سیل چقدر از تاریخ فلک‌الافلاک و برج قابوس را پاک کرد؟

مبهم‌ترین وضعیت در سیل اخیر را قلعه ساسانی «فلک الافلاک» خرم‌آباد و برج قابوس گنبد دارد. بخشی از خاک تپه‌ای که قلعه روی آن قرار دارد در سیل دوم لرستان فرو ریخته است! رضا چمن آرا عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی لرستان در گفت‌و‌گو با «ایران» از پدیده «آب شستگی» تپه یاد می‌کند و نسبت به وضعیت قلعه روی آن هشدار می‌دهد. او می‌گوید: «سیل اخیر قلعه ۱۷۰۰ ساله لرستان را مستعد تخریب کرده است.» به اعتقاد او اگر وضعیت بخش خاکی تپه تثبیت نشود، سیل بعدی خسارت را به خود بنا وارد می‌کند. «سید امین قاسمی» مدیرکل میراث فرهنگی استان لرستان هم در گفت‌و‌گو با رسانه‌ها می‌گوید: «خطر از بیخ گوش قلعه فلک‌الافلاک گذشته است.» «فرهاد عزیزی» مدیر دفتر پایگاه‌های جهانی میراث فرهنگی کشور اما اعتقاد دارد که خطری قلعه فلک‌الافلاک را تهدید نمی‌کند.

آن‌طور که او به «ایران» می‌گوید کارشناسان لرستانی به او گفته‌اند بخشی که فروریخته، بخش خاکی تپه است که دستی و برای ساماندهی روی صخره اصلی قرار گرفته است. او می‌گوید: «قلعه روی ارتفاع سنگی ساخته شده و شواهدی که نشان بدهد قلعه در خطر قرار دارد دیده نمی‌شود.» بخش فروریخته از سوی میراث فرهنگی با نایلون پوشیده شد. انتشار عکس‌های این اقدام با واکنش اعتراض‌آمیز فعالان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری استان روبه‌رو می‌شود. «فرهاد عزیزی» می‌گوید: «این پلاستیک‌ها برای جلوگیری از حرکت خاک در اثر بارش روی آنها کشیده شده است.» او در پاسخ به هشدار کارشناس منابع طبیعی استان می‌گوید: «همان زمان تیمی از متخصصان خاک از اصفهان آمدند تا وضعیت را بررسی کنند.» البته تیم اصفهانی به گفته او هنوز نتیجه بررسی‌ها را به کارشناسان نداده است.

سیل لرستان «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور را هم به خرم‌آباد می‌کشاند. بعد از این سفر بود که شورای راهبردی قلعه فلک‎الافلاک تشکیل شد. نگاه طالبیان درباره وضعیت قلعه مشابه نگاه عزیزی است. او می‌گوید: «در جریان بارندگی‌های اخیر بخشی از خاک‌های دستی تپه دچار ریزش شد که این خاک‌ها باید تثبیت شود.» به گفته او در سال‌های گذشته بخشی از سازه بتنی و رینگ دور قلعه اجرا شده ولی به‌دلیل نبود اعتبار این طرح متوقف شده است. برآوردهای او نشان می‌دهد که در لرستان بیش از ۸۰ اثر تاریخی معادل ۷۰ میلیارد تومان خسارت دیده است. طالبیان مرمت اضطراری قلعه فلک‌الافلاک را الزامی می‌داند.

هرچند در نهایت همه از وضعیت قلعه فلک‌الافلاک اظهار رضایت می‌کند اما قلعه بدون سیل ۹۸ هم وضعیت خوبی نداشت. نم و رطوبت همواره در تمام این سال‌ها در کمین این قلعه بوده است! مرمت‌های این قلعه هم هماره از سوی منتقدان با اعتراض رو‌به‌رو شده است. به گفته منتقدان میراث فرهنگی لرستان سیمانی کردن رینگ دور قلعه باعث شد تا آب‌های سطحی در زمین نفوذ نکند و بنا با مشکل رطوبت روبه‌رو شود. عکس‌های موجود هم این مسأله را نشان می‌دهد.

اطلاع‌رسانی مسئولان میراث فرهنگی درباره «میل گنبدکاووس» یا «برج قابوس» هم دست کمی از فلک‌الافلاک ندارد. رطوبت درد کهنه بلندترین میل آجری جهان است. این رطوبت باعث رشد گیاهان در بنای آجری شده است اما کارشناس به راهکاری که بتواند بنا را از ریشه‌های سمج گیاهان نجات دهد نرسیده است. «فرهاد عزیزی» در پاسخ به این سؤال که سیل چه آسیبی به برج زده است؟ می‌گوید: «برج قابوس روی یک تپه قرار دارد.

اطراف تپه مملو از آب بود. تنها مسأله‌ این بود که آیا رطوبت برج از طریق آب‌های زیرزمینی بالا آمده است؟» فرهاد عزیزی پاسخ واضحی به مسأله طرح شده از سوی خودش نمی‌دهد و می‌گوید:«هنوز مشخص نیست که سیل چقدر به برج آسیب زده.» او می‌گوید: «چک و بررسی برج توسط کارشناس به تشخیص خطر خاصی نرسیده است.» پاسخ او قانع‌کننده نیست. میل گنبد پیش از این سیل هم مشکل رطوبت داشت چطور آن حجم از بارش و آب بدون آسیب، از کنار تاریخ هزار ساله برج «کاووس بن وشمگیر» پادشاه آل زیار گذشته و هیچ برگی از آن را کمرنگ نکرده است!