طرح‌های تفصیلی وزارت مسکن دولت پیشین بسیاری از شهرهای تاریخی ایران را از بین برد دیپلماسی فرهنگی دولت یازدهم عقد تفاهمنامه‌های کشورهای مختلف با ایران را به دنبال داشت. موزه‌های غیردولتی رشدی ١٢٠درصدی داشته‌اند، به‌طوری که سال گذشته ٤٠ موزه ازسوی افراد حقیقی ایجاد شده است. این آمار را دیروز مدیر‌کل امور موزه‌ها اعلام کرد. دیروز در روزجهانی موزه‌ها و درهفته میراث فرهنگی، جمعی ازمسئولان سازمان میراث فرهنگی، مدیران، موزه‌داران، راهنماها، مرمتگران و مجموعه‌داران خصوصی درموزه ملی ایران گرد هم آمدند تا درباره موزه بشنوند: «مناسب‌ترین مکان برای بیان حقیقت‌اند، برای تضمین شفافیت تاریخ، رفع سوءتفاهمها و برای صلح.» مراسم دیروز با افتتاح مرکز پیشرفته مستندنگاری تاریخی همراه بود و تقدیر از حاضران فعال در امور موزه.
محمد‌حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با حضور دراین مراسم به شعار روزجهانی موزه‌ها در‌سال ٢٠١٧؛«روایت‌های تاریخی مناقشه‌برانگیز؛ گفتن ناگفتنی‌ها درموزه‌ها» اشاره کرد و گفت: «این شعار تجسم کارکردهای موثر موزه برای تحقق آرمان‌های بلند انسان است. یکی از این کارکردها صلح است. موزه‌ها به جای کارکردهای تشریفاتی کارکردهای مؤثری دارند؛ آنها به بیان حقایق تاریخی می‌پردازند و با رفع سوءتفاهمها زمینه صلح و دوستی و گفتوگو بین انسان‌ها را ایجاد می‌کنند. این شعار حاکی از آن است که چگونه پذیرش روایت‌های تاریخی می‌تواند نخستین قدم درتجسم یک آینده مشترک زیر پرچم مصالحه و آشتی باشد.»
او با بیان این توضیحات ادامه داد: «باید تلاش کنیم تا در‌سال ٩٦ جریان گفتوگو و تعامل بین موزه‌داران و فعالان این عرصه بیش‌ازپیش فراهم شود؛ چراکه موزه‌های محلی برای تعامل، صلح و رفتارهای مسالمت‌آمیزند.»
ثبت جهانی قنات گناباد و رشد گردشگران به ٢٥٠هزار نفر
طالبیان دربخش دیگری ازسخنانش به تلاش‌های سازمان برای ثبت و معرفی آثار تاریخی اشاره کرد، ازجمله ثبت جهانی پنج اثر که یکی از آنها قنات زنجیره‌ای با ۱۱ حلقه بود: «با ثبت قنات قصبه گناباد درقالب پرونده زنجیره‌ای قنات‌های ایران شاهد حضور ٢٥٠هزار گردشگر درمنطقه گناباد در‌سال گذشته بودیم و این درحالی است که شمار گردشگران این منطقه پیش از این ٢٠هزار نفر بود. از قبل این اتفاق در روستاهای اطراف گناباد اقامتگاه‌های بوم‌گردی راه افتاده و خانه‌های تاریخی درحال مرمت است. علاوه بر این، چند وقت پیش هم یک دستگاهی که نام نمی‌برم، به ارتفاع‌سازی در آن ناحیه دست زده بود که خود مردم معترض و مانع شدند.»
براساس توضیح طالبیان در‌سال ۹۳ حدود ۳۰۰ فعالیت مشترک بین مردم و سازمان میراث فرهنگی انجام شد. این فعالیت‌ها در‌سال ۹۵ به ۷۰۰ مورد رسید و این امیدواری وجود دارد که در سال‌جاری اقدامات مشارکتی باز هم بیشتر شود.
طرح تفصیلی دولت قبل و تخریب‌هایش
طالبیان در ادامه تهیه طرح‌های ویژه برای شهرهای کشور را یکی از اقدامات مهم معاونت میراث فرهنگی دانست و توصیفی از مخرب‌بودن بعضی طرح‌های تفصیلی داشت: «دخالت بعضی دستگاه‌ها ازجمله وزارت مسکن درگذشته آسیب زیادی به آثار ما زده است. طرح‌های تفصیلی این وزارتخانه بسیاری ازشهرهای تاریخی ایران را نابود کرد، چون درست و مشورتی نبود. اکنون ما درحال بازگرداندن آن طرح‌ها هستیم. درآن طرح‌های تفصیلی نگاه تلفیقی و مشارکتی متخصصان و مردم وجود نداشت، اما درحال حاضر مصوبات خوبی برای آنها گرفته شده است.»
او ادامه داد: «با توجه به مشکلات طرح‌های تفصیلی و امکان آسیب‌دیدن آنها با تهیه طرح ویژه، با همکاری دستگاه‌های مختلف، ازشهرداران حامی میراث فرهنگی هم تجلیل کردیم، چون می‌دانیم خراب‌کردن، آسان و فرهنگ‌سازی دشوار است.»
معاون میراث فرهنگی کشور از تمرکز بر روستا و نواحی مرزی به منظور احیا و حفظ آثار و بافت‌های تاریخی آنها در‌سال ۹۶ خبر داد و توجه ویژه به مواریث فرهنگی و قابلیت‌های میراث فرهنگی و گردشگری درمناطق مرزی کشور گفت: «درهمین راستا، موضوع ثبت‌جهانی برخی از این آثار مانند اورامانات، جنگل‌های ارسباران، غارهای نمکی قشم و جز آن در دستور کار است.» طالبیان به طرح احیای ۵۰۰ روستا دربرنامه ششم توسعه با اولویت ۷۳ روستا اشاره کرد و گفت: «براساس تأکید رئیس سازمان میراث فرهنگی و گرشگری قرار است اعتبارات سایر دستگاه‌ها درمسیر این پروژه هدایت شود و تأکید امسال ما هم بر روستاها و نواحی مرزی است که درهمین راستا موضوع ثبت‌جهانی برخی از این آثار مانند اورامانات، جنگل‌های ارسباران، غارهای نمکی قشم و جز آن در دستورکار قرار گرفته است.»
مطالعه و اسکن اسناد فارسیدر گنجینه‌های عراق
او در بخش دیگری از گفته‌های خود از دیپلماسی فرهنگی سخن گفت؛ موضوعی که به گفته او در دولت یازدهم باعث شده تا عقد تفاهمنامه با کشورهای مختلف اتفاق بیفتد: «دراین میان نمایشگاه‌هایی ازکشورهای مختلف هم در ایران برگزار می‌شود. ما باید تبادل موزه‌ای داشته باشیم؛ چراکه موزه زمانی زنده است که تبادل داشته باشد.»
طالبیان همچنین گفت: «سرمایه‌گذاران ژاپنی آماده‌اند درحوزه پژوهش‌های مشترک گردشگری فرهنگی و میراث فرهنگی وارد شوند. به زودی در ایروانِ ارمنستان برای فعالیت‌های پژوهشی حضور خواهیم داشت و پروژه‌های مشترک منطقه‌ای را با سایر کشورها آغاز می‌کنیم. تیم کارشناسان میراث فرهنگی خردادماه برای پیگیری تیسفون و وادی‌اسلام به عراق اعزام می‌شوند. تفاهمی با این کشور برای مطالعه و اسکن اسناد فارسی درگنجینه‌های عراق نیز صورت گرفته است.»
محمدرضا کارگر، مدیر‌کل امورموزه‌ها و اموال منقول فرهنگی- تاریخی سازمان میراث فرهنگی هم با حضور دراین مراسم، از رشد ۱۲۰درصدی موزه‌های غیردولتی خبر داد: «امسال نمایشگاه موزه لوور و نمایشگاه‌هایی از آثار تاریخی کره‌جنوبی و ارمنستان در ایران برپا می‌شود.» ازسوی دیگر، در سال‌جاری قرار است چند نمایشگاه در ایران برگزار شود؛ ازجمله نمایشگاه لوور درتهران. همچنین قرار است نمایشگاهی از کره‌جنوبی و ارمنستان نیز در ایران برپا شود.
کارگر ادامه داد: «مهمترین اتفاقی که در‌سال گذشته رخ داد، حضور افراد حقیقی در ایجاد موزه بود، از همین‌رو بیش از ۴۰ موزه توسط افراد حقیقی ایجاد شد. موزه‌ها باید توسط مردم حفظ و نگهداری کنند، چون فرهنگ و تاریخ را خود مردم ایجاد می‌کنند و استمرار می‌بخشند.»
افتتاح مرکز پیشرفته مستندنگاری تاریخی
در ادامه این مراسم روزجهانی موزه‌ها، مرکز مستندنگاری پیشرفته نیز افتتاح شد. جایی که یکی از پیشرفته‌ترین مراکز مستندنگاری اشیای موزه‌ای در دنیا به شمار می‌رود و نخستین مرکزی است که دراین زمینه در ایران افتتاح شده است.
«بابک داورپناه»، نماینده مرکز مستندنگاری پیش از افتتاح این مرکز درباره شیوه و فرآیند کار این مرکز و نمونه‌های انجام‌شده درجهان و ایران گفت: «موزه لوور فقط۱۰درصد از دارایی‌های خود را به نمایش گذاشته و موزه بریتانیا نیز دو‌درصد از اموالش را نمایش داده است. در واقع بسیاری از داشته‌ها و گنجینه‌ها بنا به دلایلی قابل دیدن نیستند، اما وجود چنین تکنولوژی‌هایی می‌تواند برای به نمایش‌گذاشتن آنها کمک باشد.»
نصب نخستین کاشی ماندگار بر خانه ایران درودی
نخستین «کاشی ماندگار» بر سر در خانه ایران درّودی نقاش، نویسنده و کارگردان شاخص کشورمان نصب شد. طرحی که با نصب پلاک خانه افراد مشهور و هنرمند، هم هویت خانه را ثبت می‌کند و هم ارزش محلات، کوچه‌ها و اماکن شهری استان تهران را بالا می‌برد. سازمان میراث فرهنگی از هشت ماه پیش برنامه ثبت محل زندگی مشاهیر فرهنگ، هنر، علم و دین را طرح‌ریزی کرده بود تا در راستای هویت‌بخشی فرهنگی به شهر، خانه‌های مشاهیر و هنرمندان استان تهران شناسایی شود. برای اجرای مرحله نخست این طرح در تهران ٥٠ شخصیت شناسایی شده‌اند که نصب کاشی ماندگار بر سر در منزل این افراد تا پایان خرداد سال جاری انجام می‌شود.
فرهاد نظری، مدیر کل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در مراسم نصب نخستین پلاک با اشاره به اجرای طرح نصب کاشی ماندگار گفت: «این طرح که با خانه خانم ایران درودی، نقاش برجسته کشورمان آغاز شده است، به‌منظور پیگیری کنوانسیون ٢٠٠٣ یونسکو که به پاسداری از میراث ناملموس بشری اشاره دارد، در دستور کار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته است.»
به گفته او، براساس این کنوانسیون باید گنجینه‌های زنده بشری شناسایی و معرفی شود: «به همین دلیل ما به این نتیجه رسیدیم که از خانه‌های مشاهیر و مفاخر که به شهرها هویت می‌دهند آغاز کنیم. در این طرح با شناسایی افرادی که نقشی در فرهنگ و هنر کشورمان دارند، کاشی ماندگار در سر در خانه‌های این مشاهیر و مفاخر نصب می‌شود.»
نظری همچنین گفت: «این اقدام باعث می‌شود افرادی که در این محله‌ها زندگی می‌کنند، نگاه متفاوت‌تری به محله و شهر خود داشته باشند.»
در این مراسم پوریا سوری، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم با بیان این‌که نصب کاشی ماندگار بر سر در خانه‌های مشاهیر و مفاخر علمی، فرهنگی، دینی، مذهبی کمترین قدردانی از این افراد است، گفت: «این طرح بسیار گسترده است و در تمام شهرها اجرا خواهد شد. فرزندان ما باید با این افراد آشنا شوند و بدانند که چه کسانی در کنارشان زندگی می‌کنند.»
سوری با تأکید بر این‌که طرح کاشی ماندگار با هدف هویت‌بخشی فرهنگی به شهرها انجام می‌شود، اضافه کرد: «اجرای این طرح نیازمند همکاری و همراهی رسانه‌هاست و ما قصد نداریم وارد دسته‌بندی یا گروه‌بندی خاصی شویم و هنرمندان، مشاهیر و مفاخر علمی، فرهنگی، دینی و مذهبی که در هر حوزه‌ای شاخص هستند و خلاقیت خود را برای ارتقای فرهنگ کشورمان به‌کار گرفته‌اند، در این طرح جای دارند.»
رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: «برای اجرای مرحله نخست این طرح در تهران ٥٠ شخصیت شناسایی شده‌اند که نصب کاشی ماندگار بر سر در منزل این افراد تا پایان خرداد سال جاری انجام می‌شود، اما این طرح ادامه‌دار خواهد بود و ما به همین ٥٠ خانه بسنده نخواهیم کرد. همچنین با توجه به ملی بودن طرح، استان‌ها هم بین ٥ تا ١٠ شخصیت را به سازمان معرفی کرده‌اند که بررسی وضع افراد معرفی شده آغاز شده است و از اواسط خرداد در هر استان شاهد نصب ٥ کاشی ماندگار خواهیم بود.»
او با اشاره به این‌که پیشرو بودن، تاثیرگذاری و ماندگاری شخصیت‌هایی که در این طرح مورد توجه قرار می‌گیرند از نکات قابل توجه است، اضافه کرد: «در ذیل سایت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری امکانی ایجاد شده است که مردم و علاقه‌مندان می‌توانند آدرس و مشخصات افراد شاخص و شهیر محله‌های خود را در آن درج کنند تا بررسی‌های لازم برای نصب کاشی ماندگار برای این خانه‌ها انجام شود.»
- 19
- 6
