کاریکاتور، هنر تبسمی

نمونه‌های اولیه کاریکاتور در سنگ‌نگاره‌های مردم باستان کشف شد و نمونه امروزی آن در قرن هفدهم میلادی توسط کاراچیِ ایتالیایی شکل گرفت. پای این هنر در هفتم آوریل ۱۹۰۶ با ورود بزرگانی چون بهزاد و عظیم‌زاده به ایران باز شد، به همین دلیل این روز با پیشنهاد رحیم بقال اصغری، نماینده وقت فدراسیون جهانی کاریکاتور در ایران به عنوان روز جهانی کاریکاتور نام گذاری شد. در ادامه نگاهی داریم به ویژگی‌های آثار چند کارتونیست و کاریکاتوریست ایرانی از جمله مرحوم اردشیر محصص پایه‌گذار کاریکاتور نوین در ایران، کامبیز درم‌بخش دارنده نشان شوالیه ادبی و هنری فرانسه، بزرگمهر حسین‌پور صاحب سبک در کمیک استریپ، مجید خسرو انجم صاحب سبک در کلاژکاریکاتور و حسین صافی کاریکاتوریست و انیماتور موفق.

اردشیر محصص

احمد شاملو، شاعر بزرگ معاصر قلم اردشیر محصص را از حیث تاثیرگذاری همچون قلم عبید زاکانی، یک چاقوی جراحی می‌داند. عده‌ای هم او را بنیان‌گذار کاریکاتور نوین در ایران می‌دانند. محصص با استفاده از خطوط لرزان، صاف و گاهی هندسی، گوشه‌هایی از جامعه را به تصویر کشیده است که شاید از دید عموم دور مانده باشند. همه شخصیت‌های آثار او در حال تکاپو و حرکت اند و می‌خواهند به جایی برسند، گویی به جایی که هنرمند آرزویش را دارد و آرمانی است.

کامبیز درم‌بخش

این هنرمند یکی از پیشگامان کاریکاتور در ایران است. در آخرین روزهای سال ۹۷ به پاس شش دهه خلاقیت تصویری از کامبیز درم‌بخش تجلیل شد. این کاریکاتوریست سبک ویژه خود را دارد به طوری که اگر یکی از آثار او امضا نداشته باشد، مخاطب با توجه به سبک اثر خواهد فهمید که از آنِ اوست. درم‌بخش نوآوری‌های فراوانی در زمینه کاریکاتور داشته است از جمله تلفیق مینیاتور با کاریکاتور، وارد کردن سیاست به کاریکاتور، تلفیق اینستالیشن(هنر چیدمان) و کاریکاتور.

بزرگمهر حسین پور

کمیک استریپ‌های تاثیرگذار «من گوساله‌ام» که هر هفته در ماهنامه چلچراغ منتشر می‌شد و طرفداران ویژه خود را داشت، بعدها در کتابی به همین نام منتشر شد. بزرگمهر حسین‌پور بعدها به واسطه مجموعه کاریکاتورهای «حرم‌سرای ناصرالدین شاه» بیشتر در میان مردم شناخته شد. این طرح‌ها با استقبال فوق العاده مخاطبان مواجه شد تا جایی که یک شرکت تولیدی، طرح‌های این مجموعه کاریکاتور را روی تی‌شرت‌هایش چاپ کرد.  بزرگمهر حسین‌پور این مجموعه را بر اساس عکس‌های باقی‌مانده از دوران قاجار طراحی کرده است.

مجید خسروانجم

این هنرمند چهل و یک ساله از هفده سالگی وارد دنیای جذاب کاریکاتور شده و این روزها با طرح‌های خلاقانه‌اش موسوم به «کلاژ کاریکاتور» به شهرت رسیده است. او در این باره گفته است: «اوایل از تخته شاسی و انگشتم عکس می‌گرفتم. یکی از دوستان خرده گرفت که چرا انگشتت در همه عکس‌هایت افتاده است. بعد از این حرف دلم خواست از انگشتانم و حتی یک جسم خارجی دیگر در کارهایم استفاده کنم. چون به نظرم جذاب می‌آمد».

حسین صافی

این کاریکاتوریست ۴۳ ساله زاده مشهد و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد پویانمایی است. او در پنجمین دو سالانه کاریکاتور تهران در بخش چهره نفر اول شد و مدتی نیز کاریکاتورهای پشت جلد مجله گل آقا را طراحی می‌کرد. تمرکز صافی بر کاریکاتور چهره است و از جمله کاریکاتوریست‌هایی است که وارد دنیای طراحی پویانمایی هم شده. حسین صافی کتاب «علی کوچولو در تیم دنیا» اثر جواد علیزاده را دلیل علاقه‌مند شدنش به کاریکاتور چهره و کتاب‌های طنز و کاریکاتور بعدی او مانند شوت‌نامه و جام جهانی ۸۶ را باعث ادامه این مسیر دانسته است.

 الهه آرانیان