به گزارش ایسنا، به دلیل شیوع کرونا مراسم گسترده‌ای برگزار نشد اما طبق اعلام قبلی جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان این بازیگر قدیمی، به بهشت زهرا (س) رفتند.
حوالی ساعت ۱۰، پیکر محمد علی کشاورز به بهشت زهرا (س) رسید و پس از سخنرانی برخی حاضران حوالی ساعت ۱۰ و ۴۵ دقیقه، نماز میت توسط حجت‌الاسلام دعایی بر پیکر این هنرمند قرائت شد و دقایقی بعد بازیگر «هزاردستان»، «مادر»، «پدرسالار» به خاک سپرده شد.
نزدیک مقبره محمد علی کشاورز، مقبره هنرمندانی چون داود رشیدی، عزت الله انتظامی، علی معلم، اصغر بیچاره و... قرار دارد.
پلاکاردهای با عنوان "وداع با سالار هنر ایران" در قطعه هنرمندان نصب شد و اغلب حاضرین با ماسک بر صورت به دلیل کرونا در این مراسم حاضر شدند.
کامران ملکی:محمد علی کشاورز با سه نسل همراه بود / فراجناحی بودن را یاد داد
کامران ملکی ـ از اعضای هیات مدیره خانه سینما ـ که اجرای برنامه را برعهده داشت پس از تلاوت قرآن مجید در سخنانی گفت: امروز برای بدرقه هنرمندی آمدیم که کسوت و حضور او و بودنش در تلویزیون و سینما هیچ‌گاه از خاطره‌ها نخواهد رفت. امروز برای وداع با هنرمندی آمدیم که هیچ گاه لبخند از روی لبانش محو نشد. هیچ گاه از سختی‌ها شکوه‌ای نداشت و همواره همه طرفدارانش را با آغوش باز استقبال می‌کرد. امروز به دیدار واپسین هنرمندی آمدیم که به ما یاد داد یک هنرمند باید فراجناحی باشد و یک هنرمند به دوران خاصی تعلق ندارد.
وی گفت: استاد محمد علی کشاورز با سه نسل همراه بودند. سه نسل یا ایشان زندگی و از حضور ایشان بهره بردند و مطمئن دهها و صدها نسل دیگر هم با آثار ایشان زندگی خواهند کرد. ما با پیکر استاد وداع می‌کنیم اما با حضور و آثار ماندگاری ایشان نه. خانم نلی کشاورز- دختر استاد- تاکید کردند که نمی‌خواهیم مراسمی برگزار شود به دلایل شرایط موجود و نمی‌خواستند مردم در چنین شرایطی در مشقت باشند و قرار هم نبود چنین مراسمی باشد قرار بود یک مراسم ساده وداع باشد با یک هنرمند. قطعا اگر شرایط کشور به گونه‌ای دیگر بود، بزرگترین مراسم وداع برای ایشان گرفته می‌شد و به بهترین کیفیت. اما زمانی که آمدیم و دیدیم مردم و جمعیت و هنرمندان آمدند ناچار شدیم که به سرعت یک امکانی را فراهم کنیم که حداقل یک تعدادی از بدرقه کنندگان بتوانند بنشینند.
بیشتر بخوانید:
سعید خال- مدیرعامل بهشت زهرا- هم با خواندن یک قطعه شعر از حافظ و گرامی داشت مقدم مهمانان در سخنانی کوتاه گفت: " قلندران حقیقت به نیم جو نخرند قبای اطلس آن کس که از هنر عاریست" امروز گرد هم آمدیم برای بدرقه بزرگی از هنر ایران، ستاره تابناک سینمای ایران، استاد نه تنها هنرمند که انسان دار و متواضع بود.
او در بخش پایانی سخنانش از مردم که در این شرایط سخت با رعایت پروتکل بهداشتی حاضر شدند،قدردانی کرد.
سخنان متاثرانه اسماعیل شنگله و خاطره‌هایش از محمد علی کشاورز
اسماعیل شنگله با صدایی متاثر و با تسلیت‌گویی به حاضران از ۶۴ سال دوستی خود با کشاورز گفت و افزود: آشنایی من با این مرحوم از ۶۴ سال پیش آغاز شد. سال ۱۳۳۵ درهنرستان هنرپیشگی تهران یکدیگر را دیدیم و برحسب اتفاق متوجه شدیم همسایه هم هستیم و دوستی ما از همان زمان شکل گرفت و همین طور ادامه پیدا کرد و بتدریج مثل آبراهه‌ای شد و بعد به رودی تبدیل شد که هر دو ما را به دنبال خود کشاند.
او ادامه داد: اولین کار تئاتری که با هم داشتیم، به سال‌های ۱۳۳۶ و ۳۷ بر می‌گردد که برای اولین بار در ایران مسابقه نمایشنامه‌نویسی ترتیب داده شد. در آن مسابقه نمایشنامه آقای نصیریان «بلبل سرگشته» و نمایشنامه «سربازان جاویدان» نوشته دکتر ابواقاسم جنتی عطایی همزمان و با هم برنده جایزه اول شد و چون اولین اقدامی بود که در این زمینه می‌شد، تصمیم بر این گرفته شد بخشی از هر یک این نمایشنامه‌ها را برای یک عده خاص اجرا کنند.
شنگله با اشاره به حضور خودش و کشاورز در نمایشنامه «سربازان جاویدان» افزود: ما هنرجوی هنرستان بودیم و عهده دار نقش‌هایی در نمایشنامه «سربازان جاویدان» شدیم. نمایشنامه‌ای هم که نصیریان نوشت، توسط گروه هنر ملی آن زمان اجرا شد. البته برای افراد معدودی. این اولین همکاری تئاتری من و این مرحوم بود.
او با اشاره به شکل گیری اداره هنرهای دراماتیک در سال ۱۳۳۸ اضافه کرد: من جذب این اداره شدم و مرحوم ممدل خان کشاورز هم خدمت آقای اسکویی رفت ولی زیاد دوام نیاورد و او هم برگشت به اداره هنرهای دراماتیک. همه ما در این اداره کارمند بودیم و هیچ عنوان دیگری نداشتیم چون فعالیت نمایشی اصلا وجود داشت، نه سالنی داشتیم و نه امکاناتی که بتوانیم تئاتر اجرا کنیم. فقط یکسری نشریه‌های دو هفتگی چاپ می‌شد که پیشرفت‌های مختلف تئاتر دنیا را منعکس می‌کرد و ما با تئاتر دنیا اشنا می‌شدیم اما در زمینه تئاتر کتابی وجود نداشت.
شنگله یادآوری کرد: اولین کتابی که چاپ شد، نوشته دکتر جنتی عطایی بود و خیلی گذرا تاریخ نمایش در ایران را تا سال ۱۳۳۲ نوشته بود. بعد از آن کتاب دیگری از دکتر جهانبلگو در آمد که تا به امروز بیست بار از سوی ناشران مختلف چاپ شده است.
او خاطرنشان کرد: تنها شانسی که ما آوردیم، یکباره متوجه شدیم هنرهای زیبای آن زمان هفته‌ای یک برنامه موسیقی در تلویزیون اجرا می‌کند. آقای جوانمرد هم پیشنهاد کردند هفته‌ای یک روز یک نمایشنامه کوتاه کار کنیم. با این پیشنهاد موافقت و کار نمایش تلویزیونی ما آغاز شد. بعد از مدتی سمندریان از خارج آمدند و با کوله باری با فرهنگ جدید تئاتر که ما خبری از آن نداشتیم. ایشان ضد تلویزیون بود و آرزویش این بود که روزی در تئاتر کار کند.
شنگله با ارایه توضیحاتی درباره چگونگی اجرای تئاتر در تلویزیون ثابت آن زمان افزود: نمونه‌ای کارهای ما در آن زمان وجود ندارد. هرچند لا به لای کارهایی که می کردیم، آثار بسیار ارزنده‌ای هم بود.
این هنرمند سپس به شکل گیری یک سالن دیگر در دوره دکتر فروغ در خیابان شاه آباد سابق و جمهوری فعلی اشاره کرد و گفت: این سالن صحنه‌ای کوچک و گنجایش تئاتری حدود ۵۰ تا ۶۰ تماشاگر را داشت.
او یادآور شد: اولین تئاتری که آنجا اجرا شد، مرحوم سمندریان به صحنه برد که با استقبال بی نظیر تئاتری‌های آن زمان رو به رو شد. بعد از آن نمایشنامه‌ای از نصیریان اجرا شد و بهمن فرسی و ... تئاتر آن زمان به این شکل فرم گرفت. علاوه بر این برای برخی مراسم‌های خاص در سال در یک روز خاص، برنامه آماده می‌کردیم که در یکی از دبیرستان‌های دخترانه جنب تالار رودکی، اجرا می‌شد.
شنگله با ارایه توضیحاتی درباره دشواری اجرای تئاتر در آن دوره افزود: کلی زحمت می‌کشیدیم برای یک اجرا در سال.
او با یادآوری اجرای نمایش‌ها در شرکت نفت در سینما تئاتر آبادان گفت: رفت و آمدهای‌مان با قطار بود که سخت بود ولی از اینکه تئاتر اجرا می‌کردیم، خوشحال بودیم. در این سال‌ها دوستی من و مرحوم کشاورز روز به روز نزدیک‌تر شد و تقریبا در کلیه فعالیت‌ها در کنار هم بودیم.
شنگله اضافه کرد: سال ۴۰ من برای ادامه تحصیل از ایران رفتم و کمی بین‌مان فاصله افتاد ولی از طریق نامه و دیدارهای گه گاهی همدیگر را می‌دیدیم.
او با اشاره به شکل گیری تلویزیون ملی ایران و راه اندازی تماشاخانه بیست و پنج شهریور (سنگلج فعلی) در سال ۱۳۴۵ یادآوری کرد: این سالن از نظر سیستم صدابرداری و فنی از سالن‌های بسیار ارزنده بود و هنرمندان تئاتر شروع کردند به اجرای تئاتر تا سال ۴۸ که من برگشتم و کمتر از یک ماه به اتفاق سمندریان و کشاورز و بقیه دوستان دو نمایش تک پرده‌ای آماده کردیم و چون سالنی نداشتیم، در تالار موزه که سالنی وسیع بود، اجرا رفتیم و دوستی ما ادامه پیدا کرد. در بیشتر کارها کنار هم بودیم و قرار نبود این شصت و چند سال در یک روز تمام شود. قرار بود با هم باشیم ولی حالا من مانده‌ام تنها و کی به هم برسیم، با خداست.
امین تارخ: محمد علی کشاورز غیر قابل تکرار است
امین تارخ- بازیگر سینما که در فیلمی چون "مادر" با زنده‌یاد کشاورز همبازی بوده است، در حاشیه مراسم تشیع پیکر این هنرمند در جمع خبرنگاران مطرح کرد: زنده‌یاد محمد علی کشاورز یکی از هنرمندان غیر قابل تکرار است. شاید همه هنرمندان غیر قابل تکرار باشند. اما هستند هنرمندانی که به یک جهت خاص شاید غیر قابل تکرار باشند؛ آن هم نمره‌ای است که در اخلاق، منش و شخصیت، مردم به آنها می‌دهند.
وی گفت: من به عنوان یک همکار از نسل محمد علی کشاورز نیستم و از نسل بعد از ایشان هستم. اما در سه فیلم سینمایی که افتخار همکاری با ایشان را داشتم و در دو مجموعه تلویزیونی، به نظرم خیلی چیزها از ایشان آموختم؛ از جمله نظم، عشقش به بازیگری و رفتار و برخوردهای انسانی که چه روی صحنه، چه پشت صحنه داشت.
امین تارخ یادآور شد: محمد علی کشاورز در روی صحنه هم برای مدیریت بازیگر مقابل تلاش داشت، پشت صحنه بسیار رفیق بود و رفتار دوستانه داشت. پیشینه گران قدری در بازیگری داشت اما با این حال به تمام جوانان نسل بعد از خودش این اجازه را می‌داد که با او رفاقت داشته باشند. فاصله‌ای بین خودش و جوانان نمی‌دید و نمی‌انداخت و این یکی از خصیه‌های بارز مرحوم کشاورز بود و امیدوارم به نسل امروز بازیگری منتقل شود. چون اعتقاد داشت هر چقدر رفیق‌تر باشی، نتیجه بهتر و کار حرفه‌ای‌تری اتفاق می‌افتد و این ویژگی، یکی از آموخته‌هایی بود که از ایشان داشتم.
محمدعلی کشاورز از بازیگران ماندگار و پیشکسوت سینمای ایران در ۲۶ فروردین ۱۳۰۹ در اصفهان متولد شد. این هنرمند که دارای نشان درجه یک فرهنگ و هنر است، در سینما، تئاتر و تلویزیون بارها در نقش‌ها و ژانرهای گوناگون حضور داشت. کشاورز در حدود ۵۰ فیلم سینمایی، بیش از ۳۰ سریال تلویزیونی و چندین تئاتر و تله‌تئاتر ایفای نقش کرده بود.
این هنرمند ایفاگر نقش‌های ماندگاری در تاریخ سینما بوده است که از جمله آنها می‌توان به فیلم‌های «خشت وآینه»، «آقای هالو»، «رگبار»، «صادق کرده»، «شطرنج باد»، «کمال‌الملک»، «مردی که موش شد»، «کفش‌های میرزا نوروز»، «مادر»، «پول خارجی»، «دلشدگان»، «روز واقعه»، «ناصرالدین شاه اکتورسینما»، «خسوف»، «زیردرختان زیتون»، «غزال» و مجموعه‌های «دایی جان ناپلئون»، «هزاردستان»، «افسانه سلطان وشبان»، «سربداران»، «گرگ‌ها»، «پدرسالار» و «روشن‌تر از خاموشی» اشاره کرد.
او باور داشت، صدای زنده یاد احمد رسول زاده (دوبلور) که در بسیاری از فیلم‌ها به جای او صحبت کرده بسیار شبیه او است و موقعی که با او صحبت می‌کرد احساس این را داشته که با خودش صحبت می‌کند.
سخنرانی نماینده خانواده محمد علی کشاورز و خواندن متن دخترش / «چو رفتی از برم، ای نازنین یارا خداحافظ خداحافظ »
در بخش پایانی مراسم آرمان امام بخش به نمایندگی از خانواده محمد علی کشاورز به روی صحنه آمد، دختر این هنرمند در مراسم حاضر بود اما به دلیل شرایط روحی امکان صحبت نداشت.
آرمان امام بخش ابتدا با اشاره به حضور شنگله در این مراسم، خاطره‌ای از کشاورز بیان کرد و گفت: استاد این عادت را به سیاق دیگر دوستانشان داشتند که همیشه اگر با کسی دیداری داشتند، نیم ساعت پیش از موعد قرار می‌رسیدند. در یکی از قرارهایی که با ایشان داشتم، قرار بود ساعت ۱۱ ظهر به منزلشان بروم و کوشیدم ساعت ۱۰ برسم و یک بار زودتر از ایشان برسم. اما وقتی به داخل خانه رفتم، دیدم نزدیک به چهارده، پانزده نفر از دوستان پارکبان در خانه نشسته‌اند و با آقای کشاورز گپ می‌زنند و عکس می‌گیرند. یکی از این دوستان لباسشان کمی کثیف بود و از ایشان خواستم به جای نشستن بر مبل سفید خانه آقای کشاورز، روی یکی از صندلی ها بنشینند ولی آقای کشاورز با حرکت چشم، مرا از این پیشنهاد منصرف کردند و بعد از رفتن این دوستان گفت چرا چنین پیشنهادی دادی چون لباس اینها به خاطر زباله‌های ما کثیف میشود!
امام بخش افزود: از ایشان دلیل این دیدار را جویا شدم که توضیح دادند دیشب که زباله‌ها را دم در گذاشتم، یکی از این عزیزان را دیدم و وقتی متوجه شد اینجا زندگی میکنم، خواست قراری با دوستانش بگذارم و صبح آمدند.
او سپس متنی را که "نلی" دختر کشاورز نوشته بود، برای تشکر از حاضران خواند:« پدر عزیز و هنرمند و مهربانم را از دست داده‌ام و این غمی سنگین است و تا آخر عمر با من خواهد بود اما همیاری و همدردی اقوام، هنرمندان، دوستان و بسیاری از مردم عزیز ایران یاری‌ام کرد تا من این غم را بهتر تحمل کنم. می‌دانم جامعه هنر ایران قدر پدرم و تلاش او را برای توسعه فرهنگ و هنر می‌داند. بنابراین اینجا می‌خواهم از همه کسانی که یاد پدرم را گرامی داشتند و با حضور یا پیام‌های محبت آمیزشان آن را نشان دادند، سپاسگزاری کنم و در ضمن اعلام کنم که به دلیل شیوع ویروس کرونا متاسفانه فعلا نخواهیم توانست مراسمی برای یادبود ایشان برگزار کنیم ولی در اولین زمان، مراسمی برای بزرگداشت ایشان با همراهی همه شما برپا خواهد شد.
امام بخش در پایان قطعه شعری را که محمد علی کشاورز زمان درگذشت پدر خودش سروده بود، خواند:
چو رفتی از برم، ای نازنین یارا خداحافظ خداحافظ
دو چششم گشت از دست غمت دریا خداحافظ خداحافظ
ترا من دوست دارم همچو جان اما
دگر راحت شدی از این مصیبت‌ها خداحافظ خداحافظ
به یاد آن رخت در باغ با گل گفتگو دارم،
به هر جایی که باشی، شادیت را آرزو دارم، خداحافظ خداحافظ
قطعا نشنیدن صدای پر صلابت‌شان و ندیدن نگاه گیرا و نافذشان و نداشتن آغوش پر مهرشان برایمان سخت و جانکاه است و قطعا این دنیا بدون استاد محمد علی کشاورز جای سخت‌تری برای زیستن است.»
در این مراسم،حسین انتظامی رییس سازمان سینمایی، منوچهر شاهسواری مدیرعامل خانه سینما، فریبا کوثری،اسدالله یکتا، حسن اکلیلی و... حضور داشتند.
محمدعلی کشاورز از بازیگران ماندگار و پیشکسوت سینمای ایران در ۲۶ فروردین ۱۳۰۹ در اصفهان متولد شد. این هنرمند که دارای نشان درجه یک فرهنگ و هنر است، در سینما، تئاتر و تلویزیون بارها در نقش‌ها و ژانرهای گوناگون حضور داشت. کشاورز در حدود ۵۰ فیلم سینمایی، بیش از ۳۰ سریال تلویزیونی و چندین تئاتر و تله‌تئاتر ایفای نقش کرده بود.
این هنرمند ایفاگر نقش‌های ماندگاری در تاریخ سینما بوده است که از جمله آنها می‌توان به فیلم‌های «خشت وآینه»، «آقای هالو»، «رگبار»، «صادق کرده»، «شطرنج باد»، «کمال‌الملک»، «مردی که موش شد»، «کفش‌های میرزا نوروز»، «مادر»، «پول خارجی»، «دلشدگان»، «روز واقعه»، «ناصرالدین شاه اکتورسینما»، «خسوف»، «زیردرختان زیتون»، «غزال» و مجموعه‌های «دایی جان ناپلئون»، «هزاردستان»، «افسانه سلطان وشبان»، «سربداران»، «گرگ‌ها»، «پدرسالار» و «روشن‌تر از خاموشی» اشاره کرد.
او باور داشت، صدای زنده یاد احمد رسول زاده (دوبلور) که در بسیاری از فیلم‌ها به جای او صحبت کرده بسیار شبیه او است و موقعی که با او صحبت می‌کرد احساس این را داشته که با خودش صحبت می‌کند.
محمد علی کشاورز ۲۵ خرداد ماه در سن ۹۰ سالگی درگذشت.
این خبر در طول برگزاری مراسم از ساعت ۹ و نیم تا ۱۱و ۳۰ دقایقی پس از برگزاری مراسم به روز رسانی شد.
- 22
- 6
