در‌حالی‌که محاسبه سرانه مطالعه در ایران همچنان با پرسش‌ها و اما و اگرهای بسیارمواجه است، گزارش‌های مربوط به مطالعه کتاب در برخی از کشورهای جهان نشان می‌دهد تعاریف کلاسیک مربوط به سرانه مطالعه دگرگون شده است. گزارش‌های متعددی از میزان مطالعه در کشورهای توسعه‌یافته حاکی از این است که رشد کتاب‌های الکترونیکی اعم از نسخه‌های نوشتاری و شنیداری، موجب افزایش میل عمومی به مطالعه کتاب شده و آمارهای مربوط به سرانه مطالعه را نیز دستخوش تغییر کرده است.
در واقع امروزه «شنیدن کتاب» نیز بخشی از فعالیت مطالعه به‌شمار می‌آید و جالب این است که آمار مربوط به تعداد شنوندگان کتاب‌ها در مقایسه با شمار خوانندگان کتاب‌ها از ضریب رشد بسیار بالاتری برخوردار است. گزارش‌های مربوط به تجربه برخی کشورها درافزایش مطالعه کتاب‌های الکترونیکی نشان می‌دهد در جهان رسانه‌ای شده امروز، نمی‌توان به شیوه‌های کلاسیک از تعاریف مربوط به سرانه مطالعه بهره برد و آنها را محاسبه کرد. این تغییر بنیادین بسیاری از قواعد مربوط به تولید و توزیع کتاب‌های الکترونیکی را نیز تغییر داده است.
اخیرا برایان موری مدیر انتشارات معروف آمریکایی «هارپرکالینز» در گفت‌وگویی با «گود‌ای ریدر» که رسانه تخصصی حوزه نشر الکترونیک است، از افزایش قراردادهای نشر کتاب در بخش کتاب‌های الکترونیکی و به‌ویژه صوتی خبر داده و گفته است که بازار نشر کتاب‌های چاپی با مشکلات بزرگی روبه‌رو شده است. همچنین بسیاری از کتابخانه‌های سنتی نیز با مشکلات عدیده ناشی از کاهش مراجعه‌کننده روبه‌رو شده و در مقابل شرکت‌های تولید‌کننده دستگاه‌های شنیداری کتاب با رشد قابل‌توجه فروش روبه‌رو شده‌اند.
تحولات در جهان مطالعه
آمریکا: طبق آمارهای منتشر شده معلوم شده است که در پنج سال گذشته دانشجویان آمریکایی کمتر از کتاب‌های چاپی استفاده کرده‌اند. براساس گزارش انجمن ناشران آمریکا (AAP) در طول یک دوره پنج ساله نرخ استفاده از کتاب‌های درسی سنتی یا چاپی در میان دانشجویان ۳۵درصد کاهش یافته است. براساس آخرین نظرسنجی فروش که توسط انجمن ناشران صوتی صورت گرفته است میزان فروش کتاب‌های صوتی ناشران در سال ۲۰۱۸ بیش از ۲۴ درصد افزایش یافته و به ۹۴۰ میلیون دلار رسیده است. تحلیلگران بازار کتاب اعتقاد دارند ارائه دستگاه‌های جدید کتابخوان در افزایش فروش کتاب‌های صوتی و دیجیتال تاثیر عمده‌ای داشته است. در نسخه‌های جدید این دستگاه کاربران قادر هستند به‌طور مستقیم کتاب‌های صوتی را دانلود و گوش کنند.
لهستان: طبق آمارهای اعلام شده توسط مراجع دولتی در لهستان سال گذشته ۲۸درصد از مشتری‌های بازار کتاب حداقل یک جلد کتاب الکترونیک نیز خریداری کردند. آمارهای بازار کتاب لهستان معمولا توسط موسسه دولتی کتاب این کشور اعلام می‌شود. در آمارهای این موسسه آورده شده است که در سال ۲۰۱۸ مردم لهستان بیش از ۲۱ میلیون دلار کتاب الکترونیک خریداری کردند که این رقم نسبت به سال ۲۰۱۷ حدود ۱۳ درصد رشد داشته است. افزایش استقبال از کتاب‌های الکترونیکی باعث شده تا در این کشور تسهیلات مضاعفی برای توسعه صنعت تولید این گونه کتاب‌ها ایجاد شود. لهستان در تازه‌ترین مورد مالیات ارزش افزوده تولید و عرضه کتاب‌های الکترونیکی همچون لوح‌های فشرده، کتاب‌های صوتی و دیگر کالاهای رسانه‌ای مشابه را از ۲۳ درصد به پنج درصد کاهش داده است.
سنگاپور: روزنامه استریتس‌تایمز به‌تازگی نتایج مطالعات جدید از نرخ مطالعه در سنگاپور را منتشر کرده و مدعی شده است که سنگاپوری‌ها بیشتر از قبل کتاب مطالعه می‌کنند. هیات امنای کتابخانه ملی سنگاپور، این روند را مرتبط با محبوبیت کتاب‌های الکترونیک در این کشور توصیف کرده و در گزارش خود آورده که تعداد کتاب‌های الکترونیک به امانت گرفته‌شده از کتابخانه‌های سنگاپور در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال قبل آن دو برابر شده و از یک میلیون و نیم عنوان در سال ۲۰۱۷ به مرز سه میلیون کتاب در سال ۲۰۱۸ رسیده است. ۸۸ درصد از افراد بزرگسال و نوجوان بین ۱۳ تا ۱۹ سال سنگاپوری طی سال گذشته میلادی، در مقابل ۸۰ درصد در سال ۲۰۱۶، بیشتر از یک بار در هفته مطالعه داشته‌اند که شامل خواندن کتاب، مجله، روزنامه و ... می‌شود.
چین: گزارش دولتی تازه منتشر شده از بازار کتاب این کشور نشان می‌دهد که حدود ۲۵۰ میلیون کودک چینی در سال ۲۰۱۸، مخاطب کتاب‌های الکترونیکی بوده که در نتیجه آن حدود ۵۰۰ میلیارد یوآن چینی (۷۳ میلیارد دلار) سرمایه جذب این بازار شده است. والدین چینی در سال ۲۰۱۸ تمایل بیشتری به تهیه کتاب‌های الکترونیک برای کودکانشان از خود نشان داده و به‌نظر می‌رسد نسل پدر و مادرانی که بعد از سال ۱۹۹۰ میلادی به دنیا آمده‌‌اند به فرهنگ الکترونیک توجه بیشتری داشته و حاضر به پرداخت هزینه بیشتری برای آن هستند.
کمپانی تجارت الکترونیکی چینی که با عنوان علی‌بابا شناخته می‌شود گزارش می‌دهد ۳۰ میلیون خواننده به صفوف بازار کتاب‌های الکترونیک افزوده شده که مبلغی حدود ۵۵ میلیاد دلار، حاصل فروش کتاب‌های الکترونیک در این کشور توسط این شرکت را در سال ۲۰۱۸ شامل می‌شود. افزایش روبه‌رشد بازار کتاب‌های الکترونیک در چین با توجه به تغییر ذائقه جوانان چینی به سمت کتاب الکترونیک و تغییر تدریجی در عادت‌های مطالعه چینی‌ها به‌نظر می‌آید روزهای خوبی را در آینده برایش رقم بزند.
شایان ربیعی
- 9
- 6
