این جا تهران است، من اخوان ثالث هستم!

نام مهدی اخوان ثالث که می آید، خیلی زود به یاد اشعار« زمستان» و« باغ بی برگی» اش که در وصف پاییز است، می افتیم ولی به راستی شعر اخوان ثالث خود بهاری است در شعر نو فارسی. امروز سال روز تولد شاعری است که اگر نبود تلاش ها و خدماتش به شعر نو، راهِ نیما یوشیج به پایان نمی رسید. به همین علت شعر اخوان ثالث، بهاری تازه است به جان شعر معاصر فارسی. در امتداد چند برش از زندگی و اشعار این شاعر بزرگ معاصر را می خوانید.

جرقه شاعری در نوجوانی

شعر مهدی اخوان ثالث را میتوان در سه دوره از زندگی او بررسی کرد. دوره اول شاعری او از نوجوانی اش در مشهد آغاز می شود و با انتشار کتاب« ارغنون» در تهران به پایان می رسد. اخوان در این دوره با همه کم سن و سالی اش، تبحر و توانایی فوق العاده ای در سرودن شعر کلاسیک، به خصوص قصیده دارد و با این حال، از نوگرایی و توجه به اوضاع زمانه هم غافل نیست. دوره دوم شاعری اخوان که درخشان ترین دوره شاعری او هم هست، از حدود سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۴۸ را دربرمی گیرد. اخوان در این سالها سه مجموعه شعر« زمستان»،« آخر شاهنامه» و« از این اوستا» را انتشار کرد. مهم ترین دستاورد اخوان در این دوره، سرودن شعر به شیوه نیمایی بود و اینجا بود که در عرصه شعر نو خودی نشان داد.

اخوان از اواخر دهه ۴۰ تا پایان زندگی ، حدود ۲۰ سال عمر کرد و در این بازه زمانی،« در حیاط کوچک پاییز در زندان»،« دوزخ اما سرد»،« زندگی می گوید اما باز باید زیست» و« تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم» را به چاپ رساند؛ آثاری که هيچکدام به درخشش مجموعه شعرهای اخوان در دوره دوم شاعری اش نرسیدند.اصلاً این نکته را نمی توان انکار کرد که اخوان ثالث تأثیر زیادی از شاعر هم ولایتی اش، فردوسی توسی گرفته است. زبان و لحن اخوان در شعر، متذکر استحکام و صلابت سخن حکیم توس در شاهنامه است.

به عبارتی، اخوان به سبک خراسانی شعر نو می سرود. وی بارها در شعر خود ارادتش به فردوسی را نشان داده است:« همه شاعران تو و آثارشان را/ به پاکی نسیم سحر دوست دارم/ ز فردوسی آن کاخ افسانه که افراخت/ در آفاقِ فخر و ظفر دوست دارم». دلبستگی و علاقه اخوان ثالث به پزشک توس، پس از مرگ هم او را رها نکرد و سبب شد که سرانجام در زیر سایه فردوسی آرام بگیرد.

نویسندگی در رادیو برای شعر فارسی

احتمالا جالب باشد بدانید مهدی اخوان ثالث از سال ۱۳۳۶ در رادیو ایران به نویسندگی و اجرای برنامه می پرداخت. او در آغاز دهه ۴۰ برنامه ای به اسم« ادبیات ایران» داشت که در آن محورهای گوناگون شعر فارسی بررسی می شد. متن های این برنامه یک بار در سال ۸۸ با چاپ محدود منتشر شد و به همین علت، بدست تمامی علاقه مندان نرسید. بعدها خانواده این شاعر فقید، در یک کانال تلگرامی مجموعه برنامه های« ادبیات ایران» را منتشر کردند. متن تمامی این برنامه ها به قلم مهدی اخوان ثالث است.