زندگینامه یزدگرد سوم؛ آخرین پادشاه حکومت ساسانی

یزدگرد سوم

چکیده بیوگرافی یزدگرد سوم

نام کامل: یزدگرد سوم یا یزدگرد شهریار

تاریخ تولد: ۶۲۴ میلادی

محل تولد: استخر، ایران شهر

سلطنت: ۶۳۲ – ۶۵۱ میلادی

خاندان: ساسانی

پدر: پسر شهریار

جانشین: مرگ او همراه با نابودی حکومت ساسانی بود

درگذشت: ۶۵۱ میلادی در سن ۲۷ سالگلی

بیوگرافی یزدگرد سوم

پادشاهی یزدگرد سوم

یزدگرد سوم پسر شهریار بود که از مادری غیراشرافی به دنیا آمده بود، او نوه آخرین خسروپرویز آخرین پادشاه برجسته حکومت ساسانی بود. خسرو پرویز در سال ۶۲۸ میلادی توسط شیرویه برکنار و کشته شد، او بعد از کشتن پدرش همه برادران تنی و ناتنی خود را از بین برد اما شهریار توانست سالم بماند. 

همین کشتار خانوادگی آسیب زیادی به حکومت ساسانی زد که هرگز بهبود پیدا نکرد. از بین رفتن خسرو پرویز با هرج و مرج و جنگ های داخلی همراه بود به طوریکه اشراف زادگان به استقلال رسیدند و شروع به تشکیل دولت های جداگانه کردند. 

شیوع طاعون بعد از چند ماه به وضعیت اسفبار حکومت اضافه کرد به طوریکه تمام استان های شرقی ایران را گرفت و نیمی از جمعیت همراه با شیرویه از بین رفتند. بعد از شیرویه اردشیر سوم پسرش که تنها هشت سال داشت جانشین وی شد اما بعد از دوسال به دست شهربراز سپهبد برجسته ساسانی، کشته شد. 

شهربراز پس از چهل روز در کودتایی به دست فرخ هرمز به قتل رسید که پوران دخت را، بر تخت شاهی نشاند. این شهدخت بعد از یکسال از حکومت عزل شد و حکومت تا یک سال دست به دست می شد تا زمانی که پوران دخت مجددا در سال ۶۳۱ مجددا پادشاهی را به دست آورد اما فقط یکسال بعد به دست پیروز خسرو از بین رفت. 

با همکاری رستم فرخزاد و پیروز خسرو که از جمله توانمندترین بزرگان ساسانی بودند، سرانجام یزدگرد سوم به تخت پادشاهی نشست و تمام جنگ های داخلی به اتمام رسیدند. محققان معتقد هستند که یزدگرد زمان تاجگذاری تنها هشت سال داشته که به سال ۶۳۲ میلادی برمی گردد. 

پادشاهی یزدگرد سوم

رویدادهای دوران حکومت یزدگرد سوم

جنگ اول ایران و اعراب:

زمانی که یزدگرد سوم دومین سال پادشاهی خود را می گذراند و اوضاع ایران روبه بهبود بود، اولین جنگ بین ساسانی و اعراب شکل گرفت که درنهایت با شکست ایران تمام شد. 

جنگ دوم؛ پل:

بعد از گذشت یکسال از شکست ایران فرمانروای خراسان؛ رستم فرخ‌هرمز به عنوان فرمانده کل قوای ایران انتخاب شد که توانست در جنگ پل، اعراب را شکست دهد. 

عمر در سال ۶۳۵ تصمیم گرفت جنگ دیگری با ایران راه بیندازد، به همین دلیل قشونی به سرکردگی سعد بن ابی وقاص تشکیل داد که ۳۰ هزار نفر مامور جنگ با ایران شدند. یزدگرد نیز برای مقابله با این سپاه عرب، قشونی با ۱۲۰ هزار نفر نیرو را به فرماندهی رستم فرخزاد ترتیب داد. 

عمر در همین زمان یک هیئت با ترکیب دوازده عرب را به دربار ایران راهی کرد، زمانی که این هیئت وارد تیسفون شدند، ظاهرشان سبب تعجب و خنده مردم شد اما یزدگرد با احترام آنها را پذیرفت. یزدگرد درباره مقصود آنها سوال پرسید و آنها درباره پذیرش اسلام یا جزیه توضیح دادند. 

یزدگرد در پاسخ به آنها همراه با حقارت گفت: «شما مردمانی هستید که سوسمار می‌خورید و بچه‌های خودتان را می‌کشید. (اشاره به عادت اعراب به زنده بگور کردن دختران)» هیئت در پاسخ به یزدگرد گفتند ما فقیر و گرسنه بودیم اما اکنون با عنایت خدا غنی و سیر شده ایم، اکنون ما شمشیر دراختیار داریم و حکم با ما است. 

یزدگرد سوم و جنگ ایران و اعراب

جنگ سوم؛ قادسیه:

رستم فرخ‌هرمز در جنگی به نام قادسیه با سپاه عرب به فرماندهی  سعد بن ابی‌وقاص روبرو شد، این جنگ چهار روز طول کشید و درنهایت ایران شکست خورد. رستم در خیمه کشته شد و درفش کاویانی که نشانه شوکت و قدرت ایران بود، به دست اعراب افتاد. بعد از پیروزی در قادسیه اعراب حیره را فتح کرده و به سمت تیسفون حرکت کردند. 

یزدگرد به اعراب پیشنهاد داد تا در ازای زمین های آن سوی دجله صلح اعلام شود، اما سعد بن ابی وقاص این پیشنهاد را به سخره گرفت و رد کرد. نیروهای نگهبان ایرانی در سال ۶۳۷ عرضه تیغ شدند و بقیه سپاه هم مهاجرت کردند. 

یزدگرد با نزدیک شدند سپاه اعراب از پایتخت فرار کرد، همچنین بسیاری از ساکنان تیسفون هم بدون هیچ دارایی از آنجا فرار کرده و در شهر هیچ کسی نماند، پس سپاه اعراب پایتخت را با پیروی فتح کردند. 

سعد با دستور عمر از تعقیب هیئت گریخته از پایتخت منصرف شد و تابستان را در مدائل ماند. بعد از گذشت مدتی با خبر به سعد که یزدگرد درحال جمع کردن نیرو برای جنگ است، چهارمین جنگ ایران و اعراب مجددا شکل گرفت که تحت عنوان جلولاء شناخته می شود و با شکست سپاه ایران همراه بود. 

جنگ آخر؛ نهاوند:

آخرین و بزرگترین جنگ ایران و عراق در سال ۶۴۲ میلادی به نام نهاوند شکل گرفت و با وجود تعداد زیادی از نیروهای ایرانی و آمادگی کافی، سپاه ایران شکست آخر را نیز تجربه کرد. شکست در جنگ نهاوند سبب شد تا فلات مرکزی ایران نیز در برابر اعراب بی دفاع بماند و جنگ های دنباله دار سبب شده بود تا جمع آوری نیروهای جدید ممکن نباشد. 

جنگ نهاوند زمان یزدگرد سوم

ضرب سکه در زمان یزدگرد سوم

بعد از شکست سپاه ایران در جنگ نهاوند، اردوی یزدگرد سوم عقب نشینی کرد. یزدگرد از ری به سمت اصفهان، کرمان و سپس توس رفت اما او در این شهر پذیرفته نشد و ناچار به اصفهان برگشت و به استخر رسید. وی در آنجا مورد استقبال قرار گرفت و ضرب سکه را شروع کرد. 

ضرب سکه در زمان یزدگرد سوم

مرگ یزدگرد سوم؛ آخرین شاهنشاه ساسانی

یزدگرد سوم، در سال ۶۵۱ میلادی، در مرو، پایتخت خراسان، توسط یزید بن مهلب، سردار عرب مسلمان، کشته شد.

روایت‌های مختلفی در مورد نحوه مرگ یزدگرد سوم وجود دارد، اما در هر صورت، مرگ یزدگرد سوم، پایانی بر سلسله ساسانی بود و ایران را به دست اعراب مسلمان سپرد.

عوامل مختلفی در مرگ یزدگرد سوم نقش داشتند. یکی از این عوامل، بی‌تجربگی و شتاب‌زدگی یزدگرد سوم بود. او در زمان خلافت عمر بن خطاب، خلیفه دوم مسلمانان، به پادشاهی رسید. در این زمان، اعراب مسلمان با سرعتی چشمگیر قلمرو ساسانیان را فتح می‌کردند. یزدگرد سوم در مقابله با اعراب مسلمان، مرتکب اشتباهات زیادی شد که به شکست او منجر شد.

عامل دیگر، خیانت برخی از سرداران ساسانی بود. برخی از سرداران ساسانی، به جای کمک به یزدگرد سوم، او را به دام انداختند و به اعراب مسلمان تحویل دادند.

مرگ آخرین پادشاه ساسانی؛ یزدگرد سوم

شخصیت و ویژگی‌های یزدگرد سوم

نویسندهٔ تاریخ بیهق یزدگرد سوم را چنین نمایانده‌است:

یزدجرد به صورت زیبا بود، و جوانی بود گندم‌گون و پیوسته‌ابرو و جعدموی و شیرین‌لب‌ودندان و لطیف‌سخن و بامهابت، که هر او را دیدی از وی هیبت ملوک بر وی افتادی، و او نسیب‌ترین ملوک عجم بود

یزدگرد سوم، مردی جوان، خوش‌تیپ و خوش‌سیما بود. او همچنین فردی باهوش و دارای استعداد نظامی بود. اما یزدگرد سوم، مردی بی‌تجربه و شتاب‌زده نیز بود. او در زمان خلافت عمر بن خطاب، خلیفه دوم مسلمانان، به پادشاهی رسید. در این زمان، اعراب مسلمان با سرعتی چشمگیر قلمرو ساسانیان را فتح می‌کردند. یزدگرد سوم در مقابله با اعراب مسلمان، مرتکب اشتباهات زیادی شد که به شکست او منجر شد.

فرزندان یزدگرد سوم

یزدگرد سوم؛ دو پسر به نام های بهرام و پیروز سوم همراه سه دختر به نام های ادرگ، شهربانو و مردآوند داشت. پیروز به چین مهاجرت کرد و تلاش بسیار داشت تا همراه با لشکر چین، تاج و تخت خانوادگی خود را مجددا به دست بیاورند اما قبل از شروع جنگ از دنیا رفت.

فرزندان یزدگرد سوم تا آخرین لحظات هم با اعراب جنگیدند اما موفق نشدند حکومت ساسانی را نجات دهند. در منابع دیگر فرزندانی به نام‌های خسرو، مخدج، اردشیر و مهر گشنسب را برای یزدگرد ذکر شده است.

براساس روایات شهربانو دختر یزدگرد به عقد امام حسین درآمده است.

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش