'درآکولا' عامل تاول‌های پوستی مسافرتی

به گزارش ایلنا،‌ وحید درخش احمدی، PhD حشره شناسی متخصص کنترل آفات در مقاله‌ای نوشت: درآکولا یا همان پدروس نوعی سوسک تاول­زا است. پدروس‌ها موجب بروز نوعی ضایعات پوستی به نام درماتیت‌ خطی یا درماتیت پدروس (بیماری پدروسیس که شامل تاول‌های پوستی همراه با بثورات قرمز رنگ) در روی پوست بدن می­‌شوند.

علت بروز تاول‌ها تماس پوست با ماده فعال سمی ترشح شده از پدروس به نام پدرین است. اهمیت این دسته از حشرات به واسطه ایجاد ضایعات پوستی است که به آن پدروسیس یا درماتیت پدروس گویند. در اثر له شدن این حشرات پدرین که در همولنف (خون حشرات) آنها بطور طبیعی وجود دارد سطح پوست را آغشته کرده موجب بروز درماتیت می‌شود. پدرین تنها در اثر له شدن حشره آزاد می‌شود و گزش یا نیش حشره نقشی در آزاد شدن آن ندارد. وجود پدرین نوعی مکانیسم دفاعی است که حتی پرندگان هم راضی به خوردن این سوسک­ها نیستند. بلع این ماده موجب بروز آسیب­های داخلی بسیار شدید می­‌شود و تزریق وریدی آن موجب بروز مرگ در سطحی می­‌گردد که گفته می­‌شود از سم مار کبری نیز قویتر است. پدرین در حالت فریز شده نیز همچنان خواص تاولزایی خود را حفظ می­‌کند. البته پدرین دارای خاصیت ضدتومور است و تحقیقات بسیاری در استفاده از آن در درمان تومورها در حال انجام است.

وجود پدروس‌ها در ایران بیشتر از استان‌های گیلان، مازندران، گلستان، فارس و خوزستان گزارش شده است. وفور حشره پدروس در ماه­های گرم ســال است و پس از باران­های فصلی و سیل­آسا بســرعت افزایش می­‌یابد که می‌­تواند منجر به بروز اپیدمی درماتیت ناشــی از پدروس گردد. در فصل تابســتان در بین مسافرین شــمال کشور شیوع پیدا می‌­کند. این درآکولا برخلاف داستان تخیلی درآکولا هیچ­گونه خونخواری از انسان و یا سایر حیوانات ندارد و به نظر می‌رسد فقط به خاطر شکل بالپوش‌­هایش (کوتاه و تیره رنگ شبیه کُت درآکولا) به این اسم معروف شده است.

پدروس‌ها که به آنها بللوس و پشه پیاز نیز گفته می‌شود، از خانواده استافیلینیده از راسته سخت بالپوشان یا فاب­بالان(سوسک‌ها) می‌باشند. پدروس‌ها دارای ۶۲۲ گونه بوده و در تمام دنیا (البته در مناطق گرم و مرطوب چون مناطق جنگلی، شالیزارها و یونجه­زارها) یافت می‌شوند. گونه غالب پدروس‌ها در ایران Paederus fucipes است. پدروس­ها شب فعال و دارای بدنی باریک و کشیده به رنگ سیاه یا نارنجی است.

چرخه زندگی پدروس ها کامل بوده و دارای چهار مرحله تخم، لارو، شفیره و حشره کامل است. طول دوره زندگی حشره بالغ ۱۲ ماه می‌­باشد. حشره بالغ نقاط مرطوب و سایه دار را به عنوان زیستگاه ترجیح می­‌دهد.

تخم ها سفید کدر، کروی و بسیار ریز بوده و تخم گذاری بصورت غیرمتمرکز انجام می‌گیرد. طول لاروهایشان این حشرات حدود ۴ میلیمتر است. شفیره آنها را می توان در سطح خاک یافت. پدروس­ها تمایل کمتری به پرواز دارند. اوج فعالیت پروازی بین ساعات ۲۱ تا ۲۲ است. با توجه به اینکه پدروس‌ها بشدت از تابش آفتاب گریزان هستند در هنگام روز در سایه پناه می‌گیرند، اما در مقابل تمایل زیادی به نورهای مصنوعی دارند و به همین دلیل شب هنگام به اماکن مسکونی هجوم می آورند.

پدروس‌ها حشراتی شکارچی بوده و در بسیاری از کشورهای دنیا به عنوان عامل مبارزه بیولوژیک با آفات مزارع برنج، سیب­زمینی، گوجه ­فرنگی، آفتابگردان و غیره استفاده شده است. بعلت سمپاشی مکرر علیه آفات برنج (خصوصا کرم ساقه­‌خوار برنج) جمعیت این سوسک‌ها بشدت کاهش یافته و عملا بعنوان عامل بیولوژیک (شکارگر) نقشی در کنترل آفات برنج ایران ندارند.

درماتیت پدروس نوعی درماتیت تماسی تاولی سوزش­دار و اپیدرمولیزیس خود التیام یابنده پوست انسانی است که شکل و اندازه آن وابسته به شکل و وسعت منطقه تحت تاثیر ماده پدرین است. محل اولیه تماس پوست با سم (پدرین) کانون اصلی است همچون مناطق بدون پوشش (نظیر گردن، دست‌ها و پاها) و کانون‌های فرعی این بیماری در اثر خاراندن محل آلوده به سم و انتقال یافتن آن به سایر قسمت‌ها مانند زیر بغل، کشاله ران و... بوجود می‌­آید.

خاراندن زخم پس از تاولی شدن بدلیل مرطوب و نرم بودن سطح زخم موجب پارگی آن شده و احتمال عفونت‌های ثانوی به انواع میکرب‌ها را افزایش می‌دهد. یا له شدن بیش از یک حشره روی پوست و نیز حساسیت برخی از افراد گاه موجب بروز مجموعه ای از عوارض غیرمستقیم همچون دردهای مفصلی استفراغ تب و ناراحتی پرده صماخ گوش می‌­گردد.

شکل و مراحل التیام زخم در نقاط مختلف بدن یک فرد متفاوت است. کوچکترین تماس دستهای آلوده به همولنف پدروس با چشم پس از ۱۰ ساعت موجب تورم پلک­ها همراه با سوزش و خارش شدیدی خواهد بود که در نهایت بدلیل ورم پلک‌ها و بافتهای اطراف چشم آلوده بطور موقت بسته می‌شود.

تعرق زیاد و حمام گرفتن موجب حساسیت بیشتر پوست نسبت به نفوذ و اثر پدرین می­‌شود. همزمانی اوج فعالیت پدروس‌ها با فصل گرما و عرق زیاد و نهایتا استفاده از لباس کم و احیانا آستین کوتاه موجب افزایش میزان تماس این حشرات با انسان می‌گردد.

عارضه در تمام گروه­های سنی (اغلب سنین ۳۰- ۱۲ سال) از هر دو جنس و از هر شرایط اجتماعی و طبقاتی به یک نسبت مشاهده و در ماه‌­های شهریور و مهر از شیوع بالاتری برخوردار است.

همانطور که پیشتر بدان اشاره شد و مجدد تأکید می­‌گردد حرکت حشره روی سطح بدن مشکلی ایجاد نمی‌کند، فقط در صورت کشته شدن حشره روی پوست و مالیده شدن همولنف حشره روی آن پس از دو روز عوارض ظاهر می‌شود که تا ۱۰روز بعد تشدید می­‌گردد. ضایعات حاصل ایمنی نداده و قابل سرایت هم نیستند.

هنوز دارویی با اثر قطعی و اختصاصی برای درمان درماتیت خطی وجود ندارد. تمام شیوه‌های درمانی مبتنی بر تخفیف و تعدیل زخم است. در بین روش‌های مختلف درمانی فقط خنثی نمودن اثر سم در مراحل اولیه تماس تاثیر خود را نشان داده است که با توجه به عدم یادآوری زمان و مکان تماس اولیه توسط افراد این شیوه نیز چندان موثر بنظر نمی­‌رسد.

استفاده از فرآورده‌­های روغنی و چربی موجب گسترش عارضه و وخیم تر شدن وضعیت زخم می­‌شود. در صورت آگاهی از تماس با سم پدرین، بلافاصله بایستی محل تماس را با آب و صابون شست.

در صورت بروز عارضه حداقل در طی ۴۸ ساعت اول باید از خاراندن محل عارضه خودداری نمود. شستشوی محل زخم با آب و صابون پس از تأثیر سم نتیجه­ای در پی نخواهد داشت ولی به منظور جلوگیری از بروز عفونت ثانویه تمیز نگه داشتن سطح زخم و یا شستشوی آن با مواد آنتی سپتیک مانند الکل بسیار موثر خواهد بود.

 البته کاربرد کرم کورتیزون و استفاده از آنتی بیوتیک‌ها تنها در مرحله قبل از وزیکولی می‌تواند در بهبود زخم موثر باشد و مانع از بروز عفونت‌های ثانویه گردد که می­باید زیر نظر پزشک توصیه و مصرف شود.

اقدامات حفاظتی

در مسافرت به محل های آلوده شب را در داخل اماکن انسانی گذرانده و در طول شب از تعداد لامپ­های روشن بکاهید و لامپ­های غیر ضروری را خاموش نمایید در غیر اینصورت از پرده­‌هایی که مانع از عبور نور شوند استفاده نمایید. برای درب­ها و پنجره‌­ها حتما توری با مش کمتر از ۵/۱ میلی متر نصب نمایید. با توجه به اینکه عارضه فقط در صورت له شدن حشره روی بدن و تماس همولنف حشره با پوست بوجود می‌آید پس در هنگام رؤیت آن از له کردن و کشتن آن خودداری کنید. اگر متوجه شدید که حشره را له نموده اید از خاراندن و یا دست زدن به سایر نقاط بدنتان پرهیز نموده و نسبت به شستشوی سریع محل له شدن حشره با آب و صابون اقدام نمایید.