رسانه های بزرگ چگونه مقابل سونامی اخبار جعلی دوام آوردند

گزارش‌هایی که هر هفته از تکذیب یک خبر در گوشه و کنار جهان به گوش می‌رسد نشان از این دارد که میزان انتشار اخبار جعلی کاهش نیافته است و شاید هم‌اکنون زمان آن فرا رسیده تا دریابیم که رسانه‌های قدیمی و بزرگ چگونه در مقابل سونامی اخبار جعلی دوام آورده‌ و توانسته‌اند اعتماد مردم را حفظ کنند.

مردم عادی که هر روز آخرین اخبار را در تلویزیون و روزنامه دنبال می‌کنند تنها کسانی نیستند که از فرآیند انتشار اخبار جعلی آسیب می‌بینند و به جرأت می‌توان گفت این دسته از اخبار طی چند سال اخیر بزرگ‌ترین چالش‌ها را برای سازمان‌های رسانه‌ای به وجود آورده‌اند و فرسایش هرچه بیشتر روزنامه‌نگاری و محتوای باکیفیت را باعث شده‌اند. روزنامه‌نگاران و دیگر افرادی که در این عرصه مشغول به فعالیت هستند از اخبار جعلی با عنوان «دشمن مردم» یاد می‌کنند.

مردم و اخبار جعلی

«سام واینبرگ» از محققان دانشگاه استنفورد به‌منظور آنکه وضعیت مردم در عصر هجوم اخبار جعلی را مشخص کند به کمک گروه خود یک مطالعه جامع روی تمام گروه‌های سنی انجام داد که در آن از افراد باهوش در دانشگاه‌ها گرفته تا مردم عادی و کهنسالان حضور داشتند و در نهایت مشخص شد کاربران در هر گروه سنی و با هر گونه دانش و سوادی می‌توانند فریب اخبار جعلی را بخورند. در بررسی‌های دیگری که پیش از این صورت گرفته بود ارتباط میان رفتارهای اجتماعی مردم و اخبار جعلی مشخص شد.

سال گذشته مرکز تحقیقاتی «پیو ریسرچ» به این نتیجه رسید که نزدیک به یک‌چهارم مردم امریکا دست کم یک بار خبر جعلی و غیرواقعی را روی صفحه شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته‌اند. بررسی رفتارهای شناختی در دانشگاه MIT در اواخر سال ۲۰۱۸ میلادی نیز این مسأله را نمایان کرد که مردم در ۲۰درصد موارد اخبار جعلی را باور می‌کنند. دانشگاه MIT که این مسأله را با نبود سواد رسانه‌ای در جامعه مرتبط دانست، در گزارش نهایی خود توضیح داد که ورود به رسانه در عصر حاضر مانند این است که هیچ کدام از ما گواهینامه رانندگی نداشته باشیم و در خیابان‌ها رانندگی کنیم.

انتشار اخبار جعلی فقط به گمراه کردن مردم در مورد یک اتفاق ساده محدود نمی‌شود و در جریان انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ امریکا سیاستمداران و کارشناسان حوزه امنیت سایبری اعلام کردند این دسته از اخبار و نشر آنها در پلتفرم‌هایی نظیر فیس‌بوک و توئیتر موجب شد نتیجه انتخابات تغییر کند تا «دونالد ترامپ» برگزیده شود. ژوئیه گذشته نیز مدیرعامل فیس‌بوک اعتراف کرد در جریان برگزاری انتخابات میان دوره امریکا کمپین‌هایی را تشکیل داده است که اخبار جعلی هم منتشر کرده‌اند. ولی کارشناسان اثرگذاری این ماجرا را فراتر از انتخابات امریکا می‌دانند و بر این باورند هربار که ما در هر نقطه از کره خاکی به سایت اینترنتی گوگل سر می‌زنیم و یک کلیدواژه یا عبارت را در آن جست‌وجو می‌کنیم، احتمال زیادی وجود دارد که با اخبار جعلی مواجه شویم و تأثیرات نادرست آن را دریافت کنیم.

مرکز تحقیقاتی «ویوی‌دِیتا» با همکاری مؤسسه «کانتار» در تازه‌ترین مطالعه خود به این نتیجه رسید از هر ۱۰ نفری که به‌صورت مرتب اخبار را دنبال می‌کنند، ۶ نفر بر این باورند که سازمان‌های رسانه‌ای به‌طور عمد اخبار جعلی را منتشر می‌کنند، ۴۳ درصد معتقدند مراکزی که تظاهر می‌کنند سازمان خبری هستند این اطلاعات جعلی را نشر می‌دهند و ۴۲ درصد هم می‌گویند که اخبار جعلی احتمالاً به‌صورت اشتباه در رسانه‌ها درج می‌شود.

رسانه‌ها و اخبار جعلی

«کلاری واردل» از کارشناسان حوزه علوم رسانه در دانشگاه هاروارد بر این باور است که موضوع «مدیریت اختلالات اطلاعاتی » از پیچیده‌ترین مشکلات عصر حاضر محسوب می‌شود که حل کردن آن بیش از ۵۰ سال به‌طول می‌انجامد. ولی با وجود این رسانه‌های بزرگ دست از تلاش برنداشته‌اند تا بتوانند اعتماد مردم را از دست ندهند.

«گاردین» به‌عنوان پرتیراژترین روزنامه بریتانیایی از سال ۲۰۱۸ میلادی سردبیر ویژه‌ای را برای تشخیص میزان درستی هر یک از اخبار استخدام کرد تا به کمک او که سابقه ۲۰ ساله در عرصه روزنامه‌نگاری حوزه سیاسی دارد، جلوی درج هرگونه اخبار جعلی را بگیرد. «نیویورک تایمز» از بزرگ‌ترین روزنامه‌های امریکایی  که طی سال گذشته بیش از یک میلیارد دلار از مشترکان اینترنتی خود درآمد کسب کرد بخش اعظم آن را به فیلتر کردن اخبار و تشخیص صحت آنها توسط فناوری‌های هوشمند و یک گروه زبده از کارشناسان حوزه رسانه اختصاص داده است. علاوه بر این، سپتامبر گذشته «واشنگتن پست» با یک میلیون مشترک دیجیتالی اعلام کرد سیستم ویژه‌ای را در اختیار گرفته که به کمک آن جلوی انتشار هرگونه اخبار غیرواقعی و نادرست در نسخه آنلاین و کاغذی خود را می‌گیرد و امکان انتشار اخبار جعلی در این رسانه تقریباً به صفر رسیده است.

این اتفاقات در راستای حفظ اعتماد مردم به رسانه‌ها صورت گرفته است تا رسانه‌های بزرگ و معتبر همچنان امکان حیات داشته باشند. با وجود این تدابیر، هر صبح که مردم از خواب بیدار می‌شوند و در گوشی هوشمند خود اخبار و اطلاعات را در سایت‌هایی مثل گوگل و فیس‌بوک دنبال می‌کنند، براحتی می‌توانند در معرض هجوم اخبار جعلی قرار بگیرند.

باید اعتراف کرد که با وجود تمام تلاش‌های صورت گرفته ایالات متحده همچنان منبع اصلی نشر اخبار جعلی محسوب می‌شود و سرمایه‌گذاری سیاستمداران آن بیشترین تأثیر را در این زمینه برجا گذاشته است. طبق آخرین گزارش‌های رسمی اعلام شد در جریان انتخابات ۲۰۱۶ ریاست جمهوری امریکا دو کاندیدای اصلی برای ارسال پیام و اخبار مختلف به مردم به‌ازای هر یک نفری که به آنها رأی داد ۱۸ دلار هزینه کردند و در نهایت «دونالد ترامپ» به کمک اخبار جعلی و فریب مردم توانست وارد کاخ سفید شود. با این روند باید دید در سال‌های پیش‌رو رسانه‌ها چگونه می‌توانند در مقابل هجوم اخبار جعلی دوام بیاورند.

میثم لطفی