صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که نظر سنجی تازۀ این سازمان، نشان میدهد «۸۱ درصد از مردم سراسر کشور بینندۀ برنامههای تلویزیون بودهاند.»
دربارۀ این خبر یا نظرسنجی نکاتی را میتوان طرح کرد:
۱. ضرب المثل مشهور پارسی میگوید: « خوشتر آن باشد که سرّ دلبران/ گفته آید در حدیث دیگران». بهتر آن است که یک مرکز مستقل نظرسنجی، این کار را انجام دهد نه این که صدا وسیما خودش دربارۀ خودش. چرا که آدم بی اختیار به یاد مرحوم ناصر الدین شاه قاجار میافتد که بعد از استحمام و وقتی لباسهای آراستۀ خود را بر تن میکرد و سبیل را تاب میداد رو به روی آیینه میایستاد و میگفت: خودمان، از خودمان، خوشمان آمد!
۲. تلویزیون، همان صدا و سیما نیست. به یاری پیشرفت حیرت آور فناوری در یک لحظه می توان از یک کانال داخلی به یک کانال ماهواره ای سرک کشید.
وقتی مادربا خانه تماس می گیرد و از فرزند خود می پرسد داری چه کار میکنی و کودک پاسخ میدهد: دارم تلویزیون، تماشا میکنم، مشخص نیست منظور او تماشای برنامۀ کودک شبکه دوم است یا کانال جم جونیور یا شبکۀ پویا.
او تنها می گوید دارم تلویزیون میبینم. از این رو وقتی ۸۱ درصد مردم میگویند تلویزیون میبینند یعنی به این جعبه جادو نگاه میکنند. حالا این که سریال ایرانی می بینند یا "عطرعشق" و "سیب ممنوعه" و "آقای جان" را دارند تماشا می کنند یا سریال "وارش" را بحث دیگری است. منظور این است که «تماشای تلویزیون» الزاماً به معنی تماشای برنامه های "سیمای جمهوری اسلامی ایران" نیست.
۳. ممکن است گفته شود سؤالات نظرسنجی به گونهای است که نشان میدهد ۸۱ درصد بیننده برنامههای تلویزیون خودمان بودهاند و دربارۀ کانال های ماهوارهای جداگانه سؤال شده است. اینجا هم میتوان پرسید آیا «تنها» تلویزیون ایران را می بینند یا تلویزیون ایران را«هم» میبینند؟
۴. اصلاً مگر چند تا صدا وسیما داریم که وقتی مردم می بینند ذوق میکنند؟ مگر وزیر آموزش و پرورش می گوید مردم بچههای خود را در مدارس تحت نظر آموزش و پرورش ثبت نام میکنند و فرمانده نیروی انتظامی می گوید مردم برای شکایت به کلانتری ها مراجعه می کنند و مدیرعامل سازمان بهشت زهرا می گوید مردم تهران ۸۰ درصد اموات خود را در این آرامگاه دفن میکنند؟
وقتی تلویزیون دارد به رایگان برنامه پخش می کند، انتظار دارند مردم نبینند؟ خوب می بینند دیگر!
۵. نمی خواهم بگویم آمار ۸۱ درصد بیننده درست نیست. اما آیا دیدن، همان رضایت داشتن است؟ یا آیا به تفکیک پرسیده اند و مشخص است که منظور برنامه هایی مانند ۹۰ و دورهمی و خندوانه است (اگر بازۀ زمانی پخش آن را هم شامل شود) یا این ۸۱ درصد برنامه های خبری و سیاسی را هم می بینند و اگر آری، اعتماد هم دارند یا نه؟
آمار می تواند درست باشد اما بر پایۀ آنچه گفته شد:
- مشخص نیست ۸۱ درصد تنها تلویزیون ایران را می بینند یا دستگاه را روشن می کنند و کانال های مختلف را تماشا میکنند. اعم از صدا وسیمای جمهوری اسلامی و چند کانال مشهور فارسی زبان.
- مشخص نیست برنامههای سرگرم کننده را می بینند یا همین نسبت پای برنامههای ایدئولوژیک یا جهتدار سیاسی و خبری هم مینشینند.
- مشخص نیست آیا وقتی میبینند تأیید و تحسین میکنند یا مانند کسانی که وقتی ۲۰:۳۰ تماشا می کنند زیر لب واژههایی را نیز زمزمه میکنند؟
- مشخص نیست که چرا از این آمار ذوق می کنند در حالی که برای گذران اوقات فراغت، کثیری از مردم گزینه دیگری ندارند و اتفاقا چون گزینه دیگری ندارند انتظار می رود برنامه سازان حرفه ای را بیشتر میدان دهند.
این که ۸۱ درصد مردم برنامه های تلویزیون را تماشا کنند جای تعجب و انکار ندارد. انتقاد به این خاطر است که سازمانی که اصرار دارد خود را رسانۀ ملی بداند و نزدیک به دو هزار میلیارد تومان سالانه بودجه می گیرد، به جای این که سلایق و علایق مختلف را بازبتاباند صدا و سیمای یک نحلۀ فکری و یک گرایش سیاسی شود.
مهرداد خدیر
- 15
- 6
