به گزارش ایلنا، این روزها خرید مسکن برای حقوق بگیران، به معادله ای ناموزون و بدچهره تبدیل شده است. یک طرف این معادله قیمت واقعی مسکن سنگینی می کند و در طرف دیگر آن، ذهن مجهول خریدار، درجا می زند. مستاجری که حقوقی ثابت و زیرخط هزینه های زندگی را در انتهای ماه به تماشا می نشیند، هیچگاه در ذهن خود با این معادله بدشگون کنار نمی آید؛ اما رنج ناشی از عدم درک آن را در ثانیه به ثانیه پردازش های ذهنی اش مرور می کند. بیراه نیست اگر بگوییم خانه دار شدن در کلان شهرها در خواب هم شدنی نیست؛ چراکه ذهن مستاجران قدرت رویاپردازی را هم از دست داده است؛ حتی طرحی مانند« مسکن مهر» هم برای پاسخگویی به نیاز رو به رشد، خانه دار شدن کافی نیست و نمی تواند جایگزینی همه جانبه برای این معادله باشد؛ اما از سال گذشته « دولت دوازدهم» از طرحی رونمایی کرد که به گفته مقام های« وزارت راه و شهرسازی» به صورت عام دهک های کم درآمد و به صورت خاص کارگران، بازنشستگان، زنان سرپرست خانوار، معلمان و... را خانه دار می کند.
یکی از جنبه های مهم« طرح اقدام ملی مسکن» از سوی وزارت و راه شهرسازی، خانه دار شدنِ ۲۰۰ هزار کارگر و بازنشسته عنوان شده است. این بخش از طرح، با همکاری« وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی» پیش می رود؛ وزارتخانه ای که متولی نظارت بر رفاه و معیشت کارگران و بازنشستگان ۳ صندوق کشوری، فولاد و تامین اجتماعی است، اما حیطه وظایفش گسترده است؛ به این معنی که باید وضعیت رفاه گروه های غیرکارگر را هم بررسی کند و در صورت نیاز آنها را زیر پوشش نهادهای حمایتی زیرمجموعه خود ببرد. حالا مدتی است که گروه های هدف این وزارتخانه، برای خانه دار شدن مورد توجه قرار گرفته اند. برای واکاوی در جنبه های گوناگون طرح اقدام ملی مسکن با« ابراهیم صادقی فر» معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفتگو کردیم. وی بر این عقیده است که در صورت به میدان نیامدن دولت، دهک های پایین درآمدی هیچگاه خانه دار نمی شوند.
تاکنون چه نفر برای صاحب خانه شدن از طریق همکاری مشترک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت راه و شهرسازی اقدام کرده اند و صلاحیت چه تعداد از آنها احراز شده است؟
به صورت کلی، تعداد کل متقاضیان طرح اقدام ملی مسکن، که ثبت نام خود را کامل کرده اند ، ۹۲۷.۲۷۶ نفر است که از این تعداد، ۵۴.۸۷۳ مورد رد درخواست شده اند و ۵۸۷۶ مورد هم حذف شده اند. تعداد کل ثبت نام شدگان در دست بررسی و اقدام ۸۴۷.۷۲۲ مورد است که ۷۳۱.۸۳۰ نفر از آنها مرد و ۱۱۵.۸۹۲ نفر زن هستند. از این ۸۴۷ هزار و ۷۷۲ مورد، ۳۵۸.۷۰۰ نفر کارگر دارای کد کارگاهی هستند. از آنجا که زنان سرپرست خانوار، متقاضیان دهک های ۱ تا ۳ درآمدی، متقاضیان دهک های ۴ و ۵ درآمدی و متقاضیان دهک ۶ درآمدی در طبقه بندی دریافت کنندگان مسکن بسیار اهمیت دارند، می توانیم در آماری که ارائه شد، ریزتر شوم. بر این اساس، از مجموع ۸۴۷ هزار و ۷۲۲ نفری که پرونده آنها در دست بررسی و اقدام است، ۶۲.۵۸۹ نفر زن سرپرست خانوار هستند که از این تعداد ۸۹۵۱ نفر کارگر هستند. همچنین از این میان ۱۱۲.۴۶۵ نفر جز دهک ۱ تا ۳ درآمدی هستند که ۲۱.۷۲۴ نفر از آنها کارگر محسوب می شوند. ۲۵۵.۷۵۶ نفر از آنها متعلق به دهک های ۵ و ۶ درآمدی هستند، که ۱۰۹.۴۷۷ نفر از آنها کارگر هستند. ۱۵۴.۷۳۸ متقاضیان دهک ۶ درآمدی هستند که از این تعداد ۸۰.۵۸۴ نفر کارگر محسوب می شوند.
در هماهنگی هایی که میان وزارت کار با دستگاه های مرتبط، در رأس همه آنها وزارت راه و شهرسازی وجود دارد ، این ۳۵۸ هزار و ۷۰۰ نفر کارگری که شامل این ۴ گروه می شوند ، به اضافه ۳۶۴ هزار و۸۱۲ نفر که کارگر نیستند؛ اما در این ۴ گروه جای می گیرند، مورد حمایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار می گیرند؛ البته وزارت کار بازنشستگان کشوری، تامین اجتماعی و فولاد را بعنوان بازنشستگان صندوق های زیرمجموعه خود در این طرح، درنظر دارد. در واقع هم برای خانه دار شدن کارگران و هم برای خانه دار شدن بازنشستگان مدل های ۹ گانه ای را تعریف کرده ایم، اما برای بازنشستگان برنامه ریزی جداگانه داریم.
تقسیم کار وزارت کار با صندوق های بازنشستگی که نام بردید چگونه است؟ آیا قرار است که صندوق های کشوری، تامین اجتماعی و فولاد از خانه دار شدن بازنشستگان خود در طرح اقدام ملی مسکن حمایت کنند یا این صرفا نوعی دسته بندی بازنشستگان است؟
کل زیرمجموعه های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وارد کار شده اند و قرار است که در کنار حمایت های این وزارتخانه به گروه های هدف خود خدمات بدهند؛ البته بازنشستگان این صندوق ها، از حمایت هایی که وزارت کار برای آنها در نظر گرفته است، بهره مند می شوند؛ اما صندوق ها هم هر یک جداگانه امتیازاتی را برای بازنشستگان خود درنظر می گیرند. آنچه در این مرحله مسلم است، اقدام مشترکی است که میان وزارت کار و راه و شهرسازی برای خانه دار شدن کارگران انجام می گیرد اما باید گفت که بازنشستگان با توجه به مشخص بودن صندوق هایشان، بسیار راحت تر از کارگران، شناسایی می شوند و به این دلیل که فیش های حقوقی شان در زیرمجموعه های وزارت کار، ثبت شده و تمام آیتم های آنها مشخص است، می توانند با شرایط بهتری تسهیلات خانه دار شدن در طرح اقدام ملی مسکن را دریافت کنند.
در پیشبرد این طرح تقسیم وظایف وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت راه و شهرسازی چگونه است؟
متقاضیان خرید مسکن در بلوک هایی که به واسطه هدایت وزارت راه و شهرسازی ساخته میشود، اسکان می یابند. وزارت کار، هم در هدایت ساخت مسکن به وزارت راه و شهرسازی و هم به متقاضی، در تسهیل خرید کمک می کند. همچنین، وزارت کار احراز شرایط متقاضیان و دهک بندی را انجام داد و فهرست واجدان شرایط را به وزارت راه و شهرسازی ارسال کرد؛ اما این وزارتخانه در مراحل ۴ گانه بعدی هم کمک می کند. برای نمونه گرچه تامین زمین برای ساخت مسکن، مسئولیت وزارت راه و شهرسازی است اما وزارت کار چند زمین که می شناخت را معرفی کرد.
در همین حال، با وجود اینکه تسهیلات بانکی ۱۰۰ میلیون تومانی برای متقاضیان در نظر گرفته شده است؛ اما وزارت کار هم در این بخش به جامعه هدف خود کمک می کند تا این خوان را رد کنند. برای نمونه تلاش می کنیم که برای دهک های اول تا سوم درآمدی، کمک های بلاعوض دریافت کنیم یا حداقل کمک کنیم که با درصد سود بانکی بسیار پایین تر و مبلغ بالاتر، تسهیلات دریافت کنند. همچنین شرایط خوبی را برای دهک های چهارم و پنجم درنظر می گیریم و دهک ششم را هم زیر پوشش این حمایت می بریم؛ اما عددی که متقاضیان به عنوان سود بانکی می پردازند و میزان تسهیلاتی که دریافت می کنند، برای این ۳ گروه متفاوت است.
در ایران، یکی از بزرگترین مصائب طرح های ساختن مسکن برای کم درآمدها، گران شدن مصالح است. به ویژه در سال های گذشته در این حوزه شاهد عدم تعادل های بزرگتری هستیم؛ به نحوی که قیمت تمام شده مسکن تا حد زیادی تابع قیمت نهاده های ساختمانی است. در تقسیم کاری که میان وزارت کار و وزارت راه شهرسازی ترسیم کرده اید ، این بخش چه جایگاهی را دارد؟
وزارت راه و شهرسازی« بازار تهاتر ایرانیان» را راه انداخته است. سازندگان طرح اقدام ملی مسکن می توانند به سامانه ای که به این منظور راه اندازی شده است، مراجعه کنند و مصالح مورد نیاز خود را با تخفیف ۱۵ الی ۳۰ درصدی خریداری و اقساط آن را طی ۳ سال پرداخت کنند. وزارت کار هم بازاری را در این زمینه طراحی می کند. برای پیشبرد کار، وزارت راه و شهرسازی ۵ سازنده و وزارت کار هم« هلدینگ تراز پی ریز» را معرفی کرده است. مجموعه های ساختمانی و عمرانی دیگر وابسته به مجموعه های وزارت کار، مانند« شرکت سرمایه گذاری خانه سازی ایران»،« شرکت ایران سازه» و از آن طرف،« اتحادیه اسکان»، تعاونی ها و انبوه سازان هم می توانند در این طرح مشارکت داشته باشند؛ اما باید از هلدینگ تراز پی ریز بعنوان هماهنگ کننده قسمتی از کار را بگیرند. بنابراین هرکدام از اینها که امکان نصب کارگاه را داشته باشند، می توانند عقد قرارداد کنند؛ تفاوتی هم نمی کند که تعاونی باشد یا اسکان باشد یا مجموعه های وزارت کار.
ساخت واحدهای مسکونی چه زمانی به پایان می رسد؟ این پرسش را از این جهت مطرح می کنم که عمر دولت دوازدهم به عنوان کلیدزننده طرح اقدام ملی مسکن، چند ماه دیگر پایان می یابد.
بالاخره پروژه ساختمانی زمان بر است و بخشی از آن در دولت دوازدهم انجام می شود؛ اما مهم این است که افراد کم درآمد از این طرح استقبال کرده اند و عقد قرارداد با متقاضیان خانه دار شدن آغاز شده است؛ به ویژه اینکه وزارت راه و شهرسازی زمین هایی با متراژ کوچک تدارک دیده است، که در اختیار یکسری از متقاضیان قرار می گیرد تا آنها برای خود خانه بسازند. در واقع در طرح اقدام ملی مسکن علاوه بر اینکه با هدایت دولت توسط شرکت های خصوصی و دولتی و تعاونی ها، خانه سازی می شود، عده ای می توانند به صورت خویش سازنده وارد کار شوند؛ البته زمین های کوچکی از سمت وزارت کار به طرح معرفی می شوند.
نگران نیستید که دولت بعد، جدا از اینکه چه گرایش سیاسی داشته باشد، نخواهد یا نتواند این طرح را به پایان برساند و کار را رها کند؟
نه این امکان ندارد، چون دولت با سازندگان قرارداد می بندد و متقاضیان هم برای دریافت تسهیلات با بانک طرف قرار هستند. بافت این طرح به گونه ای گره خورده است، که آن را به یک طرحی ملی و نه مرتبط با یک دولت، تبدیل می کند؛ ضمن اینکه جنبه های اجتماعی این طرح بسیار پررنگ است و هر دولتی هم که بر سرکار بیاید، سیاست تامین مسکن برای کارگران، بازنشستگان و گروه های کم درآمد جامعه را رها نمی کند. مگر دولت های یازدهم و دوازدهم توسعه و تکمیل مسکن مهر را رها کردند؟ بیشتر حجم تکمیل مسکن مهر در همین دولت انجام شده است. دولت حتی به یکباره تسهیلات طرح اقدام ملی مسکن را پرداخت نمی کند که متقاضی فکر کند کار تمام شده است و از این به بعد او می ماند و اقساطش، و یک ساختمان نیمه کاره!
پرداخت وام مرحله به مرحله و بر اساس میزان تکمیل بنا پرداخت می شود. پرداخت وام هم به این دولت و آن دولت ارتباطی ندارد. در واقع پس از اینکه ثبت نام متقاضی انجام شد، بانک با او قرارداد می بندد. در ابتدای کار هم سهم آورده هر متقاضی ارزیابی می شود و متراژ واحد هم بر اساس توان مالی او تعیین می شود. وزارت کار هم تنها بسته به اینکه این فرد در چه دهک درآمدی قرار داشته باشد، به او کمک می کند تا بتواند از وام با شرایط ویژه استفاده کند؛ حتی این وام در حساب بانکی که برای متقاضیان طرح اقدام ملی مسکن تعریف شده( حساب تامین مسکن) واریز می شود. در نتیجه تسهیلات تنها در همین محل، قابل مصرف است. از آن طرف سازنده با وزارت راه و شهرسازی قرارداد دارد و باید به تعهداتش، پاسخگو باشد.
در طرح ملی اقدام مسکن برخلاف سایر برنامه های تامین مسکن، سازنده و مشتری با یکدیگر قرارداد ندارند که از این ناحیه فساد ایجاد شود. سازنده هم پول خود را مرحله به مرحله و بسته به میزان تکمیل کار دریافت می کند؛ البته بانک بر ساخت و ساز نظارت می کند و در صورت تاییدِ بانک، پول به حساب سازنده واریز می شود. در نتیجه یک خط کشی روشن میان خریدار، سازنده، دولت و بانک وجود دارد. دیگر مانند طرح مسکن مهر، نیست که اگر چند نفر پول ندادند، کل پروژه متوقف شود. در اینجا چه بسا اگر متقاضی اقساطش را پرداخت نکند، بانک قراردادش را فسخ کند.
تا چه اندازه ظرفیت تعاونی ها برای مشارکت در طرح اقدام ملی مسکن را جدی گرفته اید؟ آیا تعاونی ها توان رقابت شرکت های عمرانی و انبوه سازان را دارند تا بتوانند به موقع تعهداتشان را تحویل متقاضیان قرار دهند؟
معاونت امور تعاون وزارت کار، در حال شناسایی تعاونی هایی است که ظرفیت مشارکت در این طرح را دارند. این تعاونی ها به هلدینگی که به وزارت راه و شهرسازی معرفی کردیم، معرفی می شوند. برای نمونه ممکن است که یک تعاونیِ در استان خوزستان این ظرفیت را داشته باشد که در آبادان و خرمشهر کارگاه نصب کند؛ با این تعاونی وارد قرارداد می شویم. اتفاقا در وزارت کار بسیار اصرار داریم که از تعاونی ها و انبوه سازان استفاده شود. تعاونی ها حتی در اینجا مزیت رقابتی دارند و معمولاً می توانند سازه ها را با قیمت پایین تری تحویل دهند.
در گرانی تجهیزاتی مانند میلگرد و... و نامشخص بودن چشم انداز قیمت ارز، چگونه می توانید پایین آوردن قیمت مسکن را برای گروه های کم درآمد جامعه تضمین دهید؟
قیمت اولیه ساخت مسکن را وزارت راه و شهرسازی ارزیابی کرده است و بهتر است که از آنها در این مورد سوال کنید؛ اما مطمئنا تغییرات قیمت، در هر پروژه ای آزاردهنده است و محاسبات را برهم می ریزد؛ اما با تدابیری که وزارت راه و شهرسازی در این مورد اندیشیده است، می توانیم نسبت به قیمت تمام شده امیدوار باشیم. بازار کالای تهاتری که وزارت راه و شهرسازی تدارک دیده، به کاهش قیمت تمام شده مصالح کمک می کند؛ به ویژه اینکه ۷۰ درصد قیمت سازه را، مصالح به کار رفته در آن تعیین می کنند. زمین هم که با قیمت نزدیک به صفر در اختیار سازنده قرار می گیرد. وزارت کار هم زمین هایی را که از لحاظ موقعیت جغرافیایی در جاهای بدی قرار ندارند، معرفی کرده است. ساخت ۱۰ هزار واحد هم توسط وزارت راه و شهرسازی در شهرهای جدید پیشنهاد شد که زیرساخت های اولیه را دارا هستند. مطمئنا هرجا که وزارت راه و شهرسازی معرفی می کند ، زیرساخت هایش را هم شناسایی کرده است. در اینجا مهم است که مسکن به گونه ای جانمایی شود، که ساکنان آنها به وسایل حمل و نقل عمومی دسترسی داشته باشند؛ برای نمونه در شهرهای بزرگ دسترسی به مترو معنا دارد؛ اما در برخی نقاط باید برای دسترسی به تاکسی یا اتوبوس فکری داشت.
تفاهم نامه ای هم برای ساخت مسکن کارگری در شهرک های صنعتی با سازمان شهرک های صنعتی، اتاق تعاون ایران و... داشته اید. این طرح به کجا رسیده است؟
در این طرح همکاری میان وزارت کار، وزارت راه و شهرسازی، سازمان شهرک های صنعتی و اتاق تعاون شکل گرفته است. پیش بینی اولیه ساخت ۱۰۰ هزار واحد است. در آنجا قرار شد که سازمان شهرک های صنعتی، زمین ها را معرفی کند؛ البته وزارت راه هم در این کار کمک می کند. محور ایوانکی، محور اشتهارد، محور شمس آباد و محور کاسپین در قزوین شناسایی شده اند و آماده کلنگ زنی هستند و کارهای تشریفاتی آغاز شده است؛ البته کار شناسایی ۱۱ محور دیگر هم انجام شده است. این ۱۰۰ هزار واحد کاملا مختص به کارگران است. این واحدها یا در کنار شهرک های صعتی ساخته می شوند یا در اولین آبادی نزدیک به شهرک های صنعتی؛ در واقع دولت، شهرِ کارگری جدیدی را نساخت؛ بلکه اولین آبادی که ظرفیت ساخت مسکن را دارد، شناسایی کرد.
در توافق اولیه ای که به وزارت راه و شهرسازی داشتید، قرار بود که برای ۲۰۰ هزار کارگر و بازنشسته مسکن ساخته شود، چه شد که سقف را رد کردید؟
۲۰۰ هزار واحد به ۳۵۸ هزار واحد رسیده است؛ اما این عدد می تواند به بالاتر هم میل کند. من فکر می کنم که به ۹۰۰ هزار واحد هم برسد. با توجه به امتیازاتی که برای متقاضیان در نظر گرفته ایم، امیداورم به این عدد برسد. به هرشکل وزارت کار باید فکری به حال خانه دار شدن دهک های اول تا ششم درآمدی داشته باشد. اگر دولت به اینها کمک نکند، هیچگاه صاحب خانه نمی شوند. دهک های اول تا سوم، برای خانه دار شدن، باید ۱۰۰ سال منتظر بمانند.
در طرح اقدام ملی مسکن چندساله خانه دار می شوند؟
وزارت راه و شهرسازی در این مورد ارزیابی های خود را انجام داده است؛ اما عددی اعلام نشده است.
- 11
- 5
