اگر بخواهیم حکمی کلی دهیم که سینمای ایران از حیث همکاری با چهره های برتر سینمای جهان شانس نیاورده و اغلب حتی در گیشه هم جواب نگرفته، در صورت حذف اصغر فرهادی از این قضیه، چندان بیراه هم نگفته ایم. در شرایطی که معادلات جهانی سینما با گذر از مرزها امروز در عرصه به خدمت گرفتن بازیگران غیربومی محدودیتی برای خود قائل نیست، اما این روند در سینمای ایران به دلایل مختلف از جمله معذوریتهای فرهنگی و اجتماعی چندان به خلق نتایج ماندگار و درخشانی منجر نشده.
بر هیم ناساس هم ترجیح بیشتر بر بهره گیری از عوامل پشت صحنه خارجی بوده تا بازیگران. سینمای ایران حتی در استفاده از بازیگران خارجی در تولیدات مشترک هم گام چندان مهمی در عمر بیش از سه دهه ای خود پس از انقلاب برنداشته است.
این اواخر اما بحث دعوت از بازیگران نام آشنای غیر ایرانی در فیلمها داغ شده است، ولی مصادیق آن روی پرده نتوانسته اند توفیق مهمی در جلب نظرها، چه نزد منتقدان و چه سینماروها به دست آورند.
«جن زیبا» ساخته بایرام فضلی با وجود بهره گیری از ستاره ای ترکیه ای، نتوانست اکران موفقی داشته باشد و شکست خورد. از سویی فروش حدود ۱۴ میلیاردی فیلمی مثل «سلام بمبئی» را نیز باید بیشتر تحت الشعاع حضور ستاره ای مثل محمدرضا گلزار دانست تا دیامیرزا چهره شناخته شده سینمای هند.
وال کیلمر بازیگر آمریکایی فیلم کمدی «فرزند اول» به کارگردانی علی عطشانی هم هنوز اکران ایران فیلم را ندیده تا دریابد چقدر در گیشه سینمای کشورمان طرفدار دارد و اصلاً فیلم چه سر و شکلی پیدا کرده.
در گزارش حاضر با سه سینماگر درباره علت عدم اقبال بازیگران شناخته شده سینمای جهان در فیلم های ایرانی به گفت و گو نشستیم.
ابوالفضل جلیلی:
فیلم بد حتی به واسطه اهل فرنگ هم بد است!
ابوالفضل جلیلی کارگردان و نویسنده و تدوین گر سینما اعتقاد دارد: کارگردان ها برای ساخت فیلم های تولید مشترک در ابتدا باید نسبت به فرهنگ کشور مورد نظرشان شناخت کافی پیدا کنند.
این سینماگر که به ساخت فیلم های غیرتجاری درسینما شناخته می شود، درباره علل عدم موفقیت فیلم های سینمایی تولید مشترک با کشورهای دیگر به بانی فیلم می گوید:« فیلمسازان ما با هدف طرح موضوع های سیاسی و اجتماعی روز به ساخت چنین آثاری نمی پردازند، بلکه بیشتر هدفشان تفریح و پز دادن است! البته اصغر فرهادی از این قاعده مستثنی است و امروز یک کارگردان بین المللی به شمار می رود. دیگر همکاران تصورشان از ساخت فیلم سینمایی درخارج از کشور اشتباه بوده است. اگر سینماگران به دو بخش عزمی و رزمی تقسیم بندی شوند، عده زیادی از همکارانمان به عنوان فیلمساز بزمی در حال فعالیت هستند».
جلیلی در ادامه اشاره می کند:«ما زمانی باید به فکر ساخت فیلم سینمایی در خارج از کشور یا با حضور هنرمندان باشیم که ساخت سوژه مورد نظرمان در خارج از کشور ضرورت داشته باشد، نه اینکه صرفا برای خودنمایی سوژه ای را به لوکیشنی بیرون از کشور و با حضور بازیگران خارجی جلوی دوربین ببریم. متاسفانه ما از قدیم الایام نسبت به افراد خارجی در موضع ضعف قرار داشته ایم و این یک مساله فرهنگی است؛ بنابراین ساخت فیلم در خارج از کشور را راهی برای جایگاه بهتر در سینما می دانیم، اما غافل از اینکه فیلم به دلیل مشکلات ساختاری در زمان اکران امکان جذب مخاطب را نخواهد داشت، در نتیجه فیلم بد حتی به واسطه حضور اهل فرنگ هم بد است. کارگردان ها برای ساخت فیلم های تولید مشترک در ابتدا باید نسبت به فرهنگ کشور مورد نظرشان شناخت کافی پیدا کنند و بتوانند این فرهنگ را در فیلم به نمایش بگذارند».
این کارگردان در پایان توضیح می دهد:« حضور بازیگر خارجی در فیلم های ما زمانی اتفاق مهمی است که نام بزرگی مانند جانی دپ، لئوناردو دیکاپریو و کسانی در این سطح به میان آید، اما حضور افرادی که در اندازه بازیگران داخل کشور هستند و نامشان چندان بار بین المللی را بر دوش نمی کشد، اتفاق مهمی محسوب نمی شود. در نتیجه حضورشان در فیلم های ما هم طبعاً در گیشه جواب نمی دهد».
حبیب اسماعیلی:
لوکیشن یا بازیگر معروف خارجی تضمینی برای برد فیلم نیست
حبیب اسماعیلی تهیه کننده فیلم های سینمایی در چهار دهه اخیر از جمله «تصویر آخر»،«قرمز»،«خرگیوش»، قصه نامرتبط با فضای خارج از کشور را دلیلی بر نبود موفقیت برای تولیدات مشترک سینما با کشورهای دیگر می داند.
او در این باره به بانی فیلم می گوید:« فیلم تولید هر کجا که باشد، به قصه ای پر کشش و مطابق مسایل روز نیازمند است. قصه های فیلم های تولید مشترک در سینما باید سوژه ای مرتبط با کشور مورد نظر فیلمسازان داشته باشند. گاهی بعد از تماشای فیلم به این نتیجه می رسیم اگر این قصه در داخل کشور تهیه و تولید می شد، همچنان روایت بدون مشکل خاصی پیش می رفت و در وضع فعلی اش اصلا امتیازی به آن اضافه نشده است».
اسماعیلی در ادامه چنین به چالش پیش روی فیلمسازان اشاره می کند:« امروز با افزایش قیمت ارز و دلار، ساخت فیلم درخارج از کشوربسیارهزینه بر است و همکاران برای تولید مشترک درصدد تهیه فیلم در کمترین زمان ممکن هستند. به این دلیل اثرکیفیت کمتری پیدا می کند و نتیجه خوبی در پی ندارد. همچنین مساله تفاوت فرهنگ ها، چالشی مهم برای فیلمسازان ما محسوب می شود. فیلمسازان ما در ۴ دهه فیلمسازی به خطوط قرمز سینما آگاه هستند و اگر فضا تا حدی باز شود، قطعاً ساخت اثر در حوزه بین الملل نیز با سختی کمتری انجام می شود و هنرمندان بیشتری به تولید مشترک با کشورهای دیگر اقدام می کنند. ما امروز شاهد عدم موفقیت فیلم های خارجی در سینماهای کشورمان هستیم، زیرا امروز هر فرد از طریق دانلود به همه فیلم های جهان دسترسی دارد و قطعا تماشای بی هزینه فیلم اصلی را روی صفحه کوچک تلویزیون بر تماشای همان فیلم با هزینه و سانسور روی پرده سینما ترجیح می دهد».
این تهیه کننده در پایان تاکید می کند:« ما طی یکسال اخیر فیلم های تولید مشترک با موضوع کمدی و ترسناک و … را روی پرده سینمای کشورمان دیدیم که هرگز موفقیتی کسب نکردند. بنابراین لوکیشن خارجی ، بازیگر معروف، کمدی و… تضمینی برای برد یک فیلم نیست و تنها فیلمنامه خوب دلیلی برای موفقیت هر اثر است، حال این فیلم در داخل ساخته شود یا خارج».
محمد آفریده:
باید به تصویر روشنی از فیلمسازی بین المللی برسیم
محمد آفریده ساخت فیلم در حوزه بین الملل را نیازمند مرجعیتی قوی می داند.
این سینماگر به بانی فیلم می گوید:« بررسی فیلمسازی در حوزه بین الملل نیاز به نگاه جامع تری دارد. در حال حاضر سینمای ایران جایگاه روشنی در حوزه بین الملل ندارد. در نتیجه هر فعالیتی و نظری صرفاً یک شعار بیش نیست. ما نیاز به مرجعیتی قدرتمند در حوزه بین الملل داریم تا بتوانیم گامی جدی در این مسیر برداریم، در غیر این صورت فیلمسازان ما با هزاران معضل برای تولید مشترک فیلم ها رو به رو می شوند که امکان حرفه ای برایشان مقدور نخواهد بود».
آفریده در ادامه می گوید:« حضور بازیگر خارجی و لوکیشن خارجی تعریف اشتباه ما از اثر بین المللی است، زیرا این عناصر به تنهایی برای ساخت فیلم در عرصه جهانی کافی نیست. متاسفانه ما در حوزه بین الملل ضعیف هستیم و این ضعف باید با حمایت مسئولان برطرف شود. زمانی که فیلم «برف» را با بوسنی و آلبانی به طور مشترک تولید کردیم، موفقیت های خوبی داشتیم؛ از جمله جوایزی از جشنواره فیلم فجر دریافت کردیم و کاندیدای اسکار از طرف کشور بوسنی شدیم، اما هیچ مرکز مقتدری در پشت این اتفاق نبود. من برای ساخت این فیلم هزینه زیادی را صرف کردم، اما متاسفانه احساس نگرانی از بابت هر نوع برچسب خوردن نیز برای من وجود داشت».
او در پایان تاکید می کند:«اگر مسئولان پشتوانه این نوع فعالیت سینمایی قرار بگیرند، قطعاً فیلمسازان نگران برچسب خوردن ها از بابت همکاری با کشورهای دیگر نیستند و بیشتر به این نوع فعالیت اقدام می کنند. کار بین المللی از جهت توافقات بین دو کشور مشقت هایی دارد که باید از طریق نهاد مشخصی این مسایل مورد بررسی قرار گیرد تا به تصویر روشنی از فیلمسازی بین المللی برسیم و بدانیم که حضور بازیگر خارجی صرفاً یک امتیاز نیست و حتی فعالیت بزرگی در عرصه جهانی محسوب نمی شود. به نظر من ساخت فیلم با چنین معیار هایی صرفا یک شعار است و در چنین شرایطی ساخت فیلم در داخل کشور مفید تر است و هزینه کمتری را صرف می کند».
شهرزاد رویایی
- 18
- 5
