روزنامه پیام ما نوشت: در پی بیش از ۴۰ روز اعتصاب غذای کارگران آلومینیوم اراک برای پیگیری مطالبات و بهبود وضعیت معیشتی و شغلی، وعده‌هایی از سوی کارفرما داده شده که هنوز به‌طور کامل اجرایی نشده است. کانون اصلی اعتراض چهار هزار کارگر این کارخانه، حول محورهای اساسی مانند بلاتکلیفی بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل و بحران ایمنی ناشی از استهلاک شدید تجهیزات کلیدی مانند جرثقیل‌های حمل مذاب، متمرکز است. در طول این دوره از اعتراضات، کارگران شرکت ایرالکو در حرکتی اعتراضی از دریافت وعده‌های غذایی کارخانه خودداری کردند و در جریان آن نیز، بیش از ۱۰ نفر به نمایندگی از کارگران برای چند روز به‌طور کامل دست به اعتصاب غذا زدند. باوجوداین، سیاست کارگران این شرکت در این دور از اعتراضات پرهیز از اعتصاب کار بود. «پیام ما» در این گزارش به مطالبات این کارگران و نتیجه اعتراضشان می‌پردازد.
چنان‌که کارگران شرکت آلومینیوم ایران (ایرالکو) می‌گویند، بخش عمده‌ای از حوادث کاری به‌دلیل فرسودگی سیستم این کارخانه است و حتی واحد ایمنی (HSE) نیز در ثبت سلامت دستگاه‌ها، تشریفاتی عمل می‌کند. هم‌زمان با پیگیری این مطالبات، قرار جلب به دادرسی ۳۰ نفر از کارگران صادر شد که در مرحله اولیه قضائی، ۲۵ نفر از آنها تبرئه شدند. برای پنج نفر باقیمانده قراری صادر شده است با اتهاماتی چون «اخلال در نظم عمومی» و «نشر اکاذیب».
کارگران آلومینیوم اراک با ترجیح بر اینکه نامی از آنها در گفت‌وگو با «پیام ما» آورده نشود، اورهال تجهیزات شرکت را یکی از اساسی‌ترین مطالبه خود برای بالا بردن سطح ایمنی می‌دانند؛ زیرا فرسودگی ماشین‌آلات، دامنه حوادث شغلی را گسترده‌تر ساخته و ایمنی کار را مختل کرده است. به‌گفته «حسین غفاری»، رئیس شورای اسلامی کار ایرالکو، هیئت‌مدیره برای آغاز روند اورهال شرکت مبلغ هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص داده و توافقنامه‌ای نیز میان شورا و هیئت‌مدیره برای پیگیری سایر مطالبات کارگران به امضا رسیده است. باوجوداین، برخی از کارگران درباره این تعهدات تردید دارند و تأکید می‌کنند تا زمانی که وعده‌ها به مرحله اجرا نرسد، نمی‌توان به این‌گونه توافقنامه‌ها اعتماد کامل داشت.
بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل
«اگرچه صحبت‌ها و وعده‌هایی برای حل مشکلات داده شده، اما هم‌اکنون هیچ فعالیت مشخصی نیست و کارگران منتظرند تا تکلیف مطالبات روشن شود. بخش مهمی از مطالبات کارگران، بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل است که نزدیک به دو دهه پیش اجرا شده و طبق قانون باید به‌روزرسانی می‌شد. پس از دو دهه، این طرح کارآمدی خود را از دست داده و باعث ایجاد مشکل در شرایط پُست‌ها، حقوق و اختلاف‌های مزدی شده است. بسیاری از ساختارهای جدید و چارت‌های سازمانی جدید در طرح طبقه‌بندی فعلی دیده نشده است.» این را یکی از کارگران ایرالکو، یا همان شرکت آلومینیوم ایران، به «پیام ما» می‌گوید.
به‌گفته او، با اینکه وعده‌هایی برای بازنگری در طرح طبقه‌بندی داده شده، کارفرما بر این باور است که تنها باید اصلاح ساختار انجام شود. «درحالی‌که کارگران خواستار لحاظ شدن بودجه مابه‌التفاوت حاصل از این اصلاحات هستند. ما خواستار شفافیت هستیم که این طرح با چه بودجه‌ای قرار است اجرایی شود.»
او یکی از نگرانی‌های کارگران را تعدیل نیرو می‌داند و بیان می‌کند: «در سال‌های گذشته با تلاش کارگران، قراردادهای یک‌ساله به سه‌ساله ارتقا یافت. اما ظاهراً مدیرعامل فعلی معتقد است تعداد کارگران در کارخانه زیاد است و پیش از این اعتراضات بر لزوم تعدیل نیرو تأکید داشت، که این مسئله نگرانی‌هایی ایجاد کرده بود.»
حادثه ناشی از استهلاک تجهیزات
یکی دیگر از کارگران این کارخانه می‌گوید مهمترین عامل خطر در خطوط تولید، فرسودگی تجهیزات حیاتی است: «دستگاه‌های اصلی کارخانه مانند جرثقیل‌های حمل مواد مذاب (کرین‌ها) مستهلک و خراب است. این کرین‌ها که با سیم بکسل کار می‌کند، با مشکل مواجه شده است. کمبود نیرو نیز باعث افزایش فشار کار بر نیروهای موجود شده است. اخیراً، به‌دلیل بریدگی سیم بکسل قلاب کرین، آلومینیوم مذاب به زمین چپ شد و یکی از همکاران ما دچار سوختگی شدید قفسه سینه و کل بدن شد.»
به‌گفته او، پیگیری‌های مدیریتی برای این کارگر آسیب‌دیده، تنها به یک ملاقات محدود شد: «ما بیمه تکمیلی ناکارآمدی داریم. برای مواردی مانند دندانپزشکی، سقف تعهدات بسیار پایین است و عملاً کارگران مجبورند بیشتر هزینه‌ها را از جیب خود پرداخت کنند. همکار آسیب‌دیده ما نیز تأکید می‌کرد برای درمان خود متحمل هزینه‌های سنگین شخصی شده است.»
لغو یک‌جانبه تعهدات از سوی کارفرما
کارگر دیگری از شرکت آلومینیوم اراک با تأکید بر بازگشت برخی تعهدات قبلی لغوشده، در مورد ایمنی و نبود سرمایه‌گذاری در به‌روزرسانی زیرساخت‌ها در چند سال گذشته، می‌گوید: «یکی از مشکلات مدیریت جدید لغو یک‌جانبه مصوبات هیئت‌مدیره توسط مدیرعامل جدید است. تمام تعهدات بین کارگر و کارفرما که مصوبه هیئت‌مدیره را داشته، به‌صورت یک‌طرفه توسط مدیرعامل جدید لغو شده بود. این تعهدات پس از اعتراضات کارگران در حال بازگشت است.»
او اضافه می‌کند: «درواقع، کارگران درخواست جدیدی نداشتند، بلکه خواستار اجرای مصوبات گذشته بودند که به‌صورت یک‌طرفه کنار گذاشته شده بود. یکی از این مصوبات، امکان جایگزینی فرزند پسر به‌جای پدری که ۲۰ سال سابقه کار داشته، بود که به‌صورت یک‌جانبه و بدون اطلاع نمایندگان کارگران حذف شده بود و اکنون در حال بازگشت است. همچنین، وام کارگاهی که طی سال به کارگران تعلق می‌گرفت -از محل انباشت پول کارگران در صندوق خودشان- نیز به‌صورت یک‌طرفه لغو شده بود و گفته‌اند این تعهد نیز برگشته است.»
او درباره بازنگری نکردن طرح طبقه‌بندی مشاغل می‌گوید این طرح باید طبق قانون اجرایی می‌شد، اما با وجود توافق برای بازبینی پس از یک دهه، «اکنون یک سال و نیم از شروع بازنگری گذشته و پاسخی قطعی در مورد آن داده نشده است».
تشریفاتی شدن واحد ایمنی
به‌گفته این کارگر، از سالی که ۴۱ درصد شرکت واگذار شده، هیچ اورهال اساسی صورت نگرفته و دستگاه جدیدی خریداری نشده است. درواقع، بخشی از سود سالیانه اعلام‌شده باید صرف سرمایه‌گذاری برای سرپا ماندن صنعت می‌شد که این اتفاق نیفتاده است.
او از نقش فرسودگی در حوادث آمار تکان‌دهنده‌ای می‌دهد؛ از اینکه حدود ۴۰ درصد از حوادث ناشی از کار به‌دلیل فرسوده و مستهلک شدن سیستم است. «برای مثال، پلتفرم‌هایی که اکنون بین سلول‌های احیا (دیگ‌های احیا) وجود دارد، متعلق به سال‌های ۸۵ و ۸۶ است و از آن زمان هیچ اورهالی برای آنها صورت نگرفته است. آنود که بلوک‌های سنگین کربنی است، با وزن ۱.۵ تا ۲ تن هنگام حمل توسط کرین مستهلک رها می‌شود و روی این پلتفرم‌ها می‌افتد و آن را دفُرمه می‌کند. بارها پیش آمده که کارگران به‌دلیل لغزنده بودن یا باز شدن شاسی‌های دفرمه‌شده، لیز خورده و به کف زیر دیگ‌ها که سه متر ارتفاع دارد، سقوط کرده‌اند.»
این کارگر با انتقاد از عملکرد واحد ایمنی (HSE) به ماجرای چک‌لیستی جعلی اشاره می‌کند: «چند وقت پیش، واحد HSE برای بررسی مشکلات کرین‌ها چک‌لیستی پر کرد. جلوی تمام موارد مربوط به کرین، تیک «سالم» زدند. وقتی به او زنگ زدم و پرسیدم که آیا واقعاً سلامت سیم‌بکسل و قلاب ۱۲سانتی‌متری کرین را تأیید می‌کند، گفت: «من همین‌طوری زدم، ولی معلوم است که سالم است». مدیران هم به همین چک‌لیست استناد می‌کنند و می‌گویند پس همه‌چیز سالم است.»
به‌گفته او، اگر واحد HSE بخواهد درست کار کند، باید تمام کار را متوقف کند تا ایمنی برقرار شود؛ اما «این کار دور از ذهن است؛ زیرا تولید ضربه می‌خورد، اما حتی در خلال تولید هم برای درست کردن این مشکلات اقدام نمی‌شود».
این کارگر درباره توافق اخیر میان شورای اسلامی کار شرکت و کارفرما تردید دارد و می‌گوید: «امسال با فشار اعتراضات اخیر، یک توافقنامه بین مدیرعامل و شورای اسلامی کار صورت گرفته است تا هزینه‌ای در سال مالی جاری برای اورهال اختصاص داده شود. اما هزینه‌های اعلام‌شده برای اورهال با واقعیت بسیار فاصله دارد. برای مثال، قیمت یک کرین نو حدود ۲۰۰ میلیارد تومان است، درحالی‌که هزینه‌های اعلام‌شده برای اورهال چندین دستگاه، ناچیز است. ما از این توافقات زیاد داشته‌ایم که اجرایی نشده است. ما نمی‌دانیم واقعاً این اتفاق خواهد افتاد یا خیر.»
وعده هزار میلیارد تومانی برای اورهال
«حسین غفاری»، رئیس شورای اسلامی کار این شرکت، اما به توافقات صورت‌گرفته بسیار خوشبین است و نگرانی‌ها درباره تعدیل نیرو در این کارخانه را نیز شایعه می‌داند و به‌اصطلاح خود، مربوط به «منافقین» می‌داند تا برای رسانه‌های خارجی خوراک ایجاد کنند. او درباره جزئیات توافقنامه اخیر به «پیام ما» می‌گوید: «این توافقنامه شامل چند مورد است که با مدیریت و هیئت‌مدیره منعقد و مصوب شده است. یکی از این موارد موضوع اورهال شرکت است که مربوط به برخی واحدها بود که قطعات آنها مستهلک شده است. برای این موضوع مبلغی بالغ بر هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص داده شد. شرکت یک سال قبل برای خرید ۱۰ کرین اقدام کرد که دو دستگاه از آنها توسط تولیدکنندگان در اصفهان ارسال شده است. با این حساب، هدف این است که تمام ۱۰ کرین موجود در خط تولید، تعویض شوند.»
غفاری ادامه می‌دهد: «از دیگر خواسته‌های عمده کارگران شامل بازنگری در طرح طبقه‌بندی مشاغل بود که هیئت‌مدیره برای این موضوع مشاورانی دارد و جلسات خود را برگزار می‌کنند تا به توافق نهایی برای بودجه آن برسند. عمده مشکلات ما همین دو مورد بود. اما موارد دیگری، از جمله طرح تشویقی برای پرسنل بازنشسته نیز مطرح بود که آنها نیز مصوب شده است.»
او در پاسخ به این پرسش که وضعیت قضائی کارگرانی که برای آنها پرونده‌سازی شد، به کجا رسیده است؟ توضیح می‌دهد: «برای ۳۰ نفر از کارگران پرونده‌سازی شده بود که ۲۵ نفر از آنها در مرحله اولیه قضایی تبرئه شدند. یک شکایت وجود داشت که از طرف مدیرعامل و مدیر حراست مطرح شده بود. همچنین، یک شکایت حقوقی نیز از طرف شرکت وجود داشت که فعلاً حتی برای آن پنج نفر نیز تعلیق و مسدود شده است. بنابراین، احتمال زیاد منجر به محکومیت افراد نمی‌شود.»
رئیس شورای اسلامی کار ایرالکو معتقد است مسئولان استانی در مورد خواسته‌های کارگران کمک کرده‌اند: «انصافاً مسئولین استان همکاری خوبی داشته‌اند. شرکت ایرالکو شرکتی با قدمت بیش از ۵۰ سال است که از نظر استراتژیک در استان حرف اول را می‌زند. حداقل ۷۵ هزار نفر به‌طور غیرمستقیم و ۱۲ هزار نفر به‌طور مستقیم از این شرکت ارتزاق می‌کنند. به همین دلیل، استان بسیار مراقب است که اگر خدشه‌ای به این شرکت وارد شود، مداخله کند و نگذارد.» او در حالی از کمک‌های استانی صحبت می‌کند که خواسته‌های کارگران برای سال‌ها مطرح بوده و پیگیری نشده است.
۲ کشته کار در یک سال
غفاری درباره بحث اورهال و ایمنی کار کارگران ایرالکو می‌گوید: «زمانی که قطعات مستهلک باشد، به‌طور طبیعی حوادث افزایش می‌یابد. کار مضاعف باعث می‌شود بار فیزیکی بیشتر شود. توقفات کاری تجهیزات زمانی که بسیار بالا باشد، فشار کار را افزایش می‌دهد و کاری که باید در دو یا سه ساعت انجام شود، ممکن است به ۱۰ ساعت طول بکشد. این موضوع از نظر فشار کاری و فیزیکی و همچنین تأثیرات روحی و روانی بر کارگران مؤثر است. اما اگر این بازسازی هر چه زودتر انجام شود، قطعاً از نظر حوادث و بهداشت محیط کار تغییرات چشمگیری خواهیم داشت.»
او بیان می‌کند: «ما در حوادث کار با موضوع ناترازی برق مواجه‌ایم. بههرحال، ایرالکو حدود ۳۰۰ مگاوات مصرف برق دارد. توانیر نیز طی دو یا سه سال گذشته شرکت را تحت فشار قرار داده که باید ۱۰۰ مگاوات کاهش مصرف داشته باشیم. به همین دلیل، در طول روز قطعی برق به کارخانه وارد می‌شود. زمانی که پیک مصرف، بین ساعت ۱۲ تا ۲ عبور می‌کند و ساعت ۳ برق وصل می‌شود، ممکن است تلفات و حادثه به‌وجود بیاید؛ زیرا دیگ از حالت پایدار خود خارج می‌شود. با توجه به اینکه کار ما وابسته به برق است و مذاب اگر کمی از حالت نرمال خود خارج شود، دما کاهش می‌یابد و به‌محض وصل شدن برق، تغییرات شیمیایی در ترکیبات آن اتفاق می‌افتد که گاهی منجر به انفجار می‌شود.»
غفاری با بیان این موارد می‌افزاید: «در حال حاضر، شرکت حدود هزار میلیارد تومان هزینه کرده و ۳۵ مگاوات برق به مدار اضافه کرده است. اما این کاهش برق تحمیلی ۱۰۰ مگاوات است و ۳۵ مگاوات افزایش همچنان جوابگو نیست. از طرف دیگر، مجوزهای لازم برای تأسیس نیروگاه ۳۰۰ مگاواتی را نمی‌دهند. برای این کار نیاز به گاز داریم و بههرحال، در این موضوع نیز ناترازی در کشور وجود دارد.»
«در یک سال اخیر دو فوتی داشتیم؛ یکی از کارگران به‌دلیل استفاده نکردن از کمربند ایمنی افتاد پایین و دیگری نیز از کابین کرین سقوط کرد. حادثه سوختگی هم در کارخانه وجود دارد.» درحالی‌که یکی از کارگران در گفت‌وگو با ما، بیمه‌های تکمیلی را ناکارآمد توصیف کرده بود، رئیس شورای اسلامی کار کارخانه معتقد است در حوادث کاری، شرکت جبران خسارت را به‌طور کامل انجام می‌دهد.
نبود اورهال اساسی در سال‌های گذشته و استهلاک تجهیزات، که خود بخش قابل‌توجهی از حوادث شغلی را رقم زده است، نشان می‌دهد بخشی از سود اعلام‌شده شرکت به‌جای سرمایه‌گذاری برای سرپا ماندن زیرساخت صنعت، صرف اهداف دیگری شده است؛ وضعیتی که عملاً سلامت نیروی کار را قربانی ملاحظات مالی کوتاه‌مدت کرده است. مقاومت سازمان‌یافته کارگران آلومینیوم اراک در پی بیش از ۴۰ روز اعتراض مستمر، که شامل اقدام نمادین و اعتراضی امتناع از وعده‌های غذایی کارخانه و اعتصاب غذای نمایندگان بود، توانست هیئت‌مدیره را وادار به ارائه تعهدات مشخص کند. وعده اختصاص هزار میلیارد تومان برای اورهال تجهیزات فرسوده و بازگشت تعهدات لغوشده، بخشی از دستاوردهای مطالبه‌گری کارگران بوده است. با‌این‌حال، با توجه به سابقه لغو یک‌جانبه مصوبات توسط مدیریت و سوابق طولانی اجرا نشدن بازنگری طرح طبقه‌بندی مشاغل، تردید عمیقی میان کارگران برای تحقق این وعده‌ها وجود دارد.
- 16
- 4
