دوشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۳
کد مقاله: ۹۹۰۲۰۰۰۵۹

آشنایی با هنر منبت کاری از تاریخچه تا آموزش

منبت کاری,منبت کاری چیست,ابزار منبت کاریمنبت کاری با چوب یکی از ظریف ترین صنایع دستی است
منبت کاری یکی از هنرهای دستی ایرانی است که در بخش صنایع جای می گیرد. منبت کاری نوعی حکاکی و کنده کاری روی چوب است که به خاطر زیباسازی بر روی چوب انجام می شود.

تاریخچه منبت کاری

هنر منبت کاری در ایران پیشینه طولانی دارد و به زمان ورود اعراب و حدود ۱۵۰۰ سال قبل باز میگردد.منبت کاری در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد که خاستگاه و نقطه ابتدایی منبت ایران شهرستان ملایر میباشد که روی دسته شمشیرها، نیزه ها و سپرهای چوبی ارتشیان مادها و هخامنشیان توسط اهالی ملایر منبت کاری صورت می گرفت و بعد از آن به درب و پنجره و مبلمان امروزی تسری یافته است. شهر ملایر در سال ۱۳۹۱ به عنوان شهر ملی منبت و پایتخت مبل و منبت ایران در لیست شهرهای صنایع دستی کشور ثبت شده است و جهانی شدن این هنر در دست بررسی می باشد.

قدیمی ترین نمونه منبت موجود یک تندیس چوبی است که در مصر کشف شده و مربوط به ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد است. ولی مجسمه چوبی بت شیگیر با ۱۱۰۰۰ سال قدمت را میتوان قدیمی ترین اثر کنده کاری روی چوب دانست.

قدیمی ترین اثر منبت موجود در ایران یک در چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است. درب مسجد جامع عتیق شیراز  که مربوط به قرن سوم هجری است حدود ۱۲۰۰ سال قدمت دارد. اوج هنر منبت ایران در دوره صفوی بود و در اواخر دوره زندیه و اوایل قاجاریه رو به افول نهاد. منبت گل و مرغ ملایر به عنوان یکی از کهن ترین سبک های منبت کشور ایران است.

منبت کاری چیست؟

منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری بر روی چوب. این هنر دستی نماد احساس، ادراک، اندیشه و ابتکار هنرمندان که با ذوق و سلیقه سرشار، اثر هنری را ابداع می کنند. منبت کاری شاخه ای از صنایع دستی است که در آن نقش ها به صورت برجسته روی سطح کار ایجاد میشوند.  منبت کاری هنری است که ریشه در تاریخ ایران دارد. منبت کاری بیشتر به صورت کنده کاری روی چوب اجرا می شود.سقف چوبی عمارت هشت بهشت یکی از نمونه های منبت کاری اصفهان است که مورد توجه بسياري از بازدیدکنندگان خارجی قرار گرفته است.

اولین قدم در راه شناخت منبت و منبت کاری فهمیدن معنی کلمه منبت است. منبت یعنی رویانیده شده، مأخوذ از تازی، نقشهای برجسته به شکل گل وگیاه و جزء آن که به روی چیزی نقش کننده و هر آنچه در وی کنده کاری کرده باشند خواه چوب باشد یا جزء آن، به اصطلاح نقاشان و معماران نقشی که از زمین خود، اندک بلند باشد چنان که نقش سکه بر روپیه و آنرا در فارسی منبت کاری هم گویند. منبت یعنی کنده کاری شده، نقش برجسته و حکاکی شده بر روی چوب زنده.

اساتید برجسته منبت کاری در ایران

تاریخچه منبت کاری,منبت کاری,هنر منبت کاریمنبت کاری حرفه ای

مثل بسياري از هنر های دیگر دوران صفویه دوران اوج و شکوفایی این هنر و هنرمندان مربوط به آن بود ولی با ورود به دوره قاجار و نادیده گرفتن هنر و هنر مندان ایرانی این هنر به بوته فراموشی سپرده شد. تا این که در اواخر دوران قاجار اساتیدی مانند استاد علی مختاری گلپایگانی ( رئیس صنایع مستظرفه مدرسه دارالفنون) و استاد احمد صنیعی به تهران آمدند و به تربیت هنرجویانی در رابطه پرداختند.

استاد علی مختاری گلپایگانی در ۱۸ سالگی به تهران آمد و بعد کسب اجازه از استاد کمال الملک در مدرسه دارلفنون به تدریس منبت به شاگردان پرداخت و از این جهت به ابقای این هنر کمک کرد.

چوب مورد استفاده در منبت کاری

از آنجایی که چوب مورد استفاده باید بتواند استحکام و زیبایی خود را حفظ کند لازم است تا در انتخاب چوب سختگیرانه عمل کرد.چوب استفاده شده باید فشرده و محکم باشد استفاده از چوب های نرم با بافت نه چندان سخت جایی در منبت کاری ندارد. 

در این میان یکسری از چوبها از بقیه کاربری بیشتری در ساخت اثرهای هنری منبت کاری دارند. چوب های مورد استفاده در منبت کاری شامل موارد زیر میباشد :

  • چوب گردو
  • چوب گلابی
  • چوب چنارف نارون
  • چوب راش
  • چوب تبریزی
  • چوب نراد یا سفید روسی

منبت کاری بر روی چوب و سازه های بسیار دقیق  و ریز است مثل : چوب گلابی، شمشاد و عناب که بسیار مناسب این کار هستند. چوب ازاد از نظر ساختار و تراکم بسیار محکم و سخت است اجرای منبت بر روی این چوب بسیار مشکل هست ولی چنانچه به دنبال ساخت یک کار ماندگار هستید و تجربه خوبی در منبت کاری دارید پیشنهاد می شود که یک بار منبت بر روی این چوب را امتحان کنید.

چوب نراد یا سفید روسی چوب نرم و سبک برای منبت کاری است این چوب در همه استان های کشور فراگیر نیست به همین منظور حتی در گذشته کم تر کسی اجرای منبت بر روی این چوب را می پذیرفت.

چوب های بلوط، راش و گردو از پرمصرف ترین چوب ها در منبت هستند بعضی منبت کارها حتی بر روی پوست درخت هم مربع اجرا می کنند. البته برای اجرای این سبک از منبت باید تجربه کافی داشته باشید.

سبک های منبت کاری

منبت کاری,انواع منبت کاری,منبت کاری چیستتصاویر نمونه ای از اثر منبت کاری شده

منبت کاری، سبک های مختلفی دارد. این سبک ها  از نظر ماهیت برش چوب و تکنیک هایی  که به این منظور، مورد استفاده قرار می گیرند، با یکدیگر تفاوت دارند.

  • منبت کاری سنتی ایرانی
  • منبت کاری فرنگی
  • منبت کاری قالب سازی
  • منبت قلم زنی
  • منبت معرق
  • منبت مشبک
  • منبت تیشه ای
  • منبت سایر مصالح تکمیلی

ابزار منبت کاری

منبت کاری رشته ای است که برای تهیه  ابزار آن نیاز نیست سرمایه زيادي را درگیر کنید. در منبت کاری، برای برش و شکل دهی چوب، به مجموعه ای از ابزارها نیاز است. استفاده درست از این ابزارها، به مهارت زيادي نیازمند است. ابزارهای مبنت کاری شامل: 

وسایل موردنیاز منبت کاری,منبت کاری,هنر منبت کاریابزارهای مورد نیاز برای منبت کاری

  • انواع چاقو های منبت کاری
  • قلم های تراش
  • سوهان آهنی
  • گوژ
  • کاغذ روغنی یا پوستی یا کالک
  • اره مویی
  • پتک چوبی
  • گیره نجاری
  • میز کار منبت کاری
  • چکش پلاستیکی یا چوبی
  • ابزار تفکیک وی- v شکل
  • مغار مبنت کاری(مغار تخت، مغار نیم باز، مغار گلویی یا گیلویی، مغار شفره)

بیشتر بخوانید:

میزکار مبنت کاری

ابزارهای منبت کاری,منبت کاری,میز منبت کاریمیز مخصوص منبت کاری

برای این که در "منبت کاری" به قطعه کار ضربه وارد می شود. پس بدین ترتیب باید میز محکم باشد تا دوام داشته باشد. میز کار میتواند از چوب باشد یا میتوان پایه های آن را از فلز و صفحۀ آن را از چوب ساخت ارتفاع میز بستگی به قد فرد کارگر دارد ولی ارتفاع آن حدود ۸۰ سانتی متر باشد مناسب است و طول و عرض آن نیزبستگی به محل کار فرد منبت کار دارد.

مراحل انجام نمونه ای از منبت کاری

روش انجام منبت کاری,وسایل منبت کاری,منبت کاریمواد اولیه مورد مصرف در هنر منبت کاری

۱- اول منبت کار باید طرح منبت را انتخاب کند.

۲- بعد از آن منبت کار باید طرح را روی چوب منتقل کند.  قطعۀ کار را به گیره بسته و سطح چوب را در صورت نیاز نفت بزند تا چوب نرم شود.

۳- دوربری: برای شکل گیری نقش منبت، ابتدا خطوط اصلی را دوربری و سپس زمینه اطراف نقوش را کنده کاری می کنند.

۴- کنده کاری: با استفاده از مغار تخت، ابتدا چوب اضافی کناره های زمینه کار و در نهایت چوب اضافی بخش های میانی زمینه را بر می دارند.

۵-  سپس زمینه را با مغار تخت صاف و یکنواخت کند. این کار با دستگاه فرزدستی هم میتوان انجام داد.

۶-  سپس طرح را با مغارهای مختلف فرم داده و روی آن ها را تزیین کرد.

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش

  • 15
  • 5
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه

حکایت های اسرار التوحید اسرار التوحید یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که سرشار از پند و موعضه و داستان های زیبا است. این کتاب به نیمه ی دوم قرن ششم هجری  مربوط می باشد و از لحاظ نثر فارسی و عرفانی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب از سرپوش تعدادی از حکایت های اسرار التوحید آورده شده است.

...[ادامه]
ویژه سرپوش