سه شنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۲
کد مقاله: ۹۹۱۲۰۰۰۴۰

منظور از ترصیع چیست؟ (+ تاریخچه)

ترصیع,واژه ی ترصیع,ترصیع در ابیاتترصیع از آرایه‌های ادبی است
ترصیع و موازنه در ادبیات فارسی و شعر ها دیده میشود. طرز فکر و زاویه ی دید شاعران، زیبایی های بسیاری را در پرده ی شعر، به تصویر کشیده است. شاعران با استفاده از آرایه های موازنه و ترصیع توانسته اند کشفیات خود را به صورت موزون تری به رخ سایر افراد بکشند.

ترصیع

یکی از آرایه های ادبی, ترصیع نام دارد و زمانی پدید می آید که کلمات دو قرینه سجعِ متوازی باشند یا یکسان باشند. در اصطلاح بدیع آنست که در قرینه های نظم یا نثر، هر لفظی با قرینه خود در وزن و حروف روی مطابق باشند. ترصیع نسبت به موازنه خوش وزن تر است و ابزاری برای موسیقی درونی شعر می باشد و در شعرهای شاعرانی چون مسعود سعد سلمان، سعدی و رشیدالدین وطواط بسیار دیده می شود. بعبارتی ساده تر ترصیع آن است كه كلمات مصراعی با مصرع دیگر یا جمله ای با جمله ی دیگر، از نظر وزن (هجا یا بخش) و حروف پایانی یكسان باشد (تقابل سجع های متوازی). همچنین بقیه ی كلمات غیر از واژه های تكراری باید با هم سجع متوازی باشند.

تاریخچه ترصیع

از اختراعات ابن قدامه میتوان به آرایه ی ترصیع اشاره کرد که در" نقدالشعر" مطرح شده است؛ ولی نخستین بار در فصل یک" ترجمان البلاغه" در ادب فارسی بعنوان اولین آرایه ذکر شده است؛ که نویسنده ی آن "رادویانی" در خصوص آن می گوید این قسم را اندر بلاغت درجه ای بلند است و منزلتی شریف. به دلیل آن که به دام هر خاطری اندر نیاید و خردی به وی نرسد.

ارایه ترصیع,ترصیع,ارایه ترصیع چیستترصیع ابزاری برای موسیقی درونی شعر است

از مشهورترین نمونه های ترصیع، میتوان به قصیده ای از" رشید وطواط" اشاره کرد كه تمامی آن قصیده، ترصیع دارد، اگر چه شعری كه تمام ابیات آن ترصیع باشد، بسیار كم است و خود رشید وطواط، مدعی شده كه در عرب و عجم قبل از من كسی قصیده ای كه تمام ابیاتش مرصع باشد، نگفته است ولی در دیوان های پیشینگان و متاخرین اشعاری كه در آن ابیات مرصع وجود داشته باشد، بسیار است. قسمتی از قصیده ی تمام مرصع رشید وطواط در ذیل بیان می شود:

ای منور به تو نجوم جمال

وی به تو رسوم كمال

بوستانی است صدر تو ز نعیم

و آسمانی است قدر تو ز جلال

خدمت تو معوّل دوست

حضرت تو مقبّل اقبال

همچو اسكندری به یمن بقا

همچو پیغمبری به حسن خصال

سیرت تو خزانه الطاف

نعمت تو نشانه ی آمال

شد مزین به تو مقام و محل

شد به تو حرام و حلال

تاریخچه ترصیع,ترصیع در گلستان سعدی,ترصیعترصیع، زمانی پدید می‌آید که همه‌ی سجع‌ها متوازی باشند

مصراع های رو به روی هم بگونه ای هستند که در تمامی کلمات، دو به دو با هم سجع متوازی دارند که برخی از آنها شامل منور و مقرّر، نجوم و رسوم، جمال و کمال می باشد. ترصیع که در شعر به کار می رود، در واقع نوعی سجع متوازی است.

واژه ی ترصیع

ترصیع، در لغت به مفهوم جواهر نشاندن است. از همین رو به تاج جواهرنشان، مرصع گویند و در اصطلاح بدیع، آن است كه کلمه ها در دو مصرع شعر یا دو جمله ی نثر، دو به دو سجع متوازی داشته باشند.

آرایه ترصیع و موازنه

زمانی سجع به وجود می آید كه یكی از سه شرط (یكسانی در وزن:سجع متوازن)، (یكسانی در حرف پایانی:سجع مطرّف) و (یكسانی در وزن و حرف پایانی:سجع متوازی) را داشته باشد و متوجه شدیم كه به شرطی كه كلمه های پایانی تكراری و هم معنی نباشند، جایگاه سجع در پایان دو جمله است.

ترصیع,تفاوت کلمه ترصیع و مرصع,ترصیع چیستترصیع هم در شعر و هم در نثر کار برد دارد

ترصیع از نگاه موسیقی شعر

ترصیع از دیدگاه موسیقی شعر محصول هماهنگی هاییست که از جهت وحدت یا تشابه یا تضاد صامت ها و مصوت ها در کلمات شعر پدید می آید. ترصیع از نظر موسیقایی، باعث تقویت کلام میشود.

در قرآن كریم نیز ترصیع بسیار به كار رفته است مانند:"انَّ الابرار لفی نعیم وَ انَّ الْفُجَّارِ لفی جحیم ." "انَّ الینا ایابهم ثُمَّ انَّ علینا حِسابَهُمْ ."

ترصیع در گلستان سعدی

سعدی همچنین در گلستان از ترصیع بسیار استفاده كرده است:

« توانگری به هنر است نه به مال و بزرگی به خردست نه به سال.»

شام رفته و بام خفته، سال از عد بیرون و مال از حدّ افزون همه را تلف كرده و اسف برده.»

آرایه ترصیع و موازنه,ترصیع,ترصیع از نگاه موسیقی شعرهمه‌ی ترصیع‌ها موازنه هم هستند، ولی هر موازنه‌ای ترصیع نیست

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش

  • 11
  • 4
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
علی نصیریان بیوگرافی علی نصیریان؛ پیشکسوت صنعت بازیگری ایران

تاریخ تولد: ۱۵ بهمن ۱۳۱۳

محل تولد: تهران

حرفه: بازیگر، نویسنده و کارگردان

آغاز فعالیت: ۱۳۲۹ تاکنون

تحصیلات: دانش آموخته مدرسه تئاتر در رشته هنرپیشگی

ادامه
رودریگو هرناندز بیوگرافی «رودریگو هرناندز»؛ ستاره ای فراتر از یک فوتبالیست | هوش و تفکر رمز موفقیت رودری

تاریخ تولد: ۲۲ ژوئن ۱۹۹۶

محل تولد: مادرید، اسپانیا

حرفه: فوتبالیست 

پست: هافبک دفاعی

باشگاه: منچسترسیتی

قد: ۱ متر ۹۱ سانتی متر

ادامه
بیژن بنفشه خواه بیوگرافی بیژن بنفشه خواه بازیگر خوش سابقه سینمای ایران

تاریخ تولد: ۱ فروردین ۱۳۵۲

محل تولد: دروازه شمیران، تهران، ایران

حرفه: بازیگر

آغاز فعالیت: ۱۳۷۳

تحصیلات: فارغ‌التحصیل رشته نمایش از دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد

ادامه
یان کوم بیوگرافی یان کوم؛ بنیانگذار برنامه واتس اپ

تاریخ تولد: ۲۴ فوریه ۱۹۷۶

محل تولد: اوکراین، کی یوف

ملیت: آمریکایی

حرفه: تاجر، برنامه نویس، کارآفرین

دلیل شهرت: راه اندازی واتساپ

ثروت: ۱۵/۱ میلیارد دلار

ادامه
جلال الدین مارشاریپوف بیوگرافی جلال الدین مارشاریپوف بازیکن قوی ازبکی

تاریخ تولد: ۱ سپتامر ۱۹۹۳

محل تولد: گرگانج، ازبکستان

حرفه: فوتبالیست

پست: وینگر

باشگاه کنونی: استقلال تهران

قد: ۱ متر ۷۲ سانتی متر

ادامه
بیوگرافی و اشعار عثمان بختیاری زندگینامه عثمان بختیاری شاعر سده پنجم و ششم

تاریخ تولد: بین سال های ۴۵۷ تا ۴۶۹ هجری قمری

ملیت: ایرانی

زمینه فعالیت: شاعر و حماسه سرا

آثار: شهریار نامه - هنرنامه یمینی

وفات: بین سال‌ های ۵۱۲ تا ۵۴۸

ادامه
ابو حتوف بن حارث انصاری زندگینامه ابوحتوف بن حارث انصاری از دشمنی با امام علی تا شهادت در کربلا

محل زندگی: کوفه

دوران زندگی: همزمان با دوران زندگی امام حسین (ع)

از یاران: امام حسین (ع)

شهادت: روز دهم محرم

ابو حتوف بن حارث انصاری در سپاه عمر سعدزندگینامه ابو حتوف بن حارث انصاری

ادامه
محمد نادری بیوگرافی محمد نادری بازیگر سینما و تلویزیون

تاریخ تولد: ۱۰ تیر ۱۳۵۷

محل تولد: اردبیل

حرفه: بازیگر، فیلمنامه نویس، صدا پیشه، مجری

تحصیلات: کارشناسی ارشد کارگردانی تئاتر از دانشگاه تربیت مدرس

آغاز فعالیت: ۱۳۸۸ تاکنون

ادامه
محمد بن راشد آل مکتوم بیوگرافی محمد بن راشد آل مكتوم حاکم موفق دبی

تاریخ تولد: ۱۵ ژوئیه ۱۹۴۵

محل تولد: دبی

ملیت: امارات متحده عربی

لقب: والاحضرت شیخ محمد

حرفه: حاکم دبی

ادامه

انواع ضرب المثل درباره شتر در این مقاله از سرپوش به بررسی انواع ضرب المثل درباره شتر می‌پردازیم. ضرب المثل‌های مرتبط با شتر در فرهنگها به عنوان نمادهایی از صبر، قوت، و استقامت معنا یافته‌اند. این مقاله به تفسیر معانی و کاربردهای مختلف ضرب المثل‌هایی که درباره شتر به کار می‌روند، می‌پردازد.

...[ادامه]
ویژه سرپوش