قیمت نفت خام در بازارهای بین‌المللی در سال ۲۰۱۷ رشد یافت و به کانال ۶۰دلاری رسید. این رشد در سال ۲۰۱۸ نیز مستمر بوده و امیدواری بر این است که در نیمه دوم ۲۰۱۸ به کانال ۷۰ دلار نیز وارد شود. محمدعلی خطیبی، مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت و کارشناس در حوزه بین‌المللی و اوپک، درباره آینده بازار نفت خام بر اساس میزان تقاضا و عرضه امیدوار است؛ با این‌حال این کارشناس بر این باور است که وضعیت صادرات نفت خام ایران به دلیل اعمال فشارهای سیاسی آمریکا در فضای مناسبی قرار ندارد؛ زیرا این کشور در تحریم‌های نانوشته خود، مشتری‌های نفت ایران را تحت‌فشار قرار داده است. درباره چرایی این مسائل، گفت‌وگوی «آسمان آبی» را با این کارشناس بخوانید.
قیمت نفت خام در بازارهای بین‌المللی در کانال ۶۰دلاری خریدوفروش می‌شود. با توجه به این‌که در مقطعی قیمت نفت خام به ۷۰ دلار نیز نزدیک شد، به‌نظر شما در سال ۲۰۱۸ قیمت این کالا روند به رو رشدی خواهد داشت یا با توجه به افزایش تولید شیل اویل‌ها، قیمت دوباره افت خواهد داشت؟
این‌که قیمت نفت خام در کانال ۶۰ دلاری باقی‌مانده به دو دلیل اصلی است؛ نخست پایبندی کشورهای عضو اوپک و روسیه برای کاهش تولید و عرضه و دیگری افزایش تقاضا در بازار نفت. این دو علت موجب شده قیمت نفت در بازار با رشد مواجه شود. حتی در مقطعی قیمت آن به کانال ۷۰ دلاری نزدیک شد، بااین‌حال وضعیت بازار نفت در نیمه اول سال ۲۰۱۸ در محدوده قیمتی ۶۰ تا ۶۵ دلار است و با توجه به پیش‌بینی‌ها این قیمت در نیمه دوم سال ۲۰۱۸ در محدوده قیمتی ۶۵ تا ۷۰ متغیر خواهد بود.
کشورهای تولیدکننده اصلی نفت خام ازجمله عربستان و روسیه به این نتیجه رسیدند که نفت ۳۰ تا ۴۰دلاری نمی‌تواند مشکلات مالی آنها را مرتفع سازد از این‌رو تصمیم بر این شد که در توافقی، عرضه نفت خام را مدیریت کنند که خروجی آن افزایش قیمت نفت بود زیرا در صورت پایبند نبودن به کاهش تولید و عرضه، قیمت‌ها بیش از این کاهش می‌یافت. در این میان با توجه مدیریت عرضه، تقاضای مازاد در بازار
ایجاد شد.
در سال ۲۰۱۷ تقاضای جهانی حدود ۱.۵ میلیون بشکه در روز رشد کرد؛ این در حالی است که با وجود افزایش تولید شیل اویل‌ها، به دلیل افزایش تقاضا، بازار نفت از حالت تعادل خارج نشد و قیمت‌ها شکسته نشد. در بازار، عوامل روانی متعددی وجود دارد که مانع از ورود قیمت نفت خام به کانال ۷۰ دلاری شد.
با این شرایط پیش‌بینی شما برای سال ۲۰۱۸ چیست؟ آیا در کنار افزایش تولید نفت از سوی برخی از کشورها ازجمله آمریکا، می‌توان به افزایش تقاضا نیز امیدوار بود؟
پیش‌بینی ما رشد تقاضا در سال ۲۰۱۸ است؛ به‌طوری‌که روزانه ۱.۶میلیون بشکه در روز افزایش تقاضا ایجاد شود، اما موضوع این است که در کنار این افزایش تقاضا، پیش‌بینی رشد تولید ۱.۵میلیون بشکه در روز از سوی شیل اویل‌ها و سایر تولیدکنندگان وجود دارد و تنها ۱۰۰ هزار بشکه نفت مازاد برای کشورهای اوپک باقی می‌ماند که بعید است تغییری در مدیریت عرضه نفت خام خود داشته باشند.
به همین دلیل نمی‌توان امیدوار بود که قیمت‌ها تغییر چندانی داشته باشد. با مدیریت عرضه از سوی کشورهای اوپک و روسیه، می‌توان به فروش نفت خام در کانال ۶۰ دلاری امیدوار بود، اما بعید است از کانال ۷۰ دلاری عبور کند. البته فراموش نکنیم تمامی این مباحث و پیش‌بینی‌ها با لحاظ‌کردن عوامل اقتصادی و عرضه و تقاضا بود و این امکان وجود دارد که عوامل سیاسی، ژئوپلیتیک و امنیتی، تأثیرات دیگری روی قیمت‌ها داشته باشد.
پیش‌بینی شما در صورت مدیریت عرضه و کاهش تولید از سوی کشورهای عضو اوپک و روسیه قابل تحقق است. به نظر شما آیا احتمال این وجود دارد که توافق برای مدیریت عرضه برداشته شود و پایبندی به تعهدات از سوی کشورهای عضو اوپک و روسیه لغو شود؟
کشورهای عضو اوپک و روسیه توافق کردند تا پایان سال ۲۰۱۸ به تعهدات‌شان پایبند بمانند؛ البته قرار شده بازار در تابستان مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت کمبود نفت و افزایش تقاضا بیش از رقم پیش‌بینی، درباره مدیریت عرضه نفت تجدیدنظر شود تا بازار به تعادل عرضه و تقاضا برسد. درباره سال ۲۰۱۹ باید شرایط بازار دوباره مورد بررسی قرار گیرد تا تصمیم‌گیری شود، اما در حال حاضر تولیدکنندگان نفت خام، عزم خود را جزم کردند تا با مدیریت عرضه، قیمت را در محدوده کنونی ثابت نگه دارند؛ البته تمام این پیش‌بینی و اظهارنظرها فارغ از مسائل سیاسی است و این امکان وجود دارد که عوامل سیاسی، بازار نفت خام را تحت تأثیر قرار دهد.
هم‌اکنون عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت خام در اوپک قراردادهای بلندمدت با آمریکا و انگلستان دارد که این نوع همکاری بیانگر این است که این کشور تمایل دارد نفت خام قیمت بالایی داشته باشد تا درآمد بیشتری داشته باشد و به همین دلیل قیمت کنونی نفت خام مورد تأکید تولیدکنندگان اصلی است و حفظ خواهد شد.
باوجود این‌که قیمت نفت در سال گذشته روند صعودی داشت و احتمال کاهش آن دور از انتظار است، اما متأسفانه اخباری مبنی بر کاهش صادرات نفت خام ایران شنیده می‌شود. علت این کاهش چیست؟
واقعیت این است که ایران تولیدکننده قدیمی نفت است که مخازن نفت آن فرسوده و وارد نیمه‌عمر دوم خود شده‌اند و کاهش تولید برای این مخازن طبیعی است مگر این‌که با برنامه‌ریزی و مدیریت مخازن تلاش شود روند کاهش تولید مخازن نفت، دیرتر انجام شود؛ ازاین‌رو شاهد کاهش تولید نفت هستیم و البته این امر طبیعی است. ناگفته نماند در چند سال گذشته با اعمال سیاست‌گذاری در صنعت نفت، شاهد افزایش تولید نفت خام در مخازن جدید هستیم و این مسئله موجب شده تولید متوازن شود.
موضوع دیگر این است که در سنوات گذشته به موضوع تزریق به چاه‌های نفت توجه کمتری شده و تلاش‌ها برای استفاده از تکنولوژی‌های جدید و بومی‌سازی در صنعت نفت نیز کمتر در اولویت قرارگرفته است. در هرصورت لازمه صادرات، افزایش تولید است که با اکتشافات جدید و با به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید دور از دسترس نیست. درباره صادرات نفت خام نیز نگرانی‌هایی وجود دارد؛ زیرا کشور آمریکا تمامی خریداران نفت خام ایران را تحت فشار قرارداده است تا خرید کمتری از ایران داشته باشند و این موجب شده برخی مشتری‌ها خریدشان را کاهش دهند و دوباره شاهد تحریم نانوشته در بخش نفت و صادرات آن هستیم و این رفتار از سوی کشور آمریکا کاملا مغایر با آن چیزی است که در برجام به آن اشاره شده بود.
با این‌وجود معتقدم باید در بخش صادرات هوشیارتر شویم و بازارهای جدید را شناسایی کنیم تا با تنوع‌بخشی در بازار نفت، از بابت کاهش صادرات نفت نگرانی نداشته باشیم. در این میان برای برون‌رفت از نگرانی نسبت به صادرات نفت خام می‌توانیم به کاهش خام‌فروشی نفت خام فکر کنیم تا با تبدیل نفت خام به انواع فرآورده‌های نفتی، دغدغه‌ای در این بخش نداشته باشیم. شاید ساخت پالایشگاه در حال حاضر با وجود تحریم‌های نانوشته میسر نباشد، اما می‌توانیم همکاری با پالایشگاه‌های مختلف را در دستور کار قرار دهیم و از ظرفیت‌های خالی پالایشگاه‌های دنیا استفاده کنیم.
پس با وجود این‌که وزارت نفت صادرات نفت خام را کاهش داده است، شما این مسئله را تأیید می‌کنید؟
بله، در حال حاضر از سوی آمریکا به مشتریان خرید نفت ایران فشار آورده می‌شود که از ایران نفت خام خریداری نکنند. از دشمن غیر از این انتظار نداشته باشید. شاید کشورهای اروپایی به مشتری‌های ما کاری نداشته باشند، اما آمریکا با جدیت پیگیر این مسئله است.
با توجه به صحبت‌های شما در کنار کاهش تولید نفت خام در کشور، به دلیل مسائل سیاسی، صادرات کاهش یافته است. با این اوصاف پیش‌بینی شما از بازار صادراتی نفت خام ایران در سال ۱۳۹۸ چگونه است؟
تولید هم کاهش‌یافته است و فشارهای سیاسی نیز وجود دارد. در فضای کنونی مخازن جدیدی وارد مدار تولید خواهند داشت و می‌تواند میزان تولید را افزایش دهند. در این میان نکته مهم این است که باید ۱۰۰درصد از توان داخلی برای افزایش تولید بهره گرفت و در کنار توسعه مخازن تولید نفت، تلاش برای استفاده بهینه از تکنولوژی روز نیز در دستور کار مسئولان باشد. در این میان باید از توان و سرمایه‌های خارجی نیز بهره برد.
در دریای شمال و نروژ نیز شاهد افت تولید بودیم و این یعنی باید تولید همواره مورد توجه قرار گیرد. موضوع مهم دیگر این است که باید در کنار رشد تولید به مقوله صادرات و بازاریابی نیز اندیشید. ما باید در حوزه صادرات نفت نیز دچار تحول شویم تا با اعمال فشارهای کشور آمریکا، صادرات کشور کاهش نیابد.
با توجه به این‌که نفت ایران خریدار جدی ندارد، چه باید کرد؟
این را که امروز چه میزان صادرات نفت خام کاهش یافته است نمی‌توانم اعلام کنم، اما موضوع اصلی این است که نباید به‌دنبال متهم‌کردن و مقصر جلوه‌دادن مسئولان کنونی و قدیمی بود. باید همه دست‌به‌دست هم بدهند و از توان داخلی استفاده کنند. نباید توان موجود به دلایل خاص کنار گذاشته شود و از همه مهم‌تر باید مباحث سیاسی را کنار بگذاریم تا بتوانیم در برابر هجمه‌های برخی از کشورها برای محدود کردن صادرات نفت ایران، مقاومت کنیم.
در غیر این‌صورت نمی‌توان به آینده صنعت نفت داخلی امیدوار بود. تأکید دارم که باید از توان خارجی برای توسعه صنعت نفت استفاده کرد و تلاش کنیم در کنار مشکلات خارجی، مشکلات داخلی ایجاد نکنیم. شاید برای مشکلات ایجادشده در حوزه بین‌الملل نتوانیم کاری انجام دهیم، اما تردیدی نیست که می‌توان بر مشکلات داخلی غلبه کرد.
- 18
- 1
