کتاب‌درمانی در روزهای کرونایی

از اولین روزهایی که خبر شیوع بیماری کرونا (corona) در دنیا و کشورمان منتشر شده، مردم در معرض انواع توصیه های پزشکی و بهداشتی قرار گرفته اند. به کارگرفتن این دستورها اگر چه در اکثر موارد ضروری و برای جلوگیری از توسعه این ویروس، حیاتی بنظر می رسند، ولی گاه به علت تکرار و همراهی با اخبار ناراحت کننده، خود باعث وحشت بیش از حد در جامعه و تشدید بحران های روحی در اقشار آسیب پذیر می شود؛ عاملی که به اعتقاد روان شناسان به توسعه و گسترش این بیماری خواهد افزود چون طبق شواهد عملی قسمتی از سیستم ایمنی به وضعیت اعصاب و روان رابطه دارد و هرچه استرس، افسردگی، اضطراب، کم خوابی و اختلال های روانی بیشتر شود، سیستم ایمنی ضعیف تر خواهد شد. از این جهت هر عاملی که مثل پرداختن به مقولات فرهنگی و هنری بتواند به سلامت روان کمک کند میتواند در تقلیل شیوع این بیماری نیز مؤثر باشد.

به خصوص در روزهای گذشته که خیلی از فعالیت های اجتماعی و خارج از خانه، محدود شده و تقاضا برای سرگرمی های درون خانه فزونی یافته است. با وجود اپلیکیشن ها و برنامه های متعددی که امروزه روی تلفن های هوشمند وجود دارد و به آسانی میتوان با آن ها سرگرم شد کارشناسان سلامت روان می گویند چیزی مانند خواندن کتاب در این روزهای خانه نشینی نمی تواند اضطراب و اثرات روانی ناشی از شنیدن خبرهای بد را به میزان چشمگیر تقلیل دهد؛ به همین علت سال هاست در جهان تخصصی به نام« کتاب درمانی» بوجود آمده که به مردم کمک می کند بر معضلات روحی خود بالاخص در دوران بحران غلبه کنند. اخیرا کریسی رایان، کتاب درمانگر در مصاحبه ای که با نشریه هنگ کنگی ساوث چاینا مورنینگ پست داشته در باره تأثير مطالعه بر سلامت روان صحبت کرده که دارای نکات مفیدی است.

به گزارش « ایبنا»، او در مورد اینکه خواندن کتاب در اوضاع بحرانی شیوع کرونا (corona) در عصر تکنولوژی و ظهور شبکه های اجتماعی متعدد چطور میتواند موثر باشد توضیح داده است:« یک جمله بسیار معروف از نمایشنامه« پسران تاریخ» نوشته الن بنت نقل می کنم که می گوید« برترین زمان ها برای خواندن کتاب هنگامی است که با چیزی مانند یک فکر یک حس یا یک بحران روبرو می شوید» احتمالا فکر کنیم که آن مشکل خاص منحصراً مختص به شما است ولی با خواندن کتاب می بینید که دیگر یا دیگرانی هم این تجربه را پشت سر گذاشته اند. مطالعه میتواند راهی برای فرار از مواقع سخت و بحرانی باشد و همینطور می تواند سبب شود حس تنهایی کمتری کنید و نیز روشنایی بر وضعیت و شرایط فعلی شما می افکند. خواندن یکی از شایسته ترین راه ها برای توسعه احساس همدلی و درک و فهمیده شدن است. عبارت« بی خبری خوش خبری» کاملاً درست است و با بمباران خبری از طرف رسانه های گوناگون بیش از هر موقع دیگری احتیاج داریم به کتاب پناه ببریم.»

این ایام که مدارس تعطیل شده و کودکان زمان بیشتری را در خانه می گذرانند دغدغه خیلی از والدین این است که چه طور میتوان توجه اطفال را از بازی های آنلاین و اپلیکیشن های گوناگون به کتاب معطوف کرد. این کتاب درمانگر در این زمینه سفارش می کند:« خواندن با صدای بلند تجربه ای زیبا و الفت بخش بین انسانها چه پیر و چه جوان است و کتاب خواندن دسته جمعی و با صدای بلند نه تنها کودکان را با قدرت قصه گویی آشنا می کند بلکه باعث می شود زمانیکه خردسالان همراه والدین شان سپری می کنند دارای کیفیت و ارزشمند شود. ولی در این میان مهم این است که اجازه دهیم کودکان هر کتابی را که دوست دارند انتخاب کنند. چنانچه والدین کودکان خود را ناگزیر به خواندن کتاب هایی کنند که خودشان می خواهند هیچ وقت نباید انتظار داشته باشند که عشق و علاقه ماندگار و مستمر به کتاب در آن ها شکل بگیرد. قدرت انتخاب به خردسالان خویش بدهید؛ بعد خواهید دید که چگونه عشق و علاقه به خواندن در آنها بیدار می شود.»

رابطه کتاب و موفقیت تحصیلی

هم اینک که مدرسه ها در کشورمان تعطیل هستند احتمالا نگرانی اولیاء از افت تحصیلی فرزندان، خود به ایجاد بحرانی جدید کمک کند؛ علی الخصوص افزایش مطالعه های غیر درسی امکان دارد باعث شود این تصور برای آن ها ایجاد شود که رقیبی جدید برای کتاب های درسی پیدا شده است. خوش بختانه آنقدر جای نگرانی نیست چون اکثر روان شناسان بر تأثير مثبت مطالعه غیر درسی بر روح و روان کودکان و نوجوانان اتفاق نظر دارند و حتی بر این باورند که افزایش خلاقیت و تخیل باعث ارتقا تحصیلی آنها می شود. ولیکن سؤال اینجاست که آیا همه انواع کتاب ها در این زمینه تاثیری یکسان دارند؟ نتیجه یک مطالعه جدید و گسترده نشان می دهد نوع کتاب های غیر درسی که کودکان و نوجوانان روزانه برای خواندن انتخاب می کنند، بر نمره امتحانات مدرسه آن ها مستقیما اثر می گذارد. طبق یک مطالعه جدید و بزرگ که توسط دانشگاه مالاگا و کالیفرنیا لس آنجلس( UCL) انجام شده است ، چیزی که کودکان و نوجوانان در خارج از مدرسه می خوانند، مستقیما بر عملکرد تحصیلی آن ها تاثیرگذار است.

این تحقیق شامل بررسی بیش از ۴۳ هزار محصل است که یک بار در سن ۱۰ تا ۱۱ سالگی و مجدداً در سن ۱۳ تا ۱۴ سالگی مورد بررسی قرار گرفتند. این وارسی، شواهد چشمگیر را ارائه می دهد مبتنی بر اینکه دانش آموزانی که از خواندن کتاب های با کیفیت بالا به صورت روزانه لذت می برند، در آزمون های مدرسه نمره بالاتری می گیرند و میانگین نمرات دانش آموزانی که کتاب می خوانند، بطور چشمگیری بالا رفته است. اما این مطالعه هیچ فواید مشابهی را برای دانش آموزانی که روزانه روزنامه، کتاب های مصور یا مجلات می خواندند، نشان نداد و تأثير خواندن کتاب های باکیفیت تنها با خواندن داستان های کوتاه تشابه هایی داشت. این یافته ها تبعات مهمی برای والدین، معلمان و سیاست گذاران آموزشی دارد و این گروه تحقیقاتی بین المللی سفارش می کند که جوانان وقت مطالعه خود را صرفا به کتاب های باکیفیت انحصار دهند.