قصور پزشک به‌دلیل معاینات ناقص پذیرفته نیست

هنگامی که قصد تعریف از یک پزشک را دارید قطعا یکی از معمول‌ترین سخنان شما آن است که این پزشک بیمار را به خوبی معاینه می‌کند و زمان زیادی را به ویزیت هر بیمار اختصاص می‌دهد. این انتقاد گاهی به پزشکان وارد است که آنها زمان کافی برای معاینه بیمار نمی‌گذارند. احمد همتی، عضو کمیسیون بهداشت‌و‌درمان مجلس در گفت‌وگو با «آرمان» در ارتباط با رعایت فاصله زمانی معین معاینه بیماران توسط پزشک می‌گوید: «نظارت بر عملکرد پزشکان برعهده مدیر بیمارستان و همچنین سازمان متولی بیمارستان است، اگر هر پزشک در اجرای مسئولیت خود قصوری داشته باشد در این صورت بیمار می‌تواند به آن قصور اعتراض و از پزشک شکایت کند. اگر معاینه کوتاه‌مدت بیمار سبب عدم‌تشخیص بیماری یا مشکلات جسمانی آینده برای بیمار شود این قصور از مصادیق جرم برای پزشک است.

دلایل آنکه برخی پزشکان به فاصله زمانی مصوب بیمار را ویزیت نمی‌کنند، چیست؟

استانداردهایی در ارتباط با فاصله زمانی مناسب و قانونی برای معاینات‌پزشکی و همچنین مبالغ هزینه معاینه پزشکی وجود دارد. براساس این استانداردها پزشکان بین زمان۱۰ تا ۲۰ دقیقه را باید برای معاینه بیمار صرف کنند، این زمان میان معاینه پزشکان‌عمومی تا فوق‌تخصص است. به نسبت آنکه بیمارستان زیرمجموعه چه سازمانی باشد پزشکان و افراد حاضر در بیمارستان‌ها را مدیریت می‌کنند.

به‌عنوان مثال بیمارستان متعلق به دانشگاه‌ علوم‌پزشکی یا تامین‌اجتماعی است و قطعا بر اساس قوانین مربوط به زمان نوبت‌دهی، بیماران مدیریت می‌شوند تا استانداردهای لازم رعایت شود. البته پیش از ناظران‌دانشگاهی یا تامین‌اجتماعی مدیران مجموعه های بیمارستانی وظیفه نظارت بر عملکرد‌پزشکان مجموعه را برعهده دارند. براین اساس آنها باید حجم بیماران مراجعه‌کننده به پزشک را کنترل کنند تا پزشک به ناچار بیمار را در زمان کمتر از حد معمول معاینه نکند. در بخش های خصوصی نیز مدیریت مجموعه با پزشکان سر این موضوع به توافق می‌رسند.

راه‌حل منطقی آن است که مدیران با توجه به نسخ و ساعت کارکردی پزشکان آنها را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که پزشکان بیش از حد معمول و توانایی روزانه نسخه نپذیرند و ساعت کار آنها با تعداد نسخ تناسب نسبی داشته باشد. بیمه‌ها نیز می‌توانند این کار را انجام دهند و بخشی از کار بیمه‌ها نظارت بر نحوه کار مراکز‌درمانی براساس استانداردهای معمول است. این مساله در موارد بسیاری رعایت می‌شود، اما در برخی موارد نیز استانداردها رعایت نشده است و اینگونه مشکلات برای آنها پیش می‌آید.

آیا عدم رعایت فاصله زمانی معاینه برای پزشکان جرم انگاری شده است؟

این تخلف در موارد عادی به بخش اداری مرکز درمانی ارجاع داده می‌شود، اما اگر به این علت مساله‌ای برای بیمار رخ دهد و دچار عارضه شود و مساله به شکایت برسد و علت ایجاد عارضه عدم‌تشخیص بیماری به‌صورت کامل باشد در این صورت قصور پزشک در این مورد به پرونده افزوده و در پرونده پزشک بررسی می‌شود. در واقع باید مشخص شود که پزشک زمان کافی برای معاینه گذاشته است یا خیر و اثبات یا رد این موضوع در آرایی که در دادگاه به پزشک داده می‌شود، موثر است و به‌نوعی کمک می‌کند که تخلف او بیشتر مدنظر قرار بگیرد.

به‌عنوان مثال اگر بیماری با دل درد به پزشک مراجعه می‌کند و پزشک او را به‌دلیل ضیق وقت به درستی معاینه نکرده و جای داروی تخصصی به او دارویی معمولی تجویز کند و در مراحل بعدی بیمار دچار آپاندیسیت و پارگی آپاندیس شود پزشک مقصر اصلی رخداد است. بنابراین اگر در مرحله بعدی تحقیق مشخص شود پزشک به این دلیل عدم‌معاینه کامل بیماری را تشخیص نداده است در این صورت تخلفی آشکار رخ داده است که سبب بروز عارضه در بیمار شده است.

از سوی دیگر گاهی معاینات، آزمایشات و بررسی های پزشک به‌صورت کامل رخ داده، اما به‌دلیل سختی تشخیص بیماری پزشک ناکام بوده است. در این صورت پزشک را برای قصور کمبود زمان معاینه مقصر نمی‌دانند. اگر پزشک معاینات خود را به‌صورت استاندارد و دقیق انجام نداده و بررسی های کلینیکی و پاراکلینیکی کامل نباشد در این صورت قصور با پزشک است.

اگر به هر دلیل بیمارستان این موضوع را تخلف در نظر نگیرد، آیا منبع نظارتی آن را تخلف محسوب می‌کند؟

در این صورت این وظیفه برعهده متولیان بخش سلامت است تا نظارت های خود را کامل انجام دهند. وظیفه نظارت بر عملکرد پزشکان در بیمارستان‌های‌ تامین‌اجتماعی با سازمان تامین اجتماعی است. در صورتی که بیمارستان متعلق به بخش خصوصی باشد زیرمجموعه وزارت بهداشت است و رئیس بیمارستان وظیفه نظارت بر پزشک را دارد. بنابراین اگر در مواردی به‌دلیل نظارت ضعیف بیمار دچار مشکل شده باشد مدیر بیمارستان و مدیر فنی باید پاسخگوی قصور باشند.

اخیرا اخباری مبنی بر معاینه بیماران از طریق پیام‌رسان‌ها در برخی بیمارستان‌های ‌خصوصی به گوش می‌رسد، اساسا استفاده از این سیستم در ایران منع قانونی ندارد؟

این کار تحت عنوان تله‌مدیسین روشی رایج در پزشکی سراسر دنیاست. این کار به معنای ارائه نواقص اطلاعات پزشکی بیمار به پزشک است تا او بتواند بهتر بیمار را راهنمایی و مراحل اقدامات تشخیصی و درمانی را در او رصد کند، اما این کار ضوابط خاص خود را دارد. در واقع تله‌مدیسین به معنای تشخیص کامل بیماری و درمان بیماران از طریق تله‌مدیسین نیست و ضوابط خاص خود را دارد. در این روش پزشکی در مواردی حتی جراحی‌ها را نیز از راه دور انجام می‌دهند. این کار ضوابطی خاص دارد که باید رعایت شود. به‌عنوان مثال پرونده بیمار کامل و پزشک در جریان پرونده باشد و همچنین قصد بررسی سیر بیماری را در او داشته باشد. به‌عنوان مثال پزشک بخواهد نوع داروهای بیمار را تنظیم کند و برخی اطلاعات بیمار به پزشک منتقل شود.

بنابراین پزشک به او می‌گوید آزمایشات ویژه‌ای را انجام یا علائم حیاتی خود را در اختیار پزشک قرار دهد. همچنین آخرین وضعیت کلینیکی و وضعیت بیماری بیمار را برای پزشک ارسال می‌کنند. در این صورت پزشک قادر به تنظیم یا تغییر دوز داروی بیمار خواهد بود. در مثالی دیگر پزشکی در نقطه‌ای دورافتاده حضور دارد و او ناچار است از راه دور بیماری بیمار را تشخیص دهد بنابراین اقدامات تشخیصی و حتی موارد جراحی پزشک از راه دور برای بیمار انجام می‌شود. در واقع پزشک توانایی حضور حقیقی نزد پزشک را ندارد و او معاینه حضوری نمی‌کند.

بنابراین ضوابط خاص تله‌ مدیسین رعایت شده است. عکسی از بیمار گرفته شده و بررسی های پزشکی او انجام شده باشد و در اختیار پزشک باشد، در این صورت پزشک علائم حیاتی و بیماری بیمار را می‌داند و تنها از بیمار می‌خواهد آنها را برای پزشک ارسال کند. این موارد، موارد تشخیصی و درمانی خاصی هستند و به‌صورت روتین قصد عمومیت معاینات و درمان های پزشکی را دارند.

آیا تله مدیسین باتوجه به میزان کنونی قصورات پزشکی در ایران، به افزایش آنها دامن نمی‌زند؟

این اقدامات در چارچوب و ضوابط خود انجام شده و در مقیاس جهانی تایید شده هستند. در واقع آنها روش‌هایی غیراستاندارد نیستند که پس از مراجعه به آنها مشکلی از این نظر برای بیمار ایجاد کنند و در مواردی به تشخیص سریع و آسان بیماری کمک نیز می‌کنند، زیرا در صورت عدم‌مراجعه بیمار به پزشک وضعیت او بدتر می‌شود.

سهم کمبود نیروی انسانی را در ترویج روش افزایش تعداد معاینات پزشک چه میزان می ‌دانید؟

در موارد بسیاری پزشک برای معاینه کم و مراجعه‌کننده بسیار است. بنابراین اگر پزشک بخواهد زمان دقیق معاینه را رعایت کند طبیعتا بیمارانی در این میان ویزیت نخواهند شد. بنابراین باید دقت کافی را در زمان معاینه داشته باشد و هیچ‌بیماری را بدون معاینات دقیق و علمی از مطب خود خارج نکند منتها کار خود را سرعت یا تنها به سوالات اساسی بیمار پاسخگو باشد. در واقع بیمار زمان ندارد تا تمام سوالات خود را از پزشک بپرسد. در این صورت پزشک بیماران بیشتری را معاینه می‌کند. البته این کار به معنای نقص در معاینات ناقص و ایجاد مشکل برای بیمار نیست و تنها هدف پزشک باید معاینه بیماران بیشتر باشد.

آرزو ضیایی