هفتهها پیش از آنکه وزیرفرهنگ و ارشاد اسلامی جدید از مجلس رای اعتماد بگیرد، بسیاری از هنرمندان مطالبات خود از وزیر آینده را در گفتوگو با رسانهها مطرح کردند. این خواستهها اگر چه متنوع و در حوزههای گوناگون بود ولی در یک نکته اشتراک داشت؛ اینکه حوزه فرهنگ از بیقانونی و برخوردهای سلیقهای مصون بماند. دلخوری برخی هنرمندان و نویسندگان به لغو کنسرتها مربوط میشد و عدهای دیگر به ممیزی سلیقهای در اداره کتاب، اما از میان همه آنها دغدغههای سینماگران جدیتر به نظر میرسد؛ چرا که توقیف یک فیلم علاوه برحاشیههای جانبی صدها میلیون سرمایه را هم در بلاتکلیفی میگذارد.
چهار سال پیش در چنین شرایطی و پس از استقرار دولت یازدهم در قفل خانه سینما کلیدی چرخید و این نهاد صنفی که بهدلیل اختلافات و حاشیهها در دوران ریاست جمهوری محمود احمدینژاد تعطیل شده بود، بازگشایی شد. همان حرکت باعث شد تا انتظارهای جامعه هنری بالاتر برود؛هرچند در ادامه سخت گیریها و حاشیهها در فضای فرهنگی کشور تعدیل شد اما بسیاری از مشکلات سرجای خودش باقی ماند. درعرصه سینما بلاتکلیفی چند فیلم جنجالی و ادامه توقیف آنها در دولت یازدهم یکی از مهمترین مشکلات صنفی سینماگران به حساب میآید. اگرچه در دوران کوتاهمدت حضور رضا صالحی امیری در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قولهایی داده شد و حتی شایعههایی هم درباره رفع توقیف برخی از این فیلمها منتشر شد اما عملا اتفاقی نیفتاد. تصمیمگیری برای حل این موضوع به سید عباس صالحی سپرده شد و چشم امید اهالی سینما و فیلمسازانی که نمایش آثارشان در سالهای گذشته بلاتکلیفمانده به او و سیاستهای جدید این وزارتخانه دوخته شده است.
آشغالهای دوستداشتنی
از میان آثار توقیفی سالهای گذشته «آشغالهای دوست داشتنی» ساخته محسن امیر یوسفی یکی از فیلمهایی است که سالها است در بلاتکلیفی به سر میبرد. پس از وقایع سال ۸۸ با شروع دور دوم ریاست جمهوری احمدینژاد حساسیتها بر مسائل فرهنگی در وزارت ارشاد بیش از پیش شد؛ بهویژه درباره فیلمهایی که بهنحوی به موضوع انتخابات اشاره داشتند. فیلم «آشغالهای دوستداشتنی» با مضمونی مرتبط با انتخابات نهتنها پس از ساخت در سال ۹۱ و پس از گذشت چند سال از وقایع آن سالها نتوانست از سد ممیزی بگذرد،
حتی موفق نشد در دولت روحانی نیز از محاق به درآید. البته این نخستین فیلم امیریوسفی نیست که با دردسر مواجه میشود. فیلم نخست وی «خواب تلخ» که با رویکرد طنز و اجتماعی ساخته شده بود هم در سال ۸۲ با وجود جوایز بینالمللی و نامزدی دوربین طلایی کن، مجبور شد ۱۲ سال صبر کند تا اکران شود.
سرنوشت «آشغالهای دوستداشتنی» بهعکس آن فیلم تا کنون مبهم مانده است. مهر ۱۳۹۳، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با ارسال نامهای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با وجود داشتن مجوز فیلمنامه و تولید از وزارت ارشاد بهدلیل آنچه حاشیه رفتن هنگام ساخته شدن خوانده، نمایش آن را به مصلحت نظام ندانست و خواستار عدم صدور مجوز اکران این فیلم و ۷ فیلم دیگر شد و از آنها با عنوان «فیلمهای مرتبط با فتنه» نام برد.
در دی ۱۳۹۴، شهاب حسینی، از جمله بازیگران این فیلم، با اعلام اینکه «موضعگیریِ محمد حیدری دبیر جشنواره سیوچهارم فیلم فجر در قبال فیلم «آشغالهای دوست داشتنی» و اطلاق اصطلاحِ «معضل» به این اثر که با مجوز قانونی وزارت محترم ارشاد ساخته شده و طی چند دوره گذشته در محاق بدبینی و سیاهنگری قرار گرفته» و بهدلیل آنچه «نبود نگاهی نو و اندیشهای تازه» در جشنواره فیلم فجر عنوان کرد، از سمت خود بهعنوان مشاور این جشنواره استعفا کرد. علاوهبر شهاب حسینی، شیرین یزدان بخش، حبیب رضایی، هدیه تهرانی، نگار جواهریان و صابر ابر از بازیگران این فیلم هستند.
خانه پدری
یکی دیگر از مهمترین فیلمهای توقیفی سالهای اخیر فیلم «خانه پدری» ساخته کیانوش عیاری است که دو روز هم اکران شد اما دوباره توقیف شد. این فیلم با تکیه بر بحرانهای اجتماعی در چند اپیزود مشکلات زنان در هفتاد سال اخیر را به تصویر میکشد. «خانه پدری» محصول ۱۳۸۹ پس از سه سال توقیف موفق شد در سال ۹۲ در جشنواره حضور یابد و حتی شانس نمایش در روزهای چهارم و پنجم دی ماه ۱۳۹۳ را در گروه هنر و تجربه پردیس سینمایی کوروش با قبول شرایط سنی بالای ۱۶ سال به دست آورد اما پس از آن اکران، فیلم متوقف شد. به نظر میرسد فشارهای منتقدان و مخالفان پخش این فیلم، بیرون از چارچوب دستگاه وزارت ارشاد به بهانه خشن بودن برخی صحنهها از جمله قتل ناموسی، مهمترین عامل توقیف این فیلم باشد؛ صحنههایی که عیاری آنها را بخشهای کلیدی فیلم میداند و حاضر به حذفشان نیست.
البته حاشیههای این فیلم فراتر از اینها بوده؛ مدتی پیش نقل قولی از ضیاءالدین دری، کارگردان و عضو سابق شورای پروانه نمایش با این مضمون منتشر شد که حجتالله ایوبی (رئیس سابق سازمان سینمایی) به این دلیل که فرزندش بعد از تماشای «خانه پدری» حسی ناخوشایند داشته، مانع اکران فیلم عیاری شده است. ادعایی که از سوی ایوبی شدیدا تکذیب شد.
در «خانه پدری» بازیگرانی همچون مهدی هاشمی، شهاب حسینی، مهران رجبی، ناصر هاشمی، مینا ساداتی و نازنین فراهانی ایفای نقش کردهاند. البته این تنها فیلم عیاری نیست که در این سالها دچار مشکل شده است. سال گذشته، او فیلم «کاناپه» را به جشنواره فیلم فجر فرستاد و آماده اکران کرد ولی تاکنون بهدلیل اینکه بازیگران زن این فیلم از کلاهگیس استفاده کردهاند از اکران عمومی محروم مانده است.
عصبانی نیستم
فیلم «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان نیز از جمله فیلمهایی است که پس از طی مراحل قانونی در سال ۹۳ تا آستانه اکران پیش رفت اما با نامه کمیسیون فرهنگی مجلس در آن سال به سرنوشت فیلم «آشغالهای دوستداشتنی» دچار شد. این فیلم داستان «نوید» با نقشآفرینی نوید محمدزاده، دانشجوی ستاره دار و اخراجی است که برای فراهم آوردن حداقل شرایط زندگی در رویارویی با بیاخلاقیهای جامعه با خود تمرین میکند تا «عصبانی» نباشد و در تلاش است تا دختر مورد علاقهاش «ستاره» با بازی باران کوثری را از دست ندهد.
«عصبانی نیستم» که باران کوثری پس از دو سال ممنوعیت فعالیت در آن بازی کرده بود، به دلایل اشاره به وقایع سال ۸۸ و ماجرای ستارهدار بودن دانشجوی فیلم، از سوی مخالفان به آنچه «مرتبط با فتنه» مینامیدند منتسب شد. با اینکه نمایش آن در سیودومین جشنواره فیلم فجر در سال ۹۲ با حذف ۱۷ دقیقه و تغییر پایان آن امکان یافت اما منتقدان این فیلم این مقدار از حذف را برای نمایش عموم کافی ندانستند و همین فشارها موجب شد تا کنون اکران این فیلم با مشکل مواجه شود.
«عصبانی نیستم» در جشنواره فیلم فجر موفق شد در ۶ رشته نامزد دریافت جایزه شود و در جشنواره برلین نیز منتقدان از آن استقبال کردند. در این فیلم علاوهبر باران کوثری و نوید محمدزاده، میلاد رحیمی، امیررضا میرآقا و رضا بهبودی بازی میکنند.البته تعداد فیلمهای توقیفی در سالهای اخیر به همین تعداد خلاصه نمیشود و فیلمهایی چون «خانه دختر» ساخته شهرام شاهحسینی، «خرس» ساخته خسرو معصومی، «صد سال به این سالها» ساخته سامان مقدم، «این یک رویاست» ساخته محمود غفاری، «شیفتگی» ساخته علی زمانی و «خیابانهای
ناآرام» ساخته کمال تبریزی با مشکلات مشابهی دستبه گریبانند که احتمال اکران تعدادی از آنها با توجه به حساسیت کمتری که دربارهشان وجود دارد بیشتر است ولی این فیلمها هم هنوز نتوانستهاند از سایه توقیف درآیند و به پرده نقرهای برسند.البته در این میان مشکلات فیلم «رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش که چند سال است در محاق توقیف به سر میبرد عمیقتر است و اکران آن نیاز به رایزنی و تصمیم مراجع دیگری خارج از سینما دارد.
- 11
- 5
