حضور روسیه در بازار نفت ایران قطعی شده و شرکت‌های معتبر حوزه نفتی این کشور به‌زودی راهی ایران می‌شوند تا فعالیت‌های خود را آغاز کنند. این خبر را امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت اعلام کرد و گفت استقبال شرکت‌های خارجی برای حضور در صنعت نفت ایران به‌اندازه‌ای زیاد است که روس‌ها نیز برای انعقاد قراردادهای نفتی به تکاپو افتاده‌اند.
آن‌گونه که ستاد اقتصاد مقاومتی تصویب کرده، شرکت ملی نفت ایران باید تا پایان امسال، ١٠ قرارداد خارجی نفتی را به نتیجه برساند؛ اما وضعیت کنونی این قراردادها مطلوب نیست؛ با گذشت نزدیک به شش ماه از سال، تاکنون فقط یک قرارداد به نتیجه رسیده و ٩ قرارداد دیگر در مرحله مذاکره است. این اتفاق، واکنش زمانی‌نیا را نیز به دنبال داشته و تأکید کرده «مذاکره با شرکت‌های خارجی برای حضور در صنعت نفت ایران به‌صورت موازی در حال انجام است».
به گفته او، بسیاری از این شرکت‌ها طرح جامع توسعه (MDP) را ارائه کرده یا به‌زودی ارائه خواهند کرد. این صحبت‌های معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت در حالی مطرح‌شده که به گمان او، اگر مذاکرات فنی به‌خوبی انجام شود، مذاکرات در بقیه بخش‌ها ازجمله مالی با توجه به اینکه نخستین قرارداد با کنسرسیوم توتال، سی‌ان‌پی‌سی‌آی و پتروپارس برای توسعه فاز ۱۱ میدان گازی مشترک پارس جنوبی امضا شده، زیاد به درازا نمی‌کشد. زمانی‌نیا حتی معتقد است که شرکت ملی نفت ایران به‌طور حتم موفق به اجرای برنامه تکلیفی ستاد اقتصاد مقاومتی می‌شود. او البته درباره اینکه قراردادهای بعدی با چه شرکت‌هایی امضا می‌شود، اظهارنظر نکرده و گفته است: «نمی‌توان گفت قراردادها با چه شرکت‌هایی منعقد می‌شود؛ اما مذاکره با شرکت‌های روس به‌خوبی پیش می‌رود و اگر همکاران ما مذاکرات فنی را انجام دهند، انشاءالله در دو تا سه ماه آینده به نتیجه می‌رسد».
حضور روس‌ها آرام‌بخش بدقولی چینی‌ها
حوزه نفت ایران از گذشته بازار خوبی برای شرکت‌های بین‌المللی فعال در این حوزه ایجاد کرده است. شرکت‌های مختلفی که از سراسر جهان به این بخش پا گذاشته‌اند، هیچ‌گاه دست خالی برنگشته‌اند و توانسته‌اند هم به خودشان سود برسانند و هم به ایران. با این وجود، چینی‌ها سلطان امضای قراردادهای نفتی با ایران هستند و در مقابل، بیشترین میزان بدقولی را نیز چشم‌بادامی‌های شرق آسیا داشته‌اند. آنها فقط در یکی از قراردادهای خود در زمینه توسعه میادین نفتی آزادگان، بدقولی را به سرحدی رساندند که صدای طرف ایرانی درآمد و وزارت نفت نیز از سال ٩٣ تا ٩٥ به دنبال فسخ قرارداد به‌صورت حقوقی بود.
در چنین شرایطی، اکنون و با مطرح‌شدن نام روسیه برای حضور در بخش نفتی ایران، این احتمال وجود دارد که توسعه میادین آزادگان از چینی‌ها گرفته شود و به روس‌ها برسد. این، احتمالی است که از سوی سیدحمید حسینی، عضو اتاق ایران و فعال عرصه پتروشیمی مطرح شد. او در گفت‌وگو با «شرق» تأکید کرد: «حوزه نفت ایران نوعی سکوی پرتاب برای شرکت‌های روسی است تا عملکرد قوی‌تری در بازار بین‌المللی نفت داشته باشند».
این در شرایطی است که شش ماه پیش نیز شرکت‌های روسی از جمله شرکت گازپروم، یک توافق اولیه با ایران امضا کردند که توانایی تبدیل‌شدن به قراردادهایی با ارزش میلیاردها دلار را دارد. این موضوع را برای نخستین بار خبرگزاری بلومبرگ به نقل از الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه منتشر کرد. نواک حتی به این نکته نیز اعتراف کرد که جاه‌طلبی روس‌ها برای تبدیل‌شدن به یک سرمایه‌گذار بزرگ برای پروژه‌های نفتی ایران بسیار زیاد است و تلاش می‌کنند به جایگاه خود دست یابند: «گازپروم با شرکت گاز ایران به توافق رسیده و شرکت‌های زیرمجموعه گازپروم نیز قراردادی را برای مطالعه میدان‌های چشمه خوش و چنگوله امضا کرده‌اند».
این وزیر روسی حتی به این نکته نیز اذعان کرد که اولویت روسیه، توسعه پروژه‌های بزرگ ایران است که می‌تواند در حوزه نفت نیز تأثیرگذار باشد: «ما می‌خواهیم در بخش نفتی ایران تأثیرگذار باشیم و برای به‌دست‌آوردن پروژه‌های مرتبط با این بخش تلاش می‌کنیم؛ امیدواریم طرف ایرانی هم پیشنهادات ما را بپذیرد و بتوانیم در سریع‌ترین زمان ممکن فعالیت‌های خود را در بازار ایران آغاز کنیم».
با همه این توصیفات، حضور روس‌ها در بازار نفتی ایران موضوع جدیدی نیست. آنها از سال ٩٠ به دنبال آن بودند که بخشی از فعالیت‌های توسعه میادین نفتی ایران را در دست بگیرند اما موضوع تحریم‌ها اجازه چنین کاری را به آنها نداد. در آن زمان قرار بود روسیه به هر شکل ممکن تحریم‌ها را دور بزند تا در همه بخش‌های ممکن اعم از اکتشاف، حفاری، استخراج، طراحی پالایشگاه و پالایش نفت با وزارت نفت ایران همکاری کند. همچنین گفت‌وگو و مذاکراتی با طرف‌های ایرانی برای دورزدن تحریم‌های بین‌المللی علیه صنعت نفت ایران انجام شد و تأمین قطعات و منابع مالی موردنیاز برای فعالیت‌های شرکت‌های روسی در صنعت نفت ایران در دستور کار قرار گرفت که موجب افزایش بهره‌وری میدان‌های نفتی قدیمی ایران می‌شد. همه این موارد شرایطی را پدید می‌آورد که ایران بتواند روسیه را به‌عنوان شریک ویژه خود در توسعه میادین نفتی بپذیرد و به این کشور میدان بدهد.
نقش‌آفرینی روسیه را جدی بگیریم
بسیاری از کارشناسان حوزه نفت و پتروشیمی، حضور روسیه را در پیشبرد فعالیت‌های ایران در میادین نفتی مثبت و اثرگذار عنوان می‌کنند. آنها اعتقاد دارند که ایران می‌تواند از توان و تجربه روسیه استفاده کند و حتی بیشتر از چین به این کشور شمالی که منابع غنی نفت و گاز را در اختیار دارد، میدان بدهد. سیدحمید حسینی، عضو اتاق ایران و فعال عرصه پتروشیمی، از جمله همین کارشناسان است که تأکید دارد ایرانی‌ها باید حضور روسیه در بخش نفت را جدی بگیرند و از آن استفاده کنند.
او به «شرق» گفت: «روسیه در زمینه نفت با چین قابل‌قیاس نیست؛ این کشور یکی از بزرگ‌ترین ذخایر نفت و گاز دنیا را در اختیار دارد و از نظر دانش فنی و تکنولوژی حوزه نفت به سطح بسیار بالایی دست یافته که سبب شده با کشورهای مختلف دنیا وارد فاز همکاری شود. آنها در سال‌های گذشته به‌شدت تلاش کردند در بخش پالایش و بازسازی چاه‌های نفت ایران حضور فعالی داشته باشند، اما وزارت نفت ایران از حضور آنها استقبال نکرد؛ اما اکنون برای حضور در منطقه آزادگان ابراز علاقه کرده‌اند و می‌خواهند با کنسرسیوم‌های قوی در منطقه نقش‌آفرینی کنند».
به گفته او، روسیه اکنون با کشورهای بسیاری از جمله عراق، آسیای میانه و کشورهای حوزه خلیج‌فارس دست همکاری داده و توانسته بخشی از فعالیت‌های اکتشاف و توسعه میادین نفتی آنها را برعهده بگیرد: «توانایی روس‌ها در حوزه نفت بسیار بیشتر از توانایی چینی‌هاست؛ آنها مانند چینی‌ها بی‌تجربه نیستند و سابقه کاری بهتری دارند؛ بنابراین بهتر است وزارت نفت ما شرایط را به‌گونه‌ای مدیریت کند که بتوانیم از حضور روس‌ها در بازار نفت کشورمان بهره‌مند شویم».
حسینی علاقه‌مندی روس‌ها به حضور در بازار نفت ایران را نیز انکار نمی‌کند: «روس‌ها از سال‌های پیش تاکنون تلاش‌های بسیاری داشته‌اند که بتوانند وارد فاز همکاری با ایران شوند؛ آنها مدتی به دنبال حضور در فعالیت‌های نیروگاهی بودند و بعد هم تلاش کردند نفت را با کالا تهاتر کنند؛ ولی اکنون شرایط متفاوت است و روس‌ها به دنبال بازسازی چاه‌های نفت ایران هستند و تلاش می‌کنند مسئولان وزارت نفت ما را قانع کنند که می‌توانند این کار را به سرانجام برسانند». به گفته این فعال عرصه پتروشیمی، ایرانی‌ها باید نگاه مثبتی به حضور روسیه در توسعه زیرساخت‌های نفتی داشته باشند: «درصورتی‌که با بحث کارشناسی دقیق و صحیحی پیش برویم، می‌توانیم از حضور روس‌ها در بازار نفت ایران استفاده کنیم».
حسینی حتی از ارائه یک خط اعتباری پنج میلیارد دلاری ازسوي روسیه به ایران خبر می‌دهد که طرف ایرانی موفق به استفاده از آن نشده است. او گفت: «درست است که این خط اعتباری با پیگیری وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده اما می‌توانیم از آن برای توسعه فعالیت‌های نفتی استفاده کنیم؛ این در حالی است که گازپروم و شرکت‌های بزرگ روسیه به دنبال حضور در ایران هستند، چراکه آنها همچنان دفترهای خود را در ایران حفظ کرده‌اند و ارتباطاتشان را نیز برقرار نگه داشته‌اند؛ پس اکنون فرصت مناسبی است که بتوانیم از حضور روس‌ها در عرصه‌های زیرساختی نفت کشورمان استفاده کنیم».
- 17
- 2
