است» نمود پیدا می‌کند همانند شعرها دوستدار و طرفداران بسیاری دارد.

طرح و نقشی که اشعار فروغ بر پیکره ادبیات فارسی انداخته همچنان پر نقش و نگار است و صدای اندیشه‌اش در تک‌تک کلمات اشعارش قابل شنیدن.

کتایون ریاحی

کتایون ریاحی متولد ۱۰ دی ۱۳۴۰ در تهران، بازیگر سینما و تلویزیون است. نام او با بازی در سریال «پدرسالار» ( ۱۳۷۴) بر سر زبان‌ها افتاد و از جمله دیگر سریال‌های مشهورش می‌توان به «پس از باران» و «شب دهم» اشاره کرد. بازی او در «شام آخر» (فریدون جیرانی) و «این زن حرف نمی‌زند» (احمد امینی) جزو نقش‌های درخشانش در سینما بود.

او پس از بازی در سریال «یوسف پیامبر» در خرداد ۱۳۸۸ طی یاداشتی کناره‌گیری خود را از دنیای بازیگری اعلام کرد اما در تیر ۱۳۹۵، با حضور در برنامه «خندوانه» اعلام کرد دوست دارد مجددا کارش را از سر بگیرد.

ناصر عبداللهی

ناصر عبداللهی متولد ۱۰ دی ۱۳۴۹ خواننده پاپ ایرانی و اهل بندرعباس بود. از جمله آلبوم‌های او که با ترانه «ناصریا» به شهرت رسید می‌توان به «عشق است» (به همراه پرویز پرستویی و محمدعلی بهمنی)، «دوستت دارم» (به همراه پرویز پرستویی)، «بوی شرجی»، «هوای حوا»، «ماندگار» و «رخصت» اشاره کرد.

ناصر عبداللهی در سوم آذر ۱۳۸۵ در بندرعباس به کما رفت و پس از ۲۷ روز در ۲۹ آذر در ۳۶ سالگی در بیمارستانی در تهران درگذشت و در زادگاهش به خاک سپرده شد.

ماهایا پطروسیان

ماهایا پطروسیان متولد ۱۳ دی ۱۳۴۸ در تهران، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون است. او با بازی در آثاری چون «هنرپیشه» (۱۳۷۱)، «ناصرالدین شاه آکتور سینما» (۱۳۷۰) و «پرده آخر» (۱۳۶۹) به شهرت رسید.

پطروسیان اکنون «خفه گی» به کارگردانی فریدون جیرانی را روی پرده سینما دارد و در «لس آنجلس- تهران» به کارگردانی تینا پاکروان هم جلوی دوربین رفته است.

جلال‌الدین همایی

جلال‌الدین همایی متولد ۱۳ دی ۱۲۷۸ در اصفهان نویسنده، ادیب، شاعر، ریاضی‌دان و تاریخ‌نگار معاصر بود.

از جمله تصحيحات و كارهای پژوهش او انتشار مثنوی سلطان العلما، فرزند مولانا، به نام «ولدنامه» است. تصحيح «التفهيمِ» ابوريحان بيرونی نمونه ديگری از آثار اوست، همچنین كتاب «مولوی‌نامه» که همایی در آن به شرح افكار و انديشه‌های مولانا می پردازد. او تير ۱۳۵۹ درگذشت و پيكرش را به زادگاهش بردند.

محمدرضا لطفی

محمدرضا لطفی متولد ۱۷ دی ۱۳۲۵ در گرگان ردیف‌دان، موسیقی‌دان، آهنگ‌ساز، نوازنده برجسته تار و سه‌تار و همچنین پژوهشگر و مدرس موسیقی سنتی ایرانی بود.

این چهره‌ تأثیرگذار با خلق آثاری چون «ایران ای سرای امید»، «کاروان شهید»، «برادر بی‌قراره» و «عشق داند» در میان مردم عادی شناخته شد.

لطفی تجربه همکاری با خوانندگان چون تاج اصفهانی، غلامحسین بنان و شجریان را داشت و خوانندگانی چون شهرام ناظری، هنگامه اخوان، صدیق تعریف، محمد گلریز و محمد معتمدی اولین‌بار توسط او به جامعه موسیقی معرفی شدند. موسیقی متن فیلم سینمایی «حاجی واشنگتن» (۱۳۶۱ علی حاتمی) از ساخته‌های اوست و نوازندگی در سریال «سربداران» (۱۳۹۲ محمدعلی نجفی) به آهنگسازی فرهاد فخرالدینی از جمله کارهای پرشمارش.  

او اردیبهشت ۱۳۹۳ در تهران درگذشت.

ایرج جنتی‌عطایی

ایرج جنتی‌عطایی متولد ۱۹ دی ۱۳۲۵ در مشهد، شاعر، ترانه‌سرا و نمایشنامه‌نویس است. از جمله ترانه‌های فراموش‌نشدنی جنتی‌عطایی می‌توان به «جنگل» با آهنگسازی و تنظیم بابک بیات، «کندو» با آهنگسازی و تنظیم واروژان، «مرا به خانه‌ام ببر» با تنظیم و آهنگسازی آرمیک و... اشاره کرد.

فتحعلی اویسی

فتحعلی اویسی متولد ۲۱ دی ۱۳۲۴ در قم، کارگردان و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون است.

از جمله تجربه‌های کارگردانی بسیار موفق اویسی در حوزه سینمای کودک و نوجوان، «مریم و میتیل»  (۱۳۷۱) است و از جمله بازی‌های ماندگارش در سینما «ناخدا خورشید» (ناصر تقوایی، ۱۳۶۵)، «سرب» (مسعود کیمیایی، ۱۳۶۷)، «بانو» (داریوش مهرجویی، ۱۳۷۰)، «جهان پهلوان تختی» (علی حاتمی و بهروز افخمی، ۱۳۷۶) و...

آزیتا حاجیان

آزیتا حاجیان متولد ۲۱ دی ۱۳۳۶ در تهران بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون است.

حاجیان فعالیت در سینما را از سال ۱۳۶۸ با فیلم «دزدِ عروسک‌ها» ساخته محمدرضا هنرمند شروع کرد و در سال ۱۳۷۷ در هفدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر برای بازی در «روبان قرمز» در نقش محبوبه به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن در بخش بین‌الملل شد.

از جمله سریال های به یاد ماندنی که حاجیان در آن ها حضور داشته می توان از «آوای فاخته» (۱۳۷۳ بهمن زرین پور)، «آپارتمان» (۱۳۷۳ اصغر هاشمی)،‌ «دبیرستان خضرا» (۱۳۷۴-۱۳۷۵ اکبر خواجویی)، «سفر سبز» (۱۳۸۰ محمدحسین لطیفی)، «ساعت شنی» (۱۳۸۶ محمد بهرامیان) و... نام برد.

علی رفیعی

علی رفیعی متولد ۲۲ دی ۱۳۱۷ در اصفهان، کارگردان، بازیگر، طراح‌صحنه و لباس سرشناس تئاتر و سینما است.

از جمله نمایش‌های درخشان او در دهه ۸۰ و ۹۰ می‌توان به «خاطرات و کابوس‌های یک جامه‌دار از زندگی و قتل میرزا تقی خان فراهانی» (۱۳۹۴)، «یرما» (۱۳۹۲)، «آشپزخانه» (۱۳۹۱)، «شکار روباه» (۱۳۸۷)، «در مصر برف نمی‌بارد» (۱۳۸۲)، «کلفت‌ها» (۱۳۸۱) و «شازده احتجاب» (۱۳۸۰) اشاره کرد.

او ساخت دو فیلم سینمایی «آقا یوسف» (۱۳۸۹) و «ماهی‌ها عاشق می‌شوند» (۱۳۸۳) را هم در کارنامه پربارش دارد.

ترانه علیدوستی

ترانه علیدوستی متولد ۲۲ دی ۱۳۶۲ در تهران بازیگر سینما و تئاتر و مترجم است. ترانه علیدوستی در سال ۱۳۷۹ از طریق کلاس‌های بازیگری امین تارخ برای بازی در فیلم «من ترانه ۱۵ سال دارم» (۱۳۸۰) انتخاب شد و بازی در تئاتر را با نمایش «فنز» (محمد رحمانیان) تجربه کرد و «شهرزاد» (حسن فتحی) اولین تجربه‌اش در شبکه نمایش خانگی شد.

از جمله مهمترین فیلم‌های کارنامه کاری علیدوستی می‌توان به آثاری با کارگردانی اصغر فرهادی اشاره کرد؛ «فروشنده» (در نقش رعنا)، «درباره الی» (در نقش الی)، «چهارشنبه‌سوری» (در نقش روحی) و «شهر زیبا» (در نقش فیروزه).

نگار جواهریان

نگار جواهریان، متولد ۲۲ دی ۱۳۶۱ در تهران، بازیگر سینما و تئاتر است.

از جمله تئاترهایی که جواهریان اخیرا روی صحنه داشته می توان به «نمی تونیم راجع بهش حرف بزنیم» ( ١٣٩٦ جابر رمضانی) و «ایوانف» (۱۳۹۵ امیررضا کوهستانی) اشاره کرد. فیلم های سینمایی اخیر جواهریان نیز «نگار» (۱۳۹۴ رامبد جوان)، «اعترافات ذهن خطرناک من» (۱۳۹۳ هومن سیدی)، «حوض نقاشی» (۱۳۹۱ مازیار میری) و... است.

او در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر موفق به دریافت جایزه سیمرغ بلورین در رشته بهترین بازیگر نقش اول زن برای «طلا و مس» (همایون اسعدیان) شد.

غلامحسین ساعدی

غلامحسین ساعدی متولد ۲۴ دی ۱۳۱۴ در تبریز با نام مستعارِ گوهرِ مراد، نویسنده معاصر بود. او در کنار بهرام بیضایی و اکبر رادی از نامدارترین نمایشنامه‌نویسان روزگار خود به‌شمار می‌رفت.

از جمله فیلمنامه‌های بسیار دیده و شنیده شده ساعدی می‌توان به «گاو» و «دایره مینا» هر دو به کارگردانی داریوش مهرجویی اشاره کرد. از جمله مجموعه داستان‌هایش هم می‌شود از «شب‌نشینی باشکوه»، «عزاداران بَیَل»، «دندیل»، «گور و گهواره»، «واهمه‌های بی‌نام‌ونشان»، «ترس و لرز» و... نام برد.

«چوب به دست‌های ورزیل»، «آی باکلاه، آی بی‌کلاه»، «جانشین»، «مار در معبد»، «عاقبت قلم‌فرسایی» و... هم از نمونه نمایشنامه‌های ساعدی هستند.

ساعدی در سال ۱۳۶۴ در پاریس درگذشت.  

افسانه بایگان

افسانه بایگان متولد ۲۶ دی ۱۳۴۰ در تهران، بازیگر سینما و تلویزیون است.

بایگان فعالیتش در تلویزیون را در سال ۱۳۶۰ با بازی در مجموعه تلویزیونی  «سربداران» آغاز کرد و سال ۱۳۶۴ در فیلم سینمایی «گمشده» به کارگردانی مهدی صباغ‌زاده بازی کرد.

از جمله فیلم های او که در دهه ۶۰ از ستاره های سینما به حساب می آمد می توان به «بگذار زندگی کنم» (شاپور قریب ۱۳۶۵)، «دو فیلم با یک بلیط» (داریوش فرهنگ ۱۳۶۹)، «مریم و میتیل» (فتحعلی اویسی ۱۳۷۱)، «مرد عوضی» (محمدرضا هنرمند ۱۳۷۷) و... اشاره کرد.

فرهاد مهراد

فرهاد مِهراد متولد ۲۹ دی ۱۳۲۲ در تهران خواننده، آهنگساز و نوازنده بود.

از معروف‌ترین آهنگ‌های فرهاد می‌توان به «مرد تنها»، «جمعه»، «آیینه‌ها»، «خسته»، «اسیر شب»، «هفته خاکستری»، «شبانه۱و۲»، «گنجشکک اشی مشی»، «کودکانه»، «سقف»، «آوار»، «وحدت»، «نجواها»، «کوچ بنفشه‌ها»، «برف»، «مرغ سحر»، «گل یخ»، «شب تیره» و... اشاره کرد.

فرهاد در خرداد ۱۳۸۱ برای درمان بیماری‌اش به فرانسه رفت و در نهم شهریور همان سال پس از مدتی اغما در بیمارستان، درگذشت و در پاریس دفن شد.

از جمله دیگر هنرمندان متولد دی می‌توان به رضا ناجی (بازیگر، پنجم دی ۱۳۲۱)، هومن برق‌نورد (بازیگر، پنج دی ۱۳۴۸)، روناک یونسی (بازیگر، نهم دی ۱۳۵۹)، مهران رجبی (بازیگر،۱۰ دی ۱۳۴۰)، مسعود دلخواه (کارگردان تئاتر، نهم دی ۱۳۳۶)، محمود پاک‌نیت (بازیگر، ۱۰ دی ۱۳۳۱)، مریم معترف (بازیگر و کارگردان، ۱۱ دی ۱۳۲۴)، کامران قدکچیان (کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تدوین‌گر ۱۳ دی ۱۳۲۶)، رضا ثروتی (کارگردان تئاتر، ۱۳ دی ۱۳۶۲)، سعید پیردوست (بازیگر، ۱۶ دی ۱۳۱۹)، آزاده صمدی (بازیگر، ۱۷ دی ۱۳۵۷)، اشکان خیل‌نژاد (کارگردان تئاتر، ۱۷ دی ۱۳۶۷)، خیرالله تقیانی‌پور (نویسنده و کارگردان تئاتر، ۱۸ دی ۱۳۶۲)، حدیث فولادوند (بازیگر، ۲۰ دی ۱۳۵۶)، مریم زندی (عکاس، ۲۰ دی ۱۳۲۵)، جواد عزتی (بازیگر، ۲۰ دی ۱۳۶۰)، رزیتا غفاری (بازیگر، ۲۷ دی ۱۳۵۱)، سیدجواد هاشمی (بازیگر، ۲۷ دی ۱۳۴۴)، محمدحسن معجونی (بازیگر و کارگردان تئاتر، ۲۸ دی ۱۳۴۷)، محمد رضایی‌راد (کارگردان تئاتر، ۲۸ دی ۱۳۴۵)، داوود کیانیان (نمایشنامه‌نویس و کارگردان، ۳۰ دی ۱۳۲۱).