پنجشنبه ۱۳ مهر ۱۴۰۲
کد مقاله: ۱۴۰۲۰۱۰۰۸۶

مضاف و مضاف الیه چیست؟

مضاف و مضاف الیهمضاف در لغت به معنای افزوده، زیاد شده و پیوست است
مضاف الیه که پس از مضاف به کار می رود نیز تحت عنوان متمم اسم، شناخته میشود. هرگاه دو اسم در زبان عربی به صورت متوالی و پشت سر هم قرار بگیرند به اسم اول، مضاف می گویند در حالی که به اسم دوم، مضاف الیه می گویند. در این مطلب از سرپوش انواع مضاف و مضاف الیه آورده شده است.

مضاف و مضاف الیه

معنای کلمه ی مضاف، افزوده، زیاد شده و پیوست می باشد. درواقع مضاف به اسمی اطلاق میشود که به اسم دیگر، اضافه یا نسبت داده شده باشد. مضاف الیه به اسمی گفته میشود که اسم دیگر با کسره به آن نسبت داده شده باشد. بنابراین وقتی مضاف و مضاف الیه از ترکیب دو اسم در کنار یکدیگر بوجود می آید که توضیحاتی درباره هم می دهند. کلمات دوم در ترکیب های زیر را در نظر بگیرید:

> مادر علی

> درخت همسایه

> کوه دماوند

> سرزمین ایران

در مثال های بالا کلمه اول به کلمه دوم، وابستگی دارد. کلمه دوم به نحوی بیانگر کلمه اول می باشد؛ درخت متعلق به همسایه است، مادر متعلق به علی است و نام کوه، دماوند است. هدف از استفاده از این ترکیب ها در جمله، نسبت دادن چیزی به اسم و تکمیل کننده ی معنای جمله و اسم میباشد و علاوه‌براین ، انتقال پیام را کامل تر و دقیقتر می کنند.

مضاف به اسمی میگویند که مقصود اصلی گوینده محسوب میشود و به منظور توضیح و تکمیل معنی آن از مضاف الیه استفاده میشود،  برای مثال، به کلمات مادر،  درخت،  کوه و سرزمین در ترکیب های بالا مضاف میگویند.

انواع مضاف الیه

دستورهای سنتی معمولاً براساس نوع رابطه و مفهومشان، ترکیب های اسمی اضافی را به گروه‌های زیر تقسیم می کنند:

>> اضافه ملکی:

رابطه مالکیت در اضافه ملکی، بین مضاف و مضاف الیه برقرار می شود.

مثال:کتاب دانش آموز

خانه ی پدری

دست خویش

>> اضافه تخصیصی:

در اضافه تخصیصی، یک مضاف به مضاف الیه اختصاص دارد.

مثال:میزِ مطالعه

لباسِ کار

اضافه ملکی و تخصیصی از این نظر با هم تفاوت دارند که معمولاً هدف از مضاف الیه در اضافه ملکی، انسان میباشد و همچنین میتواند به عنوان مالک در مضاف، تصرف کند درحالیکه در اضافه تخصیصی چنین نیست. به عنوان مثال ، ترکیب اضافی ملکی خانۀ مادرم، به خانه ای گفته میشود که مالک و دارنده آن، مادرم است؛ اما ترکیب اضافی تخصیصی کتاب کودک به کتابی میگویند که به کودک تعلق دارد.

>> اضافه توضیحی:

مضاف الیه در اضافه توضیحی، به عنوان یک نام برای مضافی است که اسم عام میباشد ، مانند:

 کشور ایران، قاره افریقا، کتاب بوستان

اسم های عام به کشور، قاره و کتاب گفته میشود و نام های ایران، افریقا و بوستان به توضیح درباره این اسم های عام می پردازند یا آن ها را مشخص و خاص می کنند.

>> اضافه تشبیهی:

کاربرد اضافه تشبیهی برای متون ادبی و شعر میباشد و درواقع به اضافه ای میگویند که رابطه شباهت و همانندی در میان مضاف و مضاف الیهش برقرار باشد، حال گاهی مضاف به مضاف الیه تشبیه می شود. مثال زیر را در نظر بگیرید:

لب لعل، قد سرو

با توجه به مثال بالا لب در سرخی به لعل و قد در بلندی به سرو تشبیه شده است. گاهی اوقات مضاف الیه به مضاف تشبیه می شود مثل ترکیب لعل لب و سرو قد.

>> اضافه جنس:

مضاف الیه، جنس مضاف را مشخص می کند.

مثال:دامن پشمی

خودکار چوبی

ظرف شیشه ای

به اضافه شیشه ای در برخی از کتاب ها، اضافه بیانی نیز می گویند.

>> اضافه استعاری:

کاربرد مضاف در این نوع از اضافه، در معنایی غیر از خودش می باشد.

مثال:چشم حسرت

>> اضافه اقترانی:

معنای مقارنت و همراهی در اضافه اقترانی، بین مضاف و مضاف الیه ایجاد شده است.

مثال:چشم رحمت

>> اضافه فرزندی( بنوت):

اضافه بنوت، بیانگر رابطه فرزندی است که نام والدین، مضاف الیه و نام فرزند، مضاف می شود.

مثال:سهرابِ رستم

رستمِ زال

>> اضافه مقلوب:

مضاف در ترکیب های اضافی با کسره به مضاف الیه متصل می شود ولی گاهی اوقات برعکس می شود و بعد از مضاف الیه بدون هیچ کسره اضافه ای بکار می رود. این ترکیب که دستورنویسان متاخر،  به آن اسم مرکب میگویند، از شیوه های ساخت واژه های جدید در زبان فارسی و فرهنگستان زبان فارسی به شمار می رود.

مضاف و مضاف الیه چیستمضاف اسمی است که به اسم دیگر اضافه یا نسبت داده می‌شود

مثلا از این نوع ترکیب یا اسم مرکب می توان به مهمان خانه ، کارخانه، دانشسرا و ... اشاره کرد که مضاف و مضاف الیه بوده اند.

دقت کنید که ترکیب اضافی، از نظر برخی از دستورنویسان کلاسیک یا حتی نویسنده متاخرتری چون خسرو فرشیدورد، نوعی اسم مرکب تلقی میشود.

همچنین گاهی اوقات در ترکیب های اضافی، کسره اضافه بدون جابجایی مضاف و مضاف الیه، حذف می شود که در چنین شرایطی به آن فک اضافه می گویند. در ترکیب های زیر( اسم مرکب) می توانید این نمونه را ببینید:

> مادر زن

> برادر زن

> برادر شوهر

> خواهر شوهر

روش تشخیص مضاف و مضاف الیه از صفت و موصوف

روش های متعددی برای این کار وجود دارد که در ادامه با آن ها اشنا میشوید:

- اضافه کردن صفت تفصیلی« تر» و صفت عالی« ترین» به بخش دوم ترکیب:

اگر در عبارت« درِ خانه»، صفت تفضیلی تر یا ترین را به کلمه« خانه» اضافه کنیم، عبارت« درِ خانه تر» را خواهیم داشت که بی معناست. از این رو به آن ترکیب اضافی می گویند؛ به این دلیل که درصورت وجود ترکیب تشبیهی، یک صفت عالی یا تفضیلی ساخته می شود. مانند درِ بازتر.

- آوردن این و آن در بین مضاف و مضاف الیه:

اگر در بین مضاف و مضاف الیه از کلمات« این» و« آن» استفاده کنیم، ترکیب معناداری خواهیم داشت. ولی در صورت استفاده از این کلمات در بین صفت و موصوف، ترکیب معناداری نخواهیم داشت.

مضاف و مضاف الیه:درِ خانه:درِ این خانه

صفت و موصوف:درِ باز:درِ این باز

- استفاده از ی وحدت یا ی نسبت:

ی نسبت و ی وحدت، ترکیب معناداری در بین موصوف و صفت میسازد ولی در ترکیب اضافی بی معنا است.

مثال:دری خانه

- اضافه کردن افعال بود یا است به ترکیب:

چنانچه بعد از ترکیب وصفی و تبدیل کسره به ساکن، از کلمه ی است یا بود، استفاده کنیم یک جمله معنادار بوجود می آید ولی درصورت استفاده از این کلمات، پس از مضاف و مضاف الیه، جمله ی بی معنایی بوجود می آید.

مضاف و مضاف الیه:در، خانه است.

صفت و موصوف:در، باز است.

روش تشخیص مضاف و مضاف الیهمضاف به اسمی میگویند که مقصود اصلی گوینده باشد

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش

  • 15
  • 5
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
مهران احمدی بیوگرافی مهران احمدی؛ بازیگر حرفه سینما تلویزیون و تئاتر

تاریخ تولد: ۹ اسفند ۱۳۵۲

محل تولد: تهران

حرفه: بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر، کارگردان، مدیر تولید، برنامه ریز

آغاز فعالیت: ۱۳۷۰ تاکنون

تحصیلات: کارشناسی بازیگری از دانشگاه هنر و معماری تهران

ادامه
سراج قمری زندگینامه سراج قمری، شاعر هجو گوی سده شش و هفت

شهرت: سراج قمری، قمری آملی

دوران زندگی: سده ششم و هفتم قمری

محل تولد: خوارزم یا گلستان

حرفه: شاعر پارسی گو

آثار: دیوان اشعار سراج قمری

وفات: ۶۲۵ قمری

ادامه
زندگینامه کیان ایرانی زندگینامه دلیر ایرانی؛ کیان و نقش او در قیام مختار

از فعالیت ها و سوابق کیان ایرانی قبل از قیام مختار اطلاعاتی در دسترس نیست البته بعد از اضافه شدن به لشکر مختار از جمله افراد تاثیرگذار و بسیار مهم وقایع قیام شناخته شد. 

در سال ۶۶ قمری مختار با هدف گرفتن انقام از عاملان واقعه کربلا و شکست قاتلان امام حسین در کوفه، کیان ایرانی را به عنوان حرس به عبارتی رئیس نگهبانان خود انتخاب کرد. 

اعتماد و اطمینان مختار به کیان به قدری بود که ریاست انتظامات کوفه و فرماندهی شرطه های کوفه به وی سپرده شد. اموال بسیاری از افراد حین برخورد با جنایتکاران کربلا با فرمان مختار مصادره شد. کیان این موال را بین ایرانیان مسلمانی که عملیات را به عهده داشتند، تقسیم کرد. این موضوع از جمله خدمات بسیار مهمی بود که کیان نسبت به حکومت مختار انجام داد.

کیان ایرانی در جریان دستگیری و هلاکت جنایتکاران کربلا، همچنین اشراف جائن کوفه نقش اصلی را برعهده داشت به طوریکه جنایتکاران اصلی کربلا بعد از شنیدن نام ایشان به وحشت می افتادند. 

ادامه
رسول خطیبی بیوگرافی رسول خطیبی + تصاویر

تاریخ تولد: ۳۱ شهریور ۱۳۵۷

نام مستعار: رسول پاشا

محل تولد: تبریز، ایران

حرفه: فوتبالیست سابق، مربی فوتبال

باشگاه کنونی: سرمربی باشگاه پیکان

آغاز فعالیت: ۱۳۷۱ تاکنون

ادامه
گیتی قاسمی بیوگرافی گیتی قاسمی بازیگر خوش سابقه ایرانی

تاریخ تولد: ۱۶ آذر ۱۳۵۵

محل تولد: ملایر، همدان، ایران

حرفه: بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر، کارگردان تئاتر

آغاز فعالیت: ۱۳۷۵ تاکنون

تحصیلات: کارشناسی کارگردانی از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران

ادامه
امیرحسین صدیق امیرحسین صدیق بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر

تاریخ تولد: ۸ آبان ۱۳۵۱

محل تولد: نیشابور

حرفه: بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر

شروع فعالیت: ۱۳۷۰ تاکنون

تحصیلات: دیپلم بازیگری از مدرسه هنر و ادبیات صدا و سیما

ادامه
باران خوش اندام باران خوش اندام و ماجرای جدایی تا ازدواج مجدد

نام کنونی: نها خوش اندام

تاریخ تولد: ۳۰ شهریور ۱۳۵۲

محل تولد: تهران

اصالت: کورد کورمانج خراسان

حرفه: شاعر، نویسنده، تصنیف سرا

آغاز فعالیت: ۱۳۹۲ تا کنون

ادامه
ویلهلم رونتگن بیوگرافی ویلهلم رونتگن دانشمند تاثیرگذار صنعت پزشکی

تاریخ تولد: ۲۷ مارس ۱۸۴۵

محل تولد: رمشاید، پادشاهی پروس، کنفدراسیون آلمان

ملیت: آلمانی

حرفه: دانشمند

محل تحصیل: مؤسسه فناوری فدرال زوریخدانشگاه زوریخ

درگذشت: ۱۰ فوریه ۱۹۲۳

ادامه
ساناز سعیدی بیوگرافی ساناز سعیدی بازیگر سینما و تلویزیون و تئاتر

تاریخ تولد: ۲۴ فروردین ۱۳۶۸

محل تولد: تهران

حرفه: بازیگر سینما تلویزیون و تئاتر

آغاز فعالیت: ۱۳۹۵ تاکنون

تحصیلات: لیسانس معماری 

ادامه

ضرب المثل درباره گل به جملاتی در قالب شعر یا نثر اما قصار و مشهور که حاوی قصه یا پیامی عبرت‌آمیز و دارای نکات آموزنده باشد «مثل» (در عربی) یا «متل» (در فارسی) می‌گویند.

...[ادامه]
ویژه سرپوش