اربعین حسینی و اعمال سفارش شده در این روز

روز بیستم صفر به عنوان اربعین حسینی شناخته میشود

اربعین حسینی

روز بیستم صفر به عنوان اربعین شناخته میشود یعنی چهل روز بعد از این که حسین بن علی شهید شد کاروان اسرا، از شام به مدینه بازگشتند. در این روز، جابر بن عبدالله انصاری که یکی از یاران پیامبر اسلام بود، از مدینه به منظور زیارت قبر حسین بن علی به کربلا آمد. درواقع اولین کسی که قبر حسین را زیارت کرد، جابر بن عبدالله انصاری بود. از این رو زیارت حسین بن علی در این روز، مستحب است و همچنین در این روز، خواندن زیارت اربعین سفارش شده است.

روز ۲۰ صفر که از شهادت امام حسین علیه السلام، چهل روز گذشته است نزد امامیه از ارزشی آیینی برخوردار است و سر بریده شده حسین بن علی بر اساس اعتقادات کهن در کربلا در چنین روزی به بدنش ملحق شده است. زیارت اربعین فقط مختص حسین بن علی است و تا قبل از حادثه عاشورا نمی توان هیچ پیشینه ای را برای اربعین و اعمال مربوط به این روز تصدیق کرد و تنها برای حسین بن علی، این ویژگی و امتیاز در نظر گرفته شده است. این روز در تقویم رسمی ایران، تعطیل اعلام شده است.

ابن طاوس برای اربعین بودن روز بیستم صفر یک اشکال تاریخی مطرح کرده است که اگر امام حسین( ع) در روز دهم محرم به شهید شده باشد، نوزدهم صفر به عنوان اربعین آن حضرت محسوب می شود نه بیستم. در پاسخ نقل شده ، ماه محرمی که امام حسین( ع) در دهم آن به شهادت رسیده، احتمالا بیست و نه روز بوده است. درصورت کامل بودن ماه، باید گفت که روز شهادت این امام را به شمارش نیاورده اند.

بزرگ ترين تجمع بشریت در کره ی زمین، اربعین حسینی در کربلا می باشد

قداست عدد چهل

عدد چهل نزد مسلمانان، پیشینه اندیشه ای دارد. عقیده ی مسلمانان اینست که فاصله ی تصلیب عیسی بن مریم تا صعودش بمدت ۴۰ روز بوده است. فاطمه دختر پیامبر اسلام بمدت ۴۰ روز برای وفات پدرش عزاداری میکند. جعفر صادق، روایت کرده که آسمان و زمین و خورشید برای کشته شدن حسین بن علی بمدت ۴۰ روز به سختی و تیرگی، گریه میکنند.

روز بازگشت اسیران کربلا

روز ۲۰ ماه صفر ۶۱ ه‍.ق، اسیران کربلا برای زیارت مدفن امام حسین( ع) از شام، به کربلا برگشتند. یکی از اعمال خاص این روز، زیارت اربعین میباشد که امام حسن عسکری( ع) روایت کرده که کسی که این زیارت را در روز اربعین بخواند یکی از پنج نشانه مومن را دارد.

پس از واقعه عاشورا در مورد زمان بازگشت اسرای اهل بیت به کربلا سه نظر مطرح شده که عبارتست از:

- بعضی براین باورند که در سال نخست، زیارت اربعینی در کار نبوده و اصلاً چنین زیارتی به خاطر دوری مسافت، وجود نداشته؛ بدین دلیل که مسیر کوفه تا شام و همچنین بازگشت به کربلا برای کاروان اسرای کربلا بمدت زمان ۴۰ روز، امکان پذیر نیست. از جمله افرادی که بر این نظریه اند می توان به محدث نوری و شیخ عباس قمی اشاره کرد. همچنین برای اثبات این رویداد، گزارش معتبری در دست نیست.

- زمان اربعین از نظر بعضی از افراد، طبق پذیرش اصل بازگشت اسرای اهل بیت به کربلا از طرف شام به مدینه، حدود پایان ماه صفر و اوایل ربیع الاول و یا زمانی پس از آن میباشد درحالیکه اربعین سال های بعد از نظر بعضی دیگر، زمانی است که این رویداد اتفاق افتاده است.

- طبق عقیده بعضی از افراد، اسرای کربلا از شام به عراق رفته اند و در روز اربعین به کربلا رسیده اند و در کربلا با افرادی همچون جابر بن عبدالله انصاری و بعضی از قبیله ی بنی هاشم دیدار داشته اند و پس از زیارت امام حسین( ع) به مدینه برگشتند. در لهوف سید ابن طاووس، این نظریه به تصریح بیان شده است. آن ها عقیده دارند که این بازگشت امکان داشته و روایات نقل شده از این رویداد، معتبر است. یکی از معروف ترین کتاب هایی که این نظریه را اثبات می کند و به مخالفان پاسخ میدهد می توان به کتاب تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء( ع) اشاره کرد که نویسنده ی آن، سید محمد علی قاضی طباطبایی بوده است.

راه پیمایی روز اربعین حسینی

بزرگ ترين تجمع بشریت در کره ی زمین، اربعین حسینی در کربلا می باشد. شیعیان به خصوص ساکنان عراق از نقاط مختلف این کشور، به خاطر توصیه به زیارت اربعین در سال های اخیر و بعد از سقوط رژیم پیشین کشور عراق، به کربلا می روند. عاشقان و دلباختگان سیدالشهدا در چهلمین روز شهادت امام حسین( ع) با هر وسیله ای که داشته باشند به ضریح و بارگاه مطهر آن امام سفر میکنند. میلیونها نفر از مکانهای بسیار دور با پای پیاده، مسافت ده ها و صدها کیلومتر را طی می کنند تا در اربعین به کربلا برسند. از ابتدای خلقت کره زمین تا به حال در هیچ تاریخی چنین تجمعی از انسان ها پدید نیامده درحالیکه هر ساله در کربلا این معجزه ی بزرگ الهی دیده میشود.

اعمال اربعین حسینی

اعمال شب و روز اربعین موارد زیر یاد شده است.

>> غسل اربعین:

در روز اربعین، غسل کردن یکی از اعمال مهم برای زائران محسوب میشود که از راه دور به نیت زیارت« امام حسین( ع)» بهتر است آن را انجام دهند.

در اربعین حسینی، غسل کردن یکی از اعمال مهم برای زائران محسوب میشود

>> حضور در کنار قبر و بوسیدن ضریح:

سفر به حرم سیدالشهدا« ع» و ۷۲ شهید کربلا، یکی از اعمال اربعین محسوب میشود که در مورد زیارت قبور شهدا روایات بسیاری نقل شده است. نزدیک شدن به قبر، دست نهادن به آن، بوسیدن و ابراز اشتیاق از آداب دیگریست که در این زیارت، نشان دهنده ی محبت و ارادت بیشتر است. داستان زیارت اربعین جابربن عبدالله انصاری و عطیه گواه این زیارت عاشقانه است که دست روی قبر سیدالشهدا گذاشت و بر او درود و سلام داد. مرحوم شیخ عباس قمی علاوه بر این که درباره‌ی آداب زیارت اربعین در مفاتیح الجنان بحث می کند، به این نکته اشاره می کند که برخی براین باورند که رعایت ادب به حریم امامت، یعنی زائر تا حد ممکن، دورتر بایستد و به قبر و ضریح نزدیک نشود در حالی که این تصور اشتباه است و تأکید دارد که یکی از آداب اربعین، نزدیک شدن به قبر و ضریح و بوسیدنش می باشد.

>> ذکر تسبیح و تکبیر:

طبق روایات در زیارت امام حسین( ع) باید پیش از زیارت و در بدو ورود، حتی بعد از رسیدن به فرات، غسل زیارت کند، سپس صد مرتبه ذکر الله اکبر، صد مرتبه ذکر لا اله الا الله و صد مرتبه صلوات را بگوید. در روایت دیگری، وقتی که شخص در مقابل قبر امام معصوم، حینزیارت قرار گرفت، باید این ذکر را بگوید:« لا اله الا الله وحده لا شریک لَهُ»، به این دلیل که ثواب بسیار برایش نوشته می شود.

>> زیارت اربعین:

درخصوص اربعین حسین بن علی روایات و گزارش های متعددی نقل شده است. شخص در شب و روز اربعین باید پنجاه‏ و یک رکعت نماز بخواند ولی هفده‏ رکعت از این پنجاه و یک رکعت، واجب است و سی ‏و چهار رکعتش، نافله[ مستحب] است. شخص در این روز باید انگشتر بدست راست‏ش کند، و در سجده، پیشانی خود را بر خاک بگذارد، و ذکر« بسم اللّه الرّحمن الرّحیم» را بلند بگوید.

همچنین جابر بن عبدالله نقل کرده که بعد از غسل کردن در فرات، با بوی خوش و پیراهنی مطهر و با پایی برهنه به زیارت رفته است. بعد از رسیدن نزد سرحسین، سه مرتبه ذکر الله اکبر را گفته است تا این که بیهوش شده است و پس از آن زیارتی را خوانده که شبیه زیارت حسین بن علی در نیمه شعبان میباشد و در بحار الانوار، این زیارت توسط علامه مجلسی ذکر شده است. طبق روایتی دیگر در تهذیب الاحکام صفوان به نقل از جعفر صادق، او گفته زیارت معروف اربعین را زمانی که نیمی از روز گذشته بود، بخوان.

>> زیارت روز آخر عاشورا:

اگر در اربعین زیارت آخر روز عاشورا را بخوانید، مناسب است.

یکی از روزهای تعطیل در ایران، اربعین حسینی میباشد

>> زیارت وداع اربعین:

سید بن طاووس رحمه اللّه گفته هست که من براى زیارت اربعین وداعى یافته‌ام که مخصوص هست به این زیارت. باید که بایستى پیش روى ضریح و بگویى;

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ, السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا ابْنَ عَلِيٍّ الْمُرْتَضَى وَصِيِّ رَسُولِ اللَّهِ.

درود بر تو اى پسر رسول خدا! درود بر تو اى پسر على مرتضى خلیفه رسول خدا!

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا ابْنَ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ, السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا وَارِثَ الْحَسَنِ الزَّکِيِّ.

درود بر تو اى پسر فاطمۀ زهرا سرور زنان دنیا! درود بر تو اى وارث امام حسن پاک!

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا حُجَّةَ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ.

درود بر تو اى حجت خدا در زمین و گواه او بر آفریده‌ها!

السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الشَّهِیدَ, السَّلَامُ عَلَيْکَ يَا مَوْلَايَ وَ ابْنَ مَوْلَايَ

درود بر تو اى ابا عبد اللّه شهید! درود بر تو اى مولاى من و پسر مولاى من!

أَشْهَدُ أَنَّکَ أَقَمْتَ الصَّلَاةَ وَ آتَيْتَ الزَّکَاةَ, وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَيْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ

گواهى مى‌دهم که تو نماز را به پا داشتى و زکات دادى و فرمایش به مشهور و نهى از منکر کردى

وَ جَاهَدْتَ فِي سَبِیلِ اللَّهِ حَتَّى أَتَاکَ الْيَقِینُ, وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّکَ أَتَيْتُکَ

و در راه خدا جهاد نمودى تا این‌که فرمایش باور تو را فرارسید و نیز گواهى مى‌دهم که تو علت روشن از سوى پروردگارت داشتى؛ و اگر از دور زیارت کند باید بگوید;

توجّهت إلیک يَا مَوْلَايَ زَائِراً وَافِداً رَاغِباً مُقِرّاً لَکَ بِالذُّنُوبِ.

اى مولاى من! حالا من بعنوان زایر, واردشونده, گراینده, اقرارکنندۀ به گناه و گریزان از خطا.

هَارِباً إِلَيْکَ مِنَ الْخَطَايَا لِتَشْفَعَ لِي عِنْدَ رَبِّکَ.

به درگاه تو آمده‌ام تا در نزد پروردگارت از من شفاعت کنى.

يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْکَ حَيّاً وَ مَيِّتاً, فَإِنَّ لَکَ عِنْدَ اللَّهِ مَقَاماً مَعْلُوماً وَ شَفَاعَةً مَقْبُولَةً.

اى پسر رسول خدا! درود خدا بر تو در حال حیات و مرگ تو, زیرا تو در نزد خدا از مقام معلوم و شفاعت مورد پذیرش برخوردارى.

لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَکَ, وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ هتک حَرَمَکَ وَ غَصَبَ حَقَّکَ.

خداوند کسانى راکه به تو ستم نموده‌اند نفرین کند و نیز کسانى راکه تو را محروم نموده, حقت را غصب نموداند نفرین کند

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ خَذَلَکَ, وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ دَعَوْتَهُ فَلَمْ يُجِبْکَ وَ لَمْ يُعِنْکَ

و قاتلان تو را نفرین کند و آنان راکه دست از یارى تو کشیدند نفرین کند و آنان راکه خواندى و به تو جواب مثبت ندادند و تو را یارى نکردند نفرین کند

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ مَنَعَکَ مِنْ حَرَمِ اللَّهِ وَ حَرَمِ رَسُولِهِ وَ حَرَمِ أَبِیکَ وَ أَخِیکَ

و نیز کسانى راکه از رفتن تو به سوى حرم خدا و حرم رسول خدا و حرم پدر و برادرت جلوگیرى کردند نفرین کند

وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ مَنَعَکَ مِنْ شُرْبِ مَاءِ الْفُرَاتِ لَعْناً کَثِیراً يَتْبَعُ بَعْضُهَا بَعْضاً؛

و کسانى راکه تو را از نوشیدن آب فرات منع کردند بسیار و پى‌درپى نفرین کند.

اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ عَالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهَادَةِ.

خدایا! اى پدیدآورندۀ آسمان‌ها و زمین! داناى مخفی و پدیدار!

أَنْتَ تَحْکُمُ بَيْنَ عِبَادِکَ فِیمَا کَانُوا فِیهِ يَخْتَلِفُونَ, وَ سَيَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ.

 تو بین بندگانت در انچه ناسازگاری دارند دستور مى‌کنى و زود هست آنانى که ستم کردند بدانند کدامین جایگاه بازگشتشان هست.

اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيَارَتِهِ, وَ ارْزُقْنِیهِ أَبَداً مَا بَقِیتُ وَ حَيِیتُ يَا رَبِّ.

 خدایا این زیارت را آخرین عهدم از زیارت قرار مده و همۀ وقت} برایم تا وقتى که باقى و زنده هستم روزى‌ام گردان, اى پروردگار!

وَ إِنْ مِتُّ فَاحْشُرْنِي فِي زُمْرَتِهِ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ؛

و اگر مردم مرا در گروه ایشان محشور فرما, اى مهربان‌ترین مهربانان!

درخصوص اربعین حسینی روایات و گزارش های متعددی نقل شده است

گردآوری: بخش تونل زمان سرپوش