تناقضی عجیب در وزارت نفت

حدود یک‌سال‌ونیم تا زمان موعود باقی است. سالی که بناست سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) مقررات جدیدی را به اجرا درآورد که کشتی‌داران را ملزم خواهد کرد میزان سولفور سوخت‌های مورداستفاده‌شان را به میزان چشمگیری کاهش دهند. این در ‌حالی است که ایران یکی از سردمداران تولیدکننده نفت کوره در جهان است و در خط مقدم این رخداد قرار می‌گیرد. با‌این‌حال، یکی از مواردی که ایجاد شبهه می‌کند، تلاش شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی برای کاهش تولید نفت کوره و استفاده از آن در صنایع مختلف است و در‌عین‌حال، برنامه‌ریزی برای افزایش تولید نفت کوره که در برنامه‌های وزیر نفت در سال ۹۶ نیز به آن اشاره شده بود.

افزایش صادرات برای نفت کوره با غلظت بالا که پس از اجرائی‌شدن این مقررات دیگر، خانه‌ای در سطح جهان نخواهد داشت. بر‌اساس گفته‌های مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی، درحال‌حاضر میزان نفت کوره تولیدی کشور روزانه ۵۰ میلیون لیتر است که اگر روی حداکثر خوراک تولیدی تمرکز کنیم، میزان نفت کوره تولیدی‌مان در سطح ۶۲ تا ۶۵ میلیون لیتر در روز خواهد بود.

جالب آنکه برنامه‌ریزی این زیرمجموعه وزارت نفت برای جلوگیری از افزایش تولید این محصول، بین سه تا چهار سال آینده در نظر گرفته شده که فراتر از موعد مقرر اعلامی است، اما این مقام مسئول در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید بر‌اساس مانیتورینگ آنها اجرائی‌شدن این برنامه‌ جهانی تا سال ۲۰۲۵ به طول می‌انجامد و وقت داریم؛ چیزی شبیه به همان وقت اضافه خودمان که مدیران در ایران به آن به‌شدت عادت دارند. با‌این‌حال بر اساس برآوردهای جهانی پیش‌بینی شده است قیمت نفت برنت تحت تأثیر مقررات سازمان بین‌المللی دریانوردی تا سال ۲۰۲۰ به ۹۰ دلار در هر بشکه صعود کند. 

‌ برنامه ۴ساله برای کاهش نفت کوره

سعید مداح‌مروج، مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در گفت‌وگو با «شرق» خبر می‌دهد: درحال‌حاضر میزان نفت کوره تولیدی کشور در سطح ۵۰ میلیون لیتر به‌صورت روزانه است. این میزان تولید با توجه به خوراک فعلی است و اگر روی حداکثر خوراک تولیدی تمرکز کنیم، میزان نفت کوره تولیدی‌مان در سطح ۶۲ تا ۶۵ میلیون لیتر در روز خواهد بود. با توجه به تصمیم‌‌هایی که اتخاذ شده، میزان خوراک کاهش یافته و به تبع آن، میزان نفت کوره تولیدی به ۵۰ تا ۵۵ میلیون لیتر در روز رسیده است. 

این مقام مسئول در این گفت‌وگو از هدف‌گذاری وزارت نفت بر کاهش تولید نفت کوره در تمامی شرکت‌های پالایشگاهی در وهله نخست خبر می‌دهد و می‌‌گوید: این موضوع در پالایشگاه آبادان در‌ حال پیگیری است و بر این اساس، طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان (فاز ۲) که منابع مالی آن از طریق خط اعتباری چین تأمین شده و با پیشرفت فیزیکی ۵.۹۵ درصد در حال اجراست، میزان نفت کوره تولیدی پالایشگاه از ۳۶ درصد فعلی به ۲۵ درصد خواهد رسید. همچنین با اجرای فاز ۴ که مطالعات امکان‌سنجی آن توسط شرکت‌های ژاپنی در‌حال انجام است، نفت کوره تولیدی پالایشگاه به کمتر از ۱۰ درصد خواهد رسید.

مروج با اشاره به اینکه همواره به نفت کوره نیاز داریم، ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه شبکه سوخت گاز طبیعی در کشور در شرف اتمام است و اکثر کشور به شبکه تجهیز شده‌اند، انتظار داریم که مصارف خانگی و صنعتی از گاز طبیعی بهره‌مند شوند اما در برخی ماه‌های سال ممکن است واحدها دچار مشکل شوند؛ زمان‌هایی مانند تعمیرات دوره‌ای، مشکلات پیش‌بینی‌نشده مانند سرما و همین‌طور صادرات. بنابراین باید نفت کوره داشته باشیم که نیاز بخشی از صنعت را تأمین کنیم. به همین دلیل متناسب با شرایط برنامه‌ریزی لازم انجام شده است. 

مدیر هماهنگی و نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در ادامه با بیان اینکه این طرح‌ها نیازمند تأمین سرمایه و تأمین منابع مالی قابل توجه است، با بهینه‌سازی خوراک می‌توانیم نفت خام خود را با هماهنگی شرکت ملی نفت بهینه کرده و از نفت خام و میعاناتی استفاده کنیم که میزان تولید نفت کوره را به حداقل برساند، درحالی‌که اکنون میعانات عموما ترکیبات سنگین از جمله نفتا هستند. 

‌ هنوز وقت داریم

او با بیان اینکه هنوز اجرای این مقررات قطعی نیست، می‌گوید: سال ۲۰۲۰ قطعی نیست. این تصمیم پیش‌تر در سال‌های ۲۰۱۸، ۲۰۱۹ هم مطرح شده بود و اکنون سال ۲۰۲۰ مطرح شده است. آنچه مسلم است بر اساس آنچه مانیتورینگ می‌کنیم شاید تا سال ۲۰۲۵ هم چنین چیزی محقق نشود. با این حال، وظیفه ما هماهنگی با این تصمیم جهانی است که هر زمان اجرائی شد، از برنامه جهانی عقب نباشیم. 

این مقام مسئول با طیب خاطر می‌افزاید: شرکت‌های معتبر جهان که با ما ارتباط دارند، ادعایی ندارند که اعمال این مقررات قطعا از سال ۲۰۲۰ خواهد بود. بنابراین هنوز زمان داریم، زیرا اجرائی‌شدن این پروژه‌ها در صورتی‌ که تأمین مالی شود، چیزی حدود سه تا چهار سال زمان می‌برد.  او ادامه می‌دهد: در بلندمدت و در بازه سه تا چهارساله کاهش تولید نفت کوره و آماده‌سازی پالایشگاه‌ها را در دستور کار قرار می‌دهیم و در کوتاه‌مدت، چگونگی استفاده از خوراک و میعانات گازی و تأمین خوراک کافی برای واحدهای قیرسازی را در نظر داریم.

این موارد در جهت کاهش مصرف نفت کوره است. بخشی که باقی می‌ماند هم یا صادر خواهد شد یا در نیروگاه‌ها و دیگر صنایع به مصرف خواهد رسید.  این مقام مسئول با بیان اینکه تحریم‌ها به نظر نمی‌رسد در همکاری شرکت‌های خارجی برای آماده‌سازی پالایشگاه‌ها برای کاهش تولید نفت کوره اثری داشته باشد، می‌گوید: هیچ چیز از تحریم مشخص نیست و چیز خاصی عوض نشده است. در این مدت، عملا خیلی از شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای با ما همکاری داشتند و امیدواریم به این همکاری ادامه دهند و اروپایی‌ها هم در همکاری با ایران ثابت‌قدم باشند. 

‌ ایران، آماده نیست

ایمان ناصری، مدیرکل خاورمیانه یک مؤسسه مشاور بین‌المللی (موسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE) نیز در گفت‌وگو با «شرق» با بیان اینکه کمتر از دو سال تا روزی که قرار است مقررات کاهش میزان گوگرد موجود در نفت کوره کشتی‌رانی اعمال شود، فاصله داریم، می‌گوید: بحرانی جهانی پیش‌رو داریم که زمزمه‌هایش چندین سال بود شنیده می‌شد، اما همیشه عدم قطعیتی در زمان معرفی این بحران در بازار نفت وجود داشت. حالا این زمان قطعی شده و اول ژانویه ٢٠٢٠ برای آن اعلام شده است.

این بحران، بحران نفت کوره است که به واسطه تصمیم نهاد بین‌المللی کشتی‌رانی، این چالش پیش‌روی صنعت نفت جهان قرار گرفته است.  ناصری می‌افزاید: همه بازیگران اصلی بازار نفت کوره که هم پالایشگرها هستند و هم کشتی‌ها، بندرها، مخازن، ترمینال‌ها و... به شدت روی این موضوع مطالعه کرده و اقدامات لازم را در نظر گرفته‌اند. در این زمینه پروژه‌های پالایشی در کشورهای مختلف برای آماده‌سازی برای این شوک، به‌ویژه در کره‌جنوبی و کشورهای اروپایی آغاز شده است. 

به گفته این کارشناس، حدود یک‌چهارم نفت کوره‌های سرگردان در ایران صادر می‌شود، چون دو سال زمان داریم، ایران حتی اگر امروز تصمیم بگیرد که به سرعت پالایشگاه‌ها را ارتقا دهد، نمی‌تواند همه این نفت کوره با گوگرد بالا را از بین ببرد یا گوگرد آن را کم کند. پروژه‌هایی هست که این کار را انجام می‌دهند، اما از روزی که تصمیم‌گیری شود و منابع مالی تخصیص پیدا کند، سه، چهار سال طول می‌کشد. یکی از راه‌ها این است که ایران این نفت کوره را به بازیگران میانی بفروشد که در پالایشگاه‌های دیگر فراوری کنند یا به صورت تلفیق و امزاج با نفت‌هایی با گوگرد پایین یا سایر فراورده‌های نفتی با گوگرد پایین، میزان گوگرد را کم کنند. با‌این‌حال آنچه از ایران خبر می‌رسد نشان نمی‌دهد که ایران در حال آماده‌سازی برای آن روز است که یک‌سال‌و‌نیم از آن فاصله داریم.

به گزارش «شرق»، کشتی‌هایی که اقیانوس‌های جهان را می‌پیمایند، از نفت کوره سنگین استفاده می‌کنند که بسیار آلوده است. مقررات سازمان بین‌المللی دریانوردی این سوخت را به دلیل سولفور بالای آن هدف گرفته است. مقررات فعلی غلظت سولفور به میزان ۳.۵ درصد را مجاز کرده اما تا سال ۲۰۲۰ کشتی‌ها باید این غلظت را به ۰.۵ درصد کاهش دهند، درحالی‌که اکنون گوگرد موجود در نفت کوره ایران به‌شدت بالاست و به همین دلیل هم تصمیم‌گیران بخش پالایشگاهی، باید کاهش تولید نفت کوره غیراستاندارد را اولویت اصلي کاری‌شان قرار دهند و مشخص کنند تا دو سال آینده با ٣٠٠، ٤٠٠ هزار بشکه نفت کوره چه خواهند کرد.