به گزارش ایرنا، ایران یکی از بزرگترین توزیعکنندگان یارانه سوخت و بنزین در دنیاست بهطوری که بر اساس گزارشها، یارانه پنهانی که برای بنزین پرداخت میشود روزانه به ۳۵ میلیون دلار و سالیانه به بیش از ۱۲.۵ میلیارد دلار میرسد. البته در صورت ورود یک میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو جدید به جادههای کشور در سال آینده، میزان یارانه پنهان پرداختی به بنزین به روزانه ۴۵ میلیون لیتر و سالیانه به حدود ۱۶.۵ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. استفاده بهینه از سوخت، توزیع عادلانه یارانهها و کاهش میزان مصرف سوخت از موضوعاتی است که بارها در برنامهها و اسناد بالادستی مورد توجه قرار گرفته است بهطوری که در بند ۲۹ سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت نیز بر لزوم مدیریت مصرف و کاهش مصرف انرژی تاکید شده است.
توزیع ناعادلانه یارانه سوخت
توزیع حجم بالای یارانه سوخت و بنزین با هدف توزیع عدالت و بهرهمندی همگانی از سوخت ارزان انجام میشود اما بررسیها نشان دهنده انحراف در دستیابی به اهداف مورد نظر است. یارانه به ۲ نوع تقسیم میشود؛ یارانه مستقیم، به صورت نقدی به افراد پرداخت میشود اما یارانه پنهان، به صورت غیر نقدی و بدون اینکه به مردم اعلام شود برای تامین کالاهای مختلف مانند بنزین، توسط دولت هزینه میشود. در واقع روند توزیع یارانه پنهان بنزین و سایر انواع سوخت به گونهای است که به جای قشرهای کمبرخوردار و دهکهای پایین جامعه، گروههای مرفه و ثروتمند از این یارانه سودمند شدهاند.
اقتصاددانان جمعیت هر جامعهای را به لحاظ درآمد و مصرف به ۱۰ رتبه تقسیمبندی میکنند و هر یک از این رتبهها را دهک مینامند. دهک اول نشاندهنده ۱۰ درصد از خانوارهایی است که کمترین هزینه سالیانه را داشتهاند. بنابراین میتوان گفت این دسته از خانوارها جزو فقیرترین قشرهای جامعه محسوب میشوند. در نقطه مقابل، دهک دهم،۱۰ درصد از خانوارهایی را نشان میدهد که بیشترین مبلغ را صرف هزینه سالیانه خود کردهاند، که این دسته از خانوارها از مرفهترین افراد به شمار میروند.
سود بیش از ۵ هزار تومانی با مصرف هر لیتر بنزین
بر اساس شیوه فعلی توزیع یارانه بنزین، خانوادههای مرفهی که چند خودرو دارند از ۳۸ سنت (بر مبنای نرخ دلار ۱۴ هزار تومانی در زمان تنظیم گزارش) که به صورت یارانه پنهان برای هر لیتر بنزین توسط دولت پرداخت میشود، بهره میگیرند و افراد فقیر و نیازمند که خودرو ندارند، هیچ سود و عایدی از این یارانه نخواند داشت. با احتساب یارانه پنهان ۳۸ سنتی برای یک لیتر با مصرف هر لیتر بنزین معادل پنج هزار و ۳۲۰ تومان عاید مالک خودرو میشود.
بنابراین در صورت مصرف روزانه ۱۰ لیتر بنزین توسط خودرو، دارندگان آنها معادل ۵۳ هزار و ۲۰۰ تومان در روز از یارانه بنزین بهرهمند میشوند. این در حالی است که آنها برای سوختگیری ۱۰ لیتر بنزین فقط ۱۰ هزار تومان پول پرداخت کردهاند. در این میان، فقیران یا افرادی که به هر دلیلی فاقد خودرواند از این یارانه بیبهره میمانند و به عنوان بازندگان اصلی بازی یارانه سوخت محسوب میشوند. در واقع، دهکهای مرفهی که گاهی چندین خودرو دارند، برندگان اصلی شیوه فعلی توزیع یارانه بنزین بهشمار میروند و بیشترین سود را دریافت میکنند و افراد فقیر و فاقد خودرو سودی از این یارانه کسب نمیکنند.
اختصاص نیمی از یارانه بنزین به ۳ دهک پردرآمد جامعه
بر اساس گزارشها، سه دهک ثروتمند و مرفه جامعه، به تنهایی نیمی از یارانه پنهان بنزین را به خود اختصاص میدهند. بر این اساس، مدیرعامل شرکت بهینهسازی مصرف سوخت چندی پیش از اختصاص نیمی از یارانه بنزین به سه دهک پردرآمد جامعه خبر داده و گفته بود: اگر روند مصرف به همین شکل ادامه یابد در چند سال آینده، بخش عمده بودجه کشور باید به پرداخت یارانه سوخت اختصاص یابد.
محسن دلاویز تاکید کرد پرداخت ارقام هنگفت به عنوان یارانه بنزین که نیمی از آن به دهکهای ثروتمند جامعه اختصاص مییابد و همینطور قاچاق بنزین با قیمت یارانهای، هر دو از نمودهای بیعدالتی است.
وی افزود: بیشک اگر برای مردم تبیین شود که قیمت کنونی بنزین چگونه در ترویج این بیعدالتی نقش داشته است، در اصلاح قیمتگذاری سوخت همراهی خواهند کرد و از این چالش که تبعات منفی آن رو به افزایش است، عبور میکنیم. البته باید توجه داشت که مرفهان به عنوان تنها برندگان یارانه بنزین بهشمار نمیروند، قاچاقچیان بنزین نیز روزانه حدود۱۰ میلیون لیتر بنزین را به کشورهای همسایه قاچاق میکنند و سود سرشاری از شیوه فعلی توزیع یارانه به جیب میزنند.
بیعدالتی موجود در شیوه کنونی توزیع یارانه سوخت باعث شده است پیشنهادهایی برای تغییر این رویه ارائه شود که از جمله آنها میتوان به پرداخت یارانه مستقیم به جای یارانه پنهان و همچنین اختصاص اعتبار برای توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی اشاره کرد تا بدین ترتیب همه اعضای جامعه به ویژه دهکهای پایین و افراد فاقد خودرو نیز از این یارانه بهرهمند شوند.
- 12
- 4
