من به این دست‌ها مشکوکم

براساس یافته‌های دانشمندان علوم رفتاری تنها حدود ۳۰تا ۴۰درصد از ارتباطات ما به‌صورت کلامی و حدود ۶۰تا ۷۰درصد آن به‌صورت غیرکلامی یعنی بااستفاده از حالت‌های سر،دست، چشم، پا، ابرو و ... صورت می‌گیرد. از آنجا که زبان کلامی تحت کنترل بخش هوشیار مغز انسان قرار دارد ما می‌توانیم آگاهانه کلماتی را بر زبان جاری کنیم که با احساسات و نیات واقعی ما همخوانی نداشته باشند و در نتیجه نیت واقعی خود را پنهان و آن را به‌گونه‌ای دیگر جلوه دهیم. اما زبان بدن توسط بخش ناهوشیار مغز کنترل می‌شود و ما کنترل چندانی بر آن نداریم. از این‌رو بازتاب‌دهنده احساسات واقعی و درونی ماست. دست‌ها نیز به‌عنوان بخشی از زبان بدن در ارتباطات ما مؤثرند. وقتی با دیگران گفت‌وگو می‌کنید، مغز شما به‌صورت خودکار و بدون اینکه متوجه باشید، دستان‌تان را درگیر انتقال افکار و هیجان‌ها می‌کند. به این صورت، زبان بدن دست‌تان آنچه را از طریق واژه‌ها بیان نمی‌کنید، به دیگران ارسال می‌کند. شهره بانو پرخو- روانشناس- در گفت‌وگو با درنگ از اهمیت شناخت زبان بدن دست و چگونگی کاربرد آن در روابط اجتماعی می‌گوید.

آیا ارتباطات غیرکلامی در سراسر دنیا یکسان است؟

می‌توان گفت بیشتر حالت‌های ارتباطی در سراسر دنیا یکسان است مانند حالت‌های چهره که از خنده، خشم و تکان دادن سر به معنی بله و تأیید ناشی می‌شود. البته زبان غیرکلامی ممکن است متاثر از فرهنگ‌های مختلف، کمی متفاوت باشد.

با چه استدلالی می‌توانیم به حرکات زبان بدن اعتماد کنیم؟

زبان بدن وابسته به شرایط مغزی است و مصداق بیرونی دارد؛ به‌عنوان مثال دروغ گفتن و حرف زدن بخشی از تراوشات مغزی است و به همین علت است که افراد می‌توانند در این زمینه مهارت پیدا کنند. اما body language وابسته به هیجانات است و مرکز کنترل هیجانات غده هیپوفیز است. این غده ارتباط مستقیم با عضلات صورت دارد، بنابراین نمی‌شود هیجان را پنهان کرد. اگر کسی دروغ بگوید این هیجانات مداخله می‌کنند و خود را در عضلات صورت و همچنین دست‌ها کاملا غیرارادی نشان می‌دهند. در بعضی موارد دست‌های آدمی که دروغ می‌گوید را نمی‌توان دید و معمولا فرد دست‌ها را در پشت سر یا زیر میز پنهان می‌کند یا دست‌ها را در جیب فرو‌می‌برد و یا به هم گره خورده است و کف دست رو به زمین.

دست‌ها تا چه اندازه در ارتباط غیرکلامی بیانگر احساساتند؟

بسیار زیاد. احساساتی مانند شک و تردید، سردرگمی، خوشحالی، غم، افسردگی، درگیری ذهنی، پنهان‌کاری، خشونت و بسیاری از رفتارهای شخصی افراد را به راحتی می‌توان از روی دست‌ها متوجه شد. افراد در ارتباط با یکدیگر و حتی در نوع دست دادن‌ها با یگدیگر حد و حدود و تفکراتشان را به یکدیگر منتقل می‌کنند.

چگونه می‌توان صداقت افراد، که یکی از دغدغه‌های امروزی جامعه است را از طریق حرکات دست متوجه شد؟

یکی از نشانه‌ها توجه به کف دست‌هاست که اگر کف هر دو دست رو به بالا باشد نشانه صداقت، راستگویی و گشادگی فرد است. سخنرانان آشنا به زبان بدن هنگام سخنوری دست‌هایشان رو به بالاست و با این کار دیگران را وادار می‌کنند به سخنانشان تمام و کمال گوش فرا‌دهند. اما کف دست‌های رو به پایین نشان از تسلط و حس قدرت‌طلبی‌فرد گوینده دارد که البته حس خوشایندی را در اطرافیان برای پذیرش سخنانش ایجاد نمی‌کند و در مواردی نشانه نداشتن صداقت نیز هست.

خب کسانی که چنین شناختی دارند ممکن است بتوانند این علائم را در روابط‌شان تحت کنترل درآورند؟

به همین راحتی‌ها هم نیست. مغز نمی‌تواند تصویر را با کلام دروغی که قرار است از زبان فرد خارج شود همسو کند و ناخودآگاه یک خدشه و سکته‌ای بین زبان بدن و کلام می‌افتد. این سکته گاهی اوقات در نگاه و عضلات صورت است و گاهی اوقات در حرکات دست. حتی اگر بخواهند دستانشان را با تمرین و تکرار تحت کنترل درآورند هشدار‌ها از نقطه دیگری از بدن خود را نشان می‌دهند.

دست دادن یکی از فرهنگ‌های متداول بین مردم است. بهترین تکنیک آن در معاملات کاری و اقتصادی چگونه است؟

تکنیک‌های دست دادن می‌تواند تأثیر مستقیمی بر نتیجه ملاقات چهره به چهره با دیگران داشته باشد. اگر قصد ما این باشد که طرف مقابل را تحت نفوذ و کنترل خود درآوریم و هر کاری را که ما بخواهیم انجام دهد، باید طریق چرخاندن دست به‌گونه‌ای باشد که کف دست ما رو به پایین و پشت دست فرد مقابلمان رو به بالا قرار بگیرد. اگر در دست دادن کف دست شما رو به بالا باشد مفهوم آن این است که می‌خواهید کنترل موقعیت را به طرف مقابل بسپارید.

دانستن این ارتباطات غیرکلامی در روابط عاطفی با دوستان و اطرافیانمان چقدر مهم و تأثیرگذار است؟

۹۳درصد. نمی‌توانیم وقتی چهره و لحن‌مان، پیامی از عشق و محبت ندارد، با کلمات آن را جایگزین کنیم. دوست داشتن و دوست نداشتن بین افراد از طریق زبان بدن به‌صورت مداوم در حال انتقال است؛ به‌عنوان مثال از دست چپ برای انتقال بیشتر احساسات به طرف مقابل استفاده می‌کنیم و میزان آن بستگی دارد که دست چپ خود را در کجای دست راست طرف مقابل (مچ، ساعد، بازو و شانه) قرار می‌دهیم. حتی دانستن ارتباطات غیرکلامی در روابط زناشویی بسیار تأثیرگذار است؛ چرا که اغلب مردان از زبان کلام کمتر استفاده می‌کنند. اگر زنان کمی باهوش باشند با زبان بدن طرف مقابل ارتباط غیرکلامی برقرار کنند دعواها و اختلافات تا حدود زیادی کاهش می‌یابد و آرامش حاکم بر روابط می‌شود.

چرا خیلی از زنان متوجه دروغ همسرانشان می‌شوند؟

زنان یک توانایی ذاتی برای گرفتن و تفسیر علائم غیرکلامی و همچنین چشمان تیزبین برای دیدن نکته‌های ریز دارند. به همین دلیل است که شوهران کمی می‌توانند به زنان خود دروغ بگویند و از معرکه جان سالم به در ببرند و بر عکس بیشتر زنان قادرند شوهر خود را گول بزنند بدون اینکه شوهر متوجه شود.

برای موفقیت در فروش یک کالا چطور؟ چه‌کسی باید اول پیشقدم شود؟

اگر فروشنده با یک خریدار که بدون قرار قبلی ملاقات می‌کند، در دست دادن پیشقدم شود، ممکن است یک احساس منفی در او به‌وجود‌‌آید و مجبور به انجام کاری شود که نمی‌خواهد. در چنین مواردی بهتر است که منتظر پیشقدم شدن طرف مقابل ماند و اگر او پیشقدم نشود بهتر است به سر تکان دادن به علامت احوالپرسی اکتفا کرد.

خدیجه نوروزی