واکنش «نسیم مرعشی» به ادعای ضدزن بودن «هرس»

به گزارش مهر، نسیم مرعشی نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس و نویسنده کتاب‌هایی مانند «نخجیر»، «رود» و «پاییز فصل آخر سال است»، در نشست دوشنبه‌های داستان‌خوانی کتاب آمه که عصر روز گذشته در محل این کتابفروشی در تهران برگزار شد، گفت: من هنوز یک نویسنده تازه‌کارم و یکی از نگرانی‌هایم هم این است که هنوز عادت‌هایم برای نوشتن مشخص نشده است.

برنده جایزه ادبی جلال آل احمد توضیح داد: هنگام نوشتن «پاییز فصل آخر سال است» باید حتماً در جایی شلوغی می‌بودم که آدم‌ها با هم حرف می‌زدند اما با من حرف نمی‌زدند. «هرس» را اما باید جایی می‌نوشتم که آدم‌ها باشند اما نه با من و نه با هم صحبت نکنند! این خیلی سخت بود و باید از دوستانم می‌خواستم به خانه ما بیایند و کارهایشان را آنجا انجام دهند! به همین دلیل نمی‌توانم بگویم عادت نوشتنم چیست و این موضوع خیلی اذیتم می‌کند و امیدوارم رفع شود چون این‌طور نمی‌توانم مطمئن باشم که شرایط برای نوشتنم فراهم خواهد بود یا نه.

وی در پاسخ به پرسش یکی از حاضران درباره روش نوشتن داستان‌هایش گفت: طرح داستان را کامل می‌نویسم اما متن را تکه‌تکه می‌نویسم و تا یک پاراگراف به طور کامل نهایی نشده باشد، نمی‌توانم سراغ پاراگراف بعدی بروم؛ برخلاف بسیاری از نویسندگان که یک بار متن را سریع تا پایان می‌برند و بعد آن را بازنویسی می‌کنند. البته من هم برای بازنویسی وقت زیادی می‌گذارم.

مرعشی تصریح کرد: کتاب‌های نقد و نظریه ادبی را برای اینکه بفهمم نقد ادبی چیست، می‌خوانم و البته خیلی خلاصه خوانده‌ام و حتماً می‌خواهم در این باره خیلی مفصل بخوانم.

این نویسنده درباره وضعیت معیشت داستان‌نویسان هم گفت: درآمد داستان‌نویسی حتی برای کتابی که به تیراژ خیلی خوب رسیده، تأمین کننده زندگی نیست. البته نه به این خاطر که کم است، بلکه به این خاطر که منظم و تضمین شده نیست. ممکن است شما ۳۰ میلیون تومان از یک کتاب درآمد داشته باشید، اما معلوم نیست که کِی و کجا به دست می‌آید؛ موضوعی که باعث شده شاید هنوز هم با توجه به اینکه من مهندسی مکانیک خوانده‌ام، گاهی در خانواده به عنوان آدمی که حیف شده، به من نگاه شود و هنوز هم این انتظار باشد که یک شغل حسابی پیدا کنم!

مرعشی درباره نحوه برخورد مخاطبان و منتقدان با رمان اخیرش «هرس» نیز تأکید کرد: در یکی از جلسات نقد درباره هرس خیلی روی اینکه به زنها توهین شده یا کتاب ضد زن است تأکید شد و پاسخ من این بود که چرا فکر می‌کنید رفتار شخصیت‌ها بر اساس اعتقادات نویسنده است؟ نویسنده شخصیت‌ها و فضاهای متفاوتی را می‌آفریند که لزوماً عقاید و رفتارهای شخصیت‌ها مورد تأیید او نیست.

وی در پاسخ به پرسشی درباره نمادگرایی رنگ «آبی» در داستان «حکایت مردی با دو چشم سرخ» گفت: به نظر من هر برداشتی از داستان درست است و ما برداشت نادرست نداریم اما خودم به دنبال نمادگرایی خاصی در داستان نبودم چون واقعاً این‌طور است که خیلی قبل از اینکه داستان را بنویسم، به این موضوع فکر نمی‌کنم چون نمادسازی جلوی پیشرفت داستان را می‌گیرد. حتماً بخشی از انتخاب‌هایم در داستان تعمدی بوده اما در مورد بسیاری از نکاتی که خواننده‌ها به عنوان نماد برداشت می‌کنند، نمی‌توانم چیزی بگویم.

مسعود بُربُر، داستان نویس و پژوهشگر ادبی نیز در ادامه این جلسه با اشاره به نقش خوزستان در رمان «هرس» و داستان کوتاه «لگاح»، نقش تهران در «پاییز فصل آخر سال است» و داستان کوتاه «رود» و همچنین نقش استانبول در داستان «حکایت مردی با دو چشم سرخ» گفت: در داستان‌های مرعشی، مکان جایگاه ویژه‌ای دارد و همین باعث شده فضاسازی و تصویرسازی به ویژه از مکان، دو ویژگی مهم آثار مرعشی باشد. مکانی که آنقدر زنده تصویر می‌شود که می‌تواند به «تجربه زیسته» خواننده اضافه شود.

وی درباره برخورد برخی از مخاطبان با تلخی بیش از اندازه داستان «هرس» گفت: به قول ابوتراب خسروی «حتما خواننده هم باید تحمل خواندن جمله‌ای که رعشه درد شلاقی را با خود حمل می‌کند، داشته باشد». علاوه بر تصویرسازی و تلخی، بومی بودن داستان‌ و روایت‌گری چالش‌ها و مسائل اجتماعی را هم می‌توان به ویژگی‌های آثار مرعشی اضافه کرد. همچنین باید گفت علیرغم روایت‌های رفت و برگشتی و تو در تو در داستان «هرس» خواننده خط داستانی را گم نمی‌کند و سردرگم نمی‌شود که این هم نشانه توانمندتر شدن این داستان‌نویس معاصر است.

بُربُر در پایان حضور توأمان تعلیق و شگفتی در «هرس» را از دیگر ویژگی‌های این اثر دانست و گفت: اغلب وقتی نخستین اثر یک نویسنده تازه کار با استقبال رو به رو می‌شود، دو خطر وجود دارد؛ یکی آنکه نویسنده محافظه‌کاری در پیش بگیرد و همان سبک را ادامه دهد تا موفقیتش را تضمین شده تصور کند و دیگری هم اینکه نویسنده از سرنوشت آثار بعدی بیمناک باشد و دائم درگیری ذهنی‌اش این باشد که نکند اثر دوم به اندازه اثر قبلی خوب و موفق نباشد و همین موضوع باعث شود نویسنده در نوشتن محتاط شود. خوشبختانه هیچ از این دو اتفاق در اثر دوم نسیم مرعشی رخ نداده و «هرس» علیرغم آنکه نسبت به «پاییز فصل آخر سال است» تجربه‌ای کاملاً متفاوت به شمار می‌رود، اما با موفقیت هم رو به رو شده است.

داستان‌خوانی‌های دوشنبه‌های کتاب آمه عصر هر دوشنبه در محل کتاب آمه برگزار می‌شود و مسعود بُربُر پژوهشگر داستان هر بار در این نشست به بررسی داستان‌های ایرانی و خارجی می‌پردازد و با میزبانی نویسندگان و مترجمان کشور، امکان گفتگوی مستقیم با آنان را برای مخاطب فراهم می‌کند.