نگرانی درباره قدیمی‌ترین برج تهران

به گزارش ایسنا، در میانه تیرماه ۱۴۰۲ رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان ری خبر داد که برج طغرل برای حفاظت و استحکام‌بخشی بنا به کمک هنرمندان و صنعتگران شاخص مرمت می‌شود، اما بررسی‌های میدانی از برج طغرل در شهر ری، حاکی از این است که مرمت برج را چند کارگر ساده در حالی انجام می‌دهند که ناظر اداره میراث فرهنگی اغلب در محل حضور ندارد.

کارگران‌ در حالی که داربست‌ها تا دوسوم برج بالا آمده است، بندکشی کهنه میان آجرهای دیوار بیرونی برج را با مته و تیشه خارج می‌کنند و قرار است این رویه را تا بالای برج از نمای بیرونی ادامه دهند؛ نخست روی آجرها آب می‌پاشند و بعد با دریل و مته، بندکشی‌ها را سست می‌کنند و بعد با تیشه کار را ادامه می‌دهند.

مرمت نمای خارجی برج در حالی انجام می‌شود که رطوبت به دیوار داخلی برج طغرل بیشتر نفوذ کرده و سطح گسترده‌تری را فرا گرفته است. از طرفی چند سال پیش گزارش شد که برج طغرل دچار فرونشست شده و انحراف پیدا کرده است. آثار فرونشست نیز به وضوح در محوطه برج دیده می‌شود. به کارگرها درباره مرمت داخل برج هنوز تکلیفی نشده است، آنها فقط می‌دانند قرار است آجرهای نمای بیرونی برج را تا بالا مستحکم و ترمیم کنند.

گفته شده که مرمت برج طغرل به همان پیمانکاری سپرده شده که سابق بر این، مرمت دژ ۲۳۰۰ ساله رشکان در شهر ری را انجام داده است؛ مرمتی غیراصولی و ناهمخوان که چهره دژ را مخدوش کرد و صدای اعتراض بسیاری از کارشناسان و متخصصان را هم بلند کرد. اکنون این پرسش‌ها مطرح است طرح مرمت برج طغرل را کجا تایید کرده است. آیا پژوهشکده حفاظت و مرمت بر روند مرمت برج طغرل نظارتی دارد؟

چرا ناظر اداره میراث فرهنگی تهران یا ری هنگام مرمت برج طغرل، اغلب در محل حاضر نیست و چرا مرمت برج طغرل با وجود خطراتی که فرونشست و رطوبت آن را تهدید می‌کند، بدون زهکشی و جلوگیری از گسترش بیشتر رطوبت، در حال انجام است؟

برج طغرل پیش از این، دوبار مرمت شده است؛ نخست سال ۱۳۰۱ و بعد در سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۹. به گفته رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان ری، سال گذشته هم سردر شیرمانند ضلع جنوبی برج طغرل آسیب ‌دیده بود که از سوی کارشناسان مرمت شد. در حالی که به گفته متخصصان، سردر ضلع جنوبی برج کاملا غیراصولی و نادرست مرمت شده، چنانکه نه‌تنها در شکل آن تغییر ایجاد شده که اثرات مرمت اشتباه آن بعد از یک سال کاملا قابل مشاهده است.

(کمیته ملی موزه‌ها) و پژوهشگر تهران- معتقد است واگذاری مرمت غیر‌درست نیست و میراث فرهنگی اگر به لحاظ قانونی در این زمینه مشکل دارد باید قانون آن را تغییر دهد، چراکه در بخش‌های مهمی مثل تخت‌جمشید و مسجد شیخ لطف‌الله مدام درباره مرمت بحث می‌شود و می‌طلبد که میراث فرهنگی، نظارت اجرای کار را برعهده داشته باشد.

او با اشاره به وضعیت کنونی برج که رطوبت بخش‌های زیادی از دیوار داخلی آن را فرا گرفته است، می‌گوید: قطعا اولویت اول، مرمت برج است که نخست تثبیت و استحکام آجرها باید انجام شود و اولویت بعدی، محوطه است.

محیط‌طباطبایی همچنین می‌گوید: برج طغرل متاسفانه در دورانی به عنوان پایگاه و پشتیبان سایر فضاهای شهرری عمل می‌کرد.

اواخر دهه هفتاد، این برج توسط مرحوم دانشور، مرمت و سامان‌دهی شد. دیوار شمالی عقب‌نشینی و همجوار با معبر شمالی، استحکام‌بخشی و پایدارسازی شد و کف‌سازی و الکترونیک و نور انجام شد و باغ‌سازی صورت گرفت، حوض شمالی مرمت و عملیات آجرفرش انجام و فضای سبز نیز ساماندهی شد،‌ اما از دهه هشتاد به بعد برج قدیمی تهران شاهد هیچ‌گونه مرمتی نبوده است. فراموش نکنیم بنای قدیمی مثل شخص پیر است و هر سال باید مورد نگرش و ارزیابی قرار گیرد. متاسفانه ۲۰ سال است که برج طغرل رها شده و فقط یکسری کار جزئی در این مدت انجام شده است.