درخشش مجسمه های اخوان جم از هنر ماربلا تا بینال ونیز/واکنش های جالب توجه Arte Por Excelencias و مجله سوئیسی inew

حضور هم زمان مجسمه های مسعود اخوان جم در بینال ونیز و هنر ماربلا اسپانیا بسیاری از نگاهها را به خود جلب کرد، به نظر می رسد روایت خاص او از مجسمه سازی که به روزترین تکنولوژی و معاصرترین فلز را با اساطیر ایرانی پیوند می زند زمینه ساز این موفقیت شده است.

در تازه ترین واکنش ها مجله‌ Arte Por Excelencias ،هنر عالی، سه صفحه و مجله سوئیسی inews روی جلد خود را به اثری از مسعود اخوان جم اختصاص داده اند. در حالی که مجسمه اخوان از طریق گالری ایتالیایی هنرهای معاصر Toro در هنر ماربلا حضور یافت ، دو مجسمه دیگری از او در ابعاد بسیار بزرگ و چشمگیر در پاویون بنیاد اروپایی ECC ذیل عنوان European cultural centre Italy در بینال ونیز حاضر بود.

مجله‌یArte Por Excelencias چه نوشته است؟

مجله‌یArte Por Excelencias در پوشش هنر ماربلا با ایرینا مکنوا، کیوریتور و یکی از اعضای هیئت اجرای نمایشگاه بین المللی هنرهای مدرن و معاصر ماربلا در خصوص ویژگی های خاص مجسمه های اخوان جم مصاحبه کرده است.

ایرینا در خصوص آشنایی با این هنرمند ایرانی گفته است:" من امسال با این گالری ایتالیایی همکاری داشته ام و هنرمندان بین المللی بسیاری به نمایشگاه دعوت کردیم که یکی از آنها مسعود اخوان جم است. مسعود یک مجسمه ساز ایرانی ست که کارهای بسیاری در اروپا ساخته است. در حال حاضر نیز دو اثر بزرگی از او در دو سالانه ونیز در بخش پروژه های فردی بنیاد ECC و مرکز فرهنگی اروپا به نمایش درآمده اند.

ایرینا مکنوا افزود:" کارهای او از جنس فولاد و پشم شیشه است که در نسخه های محدود و نهایتا پنج قطعه تشکیل شده است. به لحاظ زیبایی شناسی تمامی کارهای او عالی هستند البته این آثار یک تفکر عمیق و یک ایده ی درونی در خود نهفته دارند و همیشه یک نشانی از جهان بینی کلی در کارهایش به چشم می خورد.

برای مثال مسعود اثر تامل برانگیزی به نام دگردیسی یا دگرگونی خلق کرده که در بینال ونیز به تماشا است، ایده این اثر از یک افسانه ی بسیار قدیمی در ایران باستان برگرفته شده است؛ مجسمه خیره کننده مسعود ترکیبی از بدن حیواناتی چون گاو نر، آهو و فیل است که مخاطب را به تفکر وا می دارد، از نظر منتقدین هنر ، حیوانات بزرگ اثر اشاره به کشورهای بزرگ دارد، آنها میتوانند در توازن و سازکاری با حیوانات کوچکتر به مثابه کشورهای کوچکتر زندگی کنند بدون اینکه آنها را به سلطه ی خویش در بیاورند. در عین حال اثر اشاراتی به سرگردانی و سردرگمی بشر امروز دارد که دقیقا یادآور خود ما است انعکاسی از خود ماست که در آن قطعه میبینیم. آن سوی خیر و شر که در ماست و هر روز ما بین فرشته و اهریمن درونمان در جدال هستیم که کدام را انتخاب کنیم برای انجام کارهایمان. خیر یا شر؟"

این کیوریتور هنر ماربلا خاطر نشان کرد:" مسعود اخوان جم در آلمان و ایالات متحده تحصیل کرده است. او بعد از اینکه کارگاه خود را راه‌اندازی کرد، اولین مجسمه ی برنزی خود را در سال ۲۰۱۱ ساخته و در سال ۲۰۱۳ اولین نمایشگاه انفرادی خود را در گالری اعتماد در تهران به نمایش درآورد. این دومین باری است که ایشان در نمایشگاه دوسالانه ی ونیز شرکت دارد.

ایرینا مکنوا درباره واکنش مخاطبان اسپانیایی به آثار اخوان جم گفت:" این اولین باری است که اخوان جم در اسپانیا نمایشگاه برگزار می کند و استقبال خوبی از او به عمل آمده است. در واقع ما در فکر برپایی یک گالری یا اتاق نمایش دایمی برای کارهای ایشان در مادرید هستیم. او از یک خانواده ی بسیار مهم از مجموعه داران ایرانی آمده است و آثار ایشان در مجموعه های خصوصی در سراسر جهان نگهداری می‌شود. به علاوه، او به صورت دایمی در نمایشگاه های هنری دبی، ابوظبی یا میامی شرکت می‌ کند."

مسعود اخوان جم از صلح می گوید و کنار هم زیستن

مسعود اخوان جم کمتر گفتگو می کند و اعتقاد دارد آثارش گویای اندیشه های اوست، در یکی از این معدود گفتگوها به جمعی از خبرنگاران حاضر در نمایشگاه اخیرش در گالری خاک تهران گفته است:" ایده محوری در آثارم برجسته کردن سهم هر یک از اعضای جامعه و توانایی آنها برای همزیستی مسالمت‌آمیز است. تفاهم نقاط قوت انسان‌ها برای پیشرفت، لازمه آن اولویت‌بخشی به صلح و کنار هم زیستن است."

او با بیان اینکه آثارش به مرور زمان فیگوراتیو شده است، افزود: "بیشتر آثار من انتزاعی هستند، اما در طول زمان به سمت هنر مفهومی حرکت کردم. فکر می‌کنم تمایل من برای عمیق‌تر شدن به مسائل اجتماعی و دغدغه‌ام درباره انسان معاصر و ضرورت‌هایش مرا به خلق آثار فیگوراتیو سوق داده است."

اخوان‌جم درباره برش‌های ظریف در ماده‌ای سخت توضیح داد: "این خودش در خدمت معنای اثر است، من عاشق خلق زیبایی و هماهنگی از چنین ماده‌ای هستم، همین تناقض و دشواری بخشی از جذابیت کار برای من است. "

نظر جانت رادی

جانت رادی، متخصص هنر معاصر خاورمیانه که از سال ۲۰۱۶ کارهای اخوان جم را پیگیری می‌کند، درباره آثار این هنرمند گفت: "مسعود یک شخصیت قابل‌توجه در بازار هنر معاصر ایران است و مشارکت او در پروژه‌های داخل و خارج از ایران باعث معروفیت او در جهان هنر شده است. دیدن آثار جدید او در طول دوسالانه ونیز یک فرصت نادر است."

آثاری که پیش‌ از این توسط این هنرمند در ایران به نمایش درآمده نیز مخاطب داخلی را با جلوه‌ای متفاوت از مجسمه مواجه کرده است. مجسمه‌هایى با فرم‌هایى که در مرزى میان انتزاع و فیگوراتیو در حرکت هستند، با تکنیک استیل و در ابعاد بسیار بزرگ به نمایش درآمده و از این نظر نوعى نوآورى در فضاى مجسمه‌سازى ایران هستند.

اخوان جم تلاش کرد از ماده استیل که نوعى فلز مصرفى در زندگى روزمره مردم محسوب مى‌شود به ساحت تازه‌اى از معناآفرینی نائل شود و در این مسیر به بیانى شخصى ‌رسید که در آن روایت آبستره و پیکره‌تراشی را در هم آمیخت.

ذهن هنری و آشنایی با مبانی هنر از یک‌سو و از سوی دیگر تجربیات ارزشمند در حوزه صنعتی، باعث شد آثار اخوان جم میان هنر و صنعت پیوندی ایجاد کند و با استفاده از تکنولوژی‌های دوران معاصر آثاری خلق کند که در گذشته کمتر قابلیت تولید داشت.

اخوان جم در مجسمه‌های خود توانسته است آنالیز دقیقی از فرم‌ها و فیگورهای انسانی و حیوانی انجام دهد و آن‌ها را به تعدادی خط تقلیل دهد و در ‌‌نهایت به یک زیبایی‌شناسی قدرتمند برسد.

امروزه در مجسمه‌سازی معاصر دنیا مسئله تکنیک و کاربرد مواد با هم پیوند خورده است و در دو دهه اخیر بیشتر مواد و قدرت فوق‌العاده اجرای صنعتی است که حرف اول را در مجسمه‌سازی می‌زند. ساخت مجسمه‌هایی در این ابعاد با چنین متریالی، اقدامی از سوی مسعود اخوان جم بود که مجسمه‌سازی ایران را به فضای جهانی آن نزدیک‌تر کرد.

اخوان جم درباره استفاده از استینلس استیل در آثار خود می‌گوید: "این ماده بیشتر در لوازم‌خانگی، صنایع بهداشتی و پزشکی کاربرد دارد و دلیل استفاده از چنین ماده‌ای در ساخت مجسمه این بود که به نظرم استیل ماده و فراورده عصر معاصر است که خلق اثر از آن می‌تواند تأویل آفرین باشد؛ کار با این ماده بسیار دشوار است و در کنار دانش فنى در حیطه فلزات باید امکانات خاص ذوب و ریخته‌گری آن هم مهیا باشد."

او افزود: "فولاد ۱۰ برابر آهن سختی دارد و استینلس استیل دو برابر فولاد سخت است در واقع کارکردن با این متریال بسیار دشوار است و معمولا هنرمندان کمی با آن کار می‌‎کنند زیرا اجرای آن بسیار دشوار است اما همین موضوع برای من به عنوان یک چالش مطرح شد و دوست داشتم با آن مبارزه کنم و خلق اثر هنرى از دل این ماده سخت، برایم شیرین است. تکنیک این آثار، یعنى استینلس استیل از نظرم نمادی از قدرت است زیرا از مهم‎‌ترین ابزارهایی امروزین است که توانمندى بشر را برای ساخت مصنوعات به شدت افزایش داده است."

مجله inews چه نوشت؟

هم زمان مجله سوئیسی inews به مناسبت حضور دو مجسمه از مسعود اخوان جم در پنجاه و هشتمین بینال ونیز و نیز تحسین آثار او در هنر ماربلا اسپانیا، روی جلد خود را به اثری از اخوان اختصاص داده است. مسعود اخوان جم با دو مجسمه با ابعاد بسیار بزرگ و چشمگیر در پاویون بنیاد اروپایی ECC ذیل عنوان European cultural centre Italy در بینال ونیز حاضر بود و از روز یازدهم ماه مه به مدت شش ماه دو مجسمه "معضل انسان" و "دگرگونی" او که یکی با رویکرد نقد اجتماعی و دیگری بر اساس اساطیر ایرانی خلق شده اند در ورودی باغ زیبایی در جیاردینی مارینارِسا به هزاران بازدید کننده هنر دوست خوش آمد گفتند.

مجسمه معضل انسان با ابعاد ۴۰۰ در ۲۴۶ سانتی متر تصویری از مبارزه بین خیر و شر است، تندیس انسانی با یک جفت بال، یک بال دارای ساختار باشکوه، بال فرشته درحالی‌که بالِ دیگر ظاهری شبیه خفاش دارد. این اثر استعاره‌ای از وجود خوبی و بدی در هر آدمی و مواجهه همیشگی انسان با  انتخاب روزمره بین خیر و شر است.  دگرگونی با ابعاد ۲۰۷ × ۸۰ سانتیمتر که از ترکیب گاو، فیل و گوزن پدید آمده و به ترکیب های اسطوره ای عصر هخامنشیان حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح دارد اما پیشنهاد میدهد که بشریت با صبوری، تحمل یکدیگر و هماهنگی می تواند با هم کار کنند تا به خیری بزرگتر برسند.

ویژگی شاخص مجسمه‌های اخوان جم که آن‌ها را از بسیاری از آثار خلق‌شده توسط هنرمندان دیگر متمایز می‌کند ابعاد و متریال به کار رفته در آنها است. مجسمه‌های او نقطه تلاقی صنعت، تکنولوژی و هنر هستند و همین موضوع باعث به وجود آمدن آثاری جذاب و خوش‌تراش می‌شود که نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند که مخاطبان اروپایی نیز از این جمله اند.

استینلس استیل فلز خاص اخوان در مجسمه سازی است،فلزی که بیشتر در لوازم‌خانگی، صنایع بهداشتی و پزشکی کاربرد دارد ، این فلز که از فولاد هم سخت تر و به طبع ماناتر است را ماده و فراورده عصر معاصر می خوانند که است که برای برش آن امکانات خاص ذوب و ریخته‌گری پیشرفته نیاز است و همین آثار خلق شده با آن را تاویل آفرین تر می کند.

شگفتی مجله سوئیسی و واکاوی آثار این هنرمند ایرانی از همین منظر هم هست.

مجله inews سه صفحه خود را به نقد و بررسی آثار اخوان اختصاص داده و در بخش هایی از این مطلب طولانی نوشته است:" آثار مسعود اخوان جم حاصل تضاد بین گرما و سرما است. ماهیتی که حرارت دیده و به یک توده‌ی یخ پیوند خورده است و سپس آنقدر به آن گرما و حرارت می‌رسد تا ذوب شده و گرم شود. هنر فراتر از زمان حال می‌رود و بر آینده سوار می‌شود. گویی اثر خالق خود را غوطه ور در ماده ای درخشان و گریزان می‌کند که می‌تواند از سال‌های نوری عبور نماید. رویای روز ، خیالی است از شکل آینده، ساختار موسیقی برجسته، اتحاد هماهنگ میان فرم های ارگانیک و وجهه‌های پنهان واقعیت.

هرشکل بر پیچ و تاب های مداوم امواج سوار است. انرژی و توده‌های دور از مرکز ثقلشان در حال حرکت در حفره‌های بی وزنی. یک انرژی آلی خالص برای ساخت یک تخیل مصنوعی در تنش ساختارهای بهم پیوسته. نوعی جابه‌جایی در فضای پیکربندی، که شامل همدیگر می‌شود. مجسمه های اخوان جم موجوداتی لطیف آماده‌ی پروازهای شاعرانه با مهارت‌های اجرایی بسیار هستند که مهارت‌های صنعتگری را با دانش مواد صنعتی ادغام می‌نمایند. موفقیت‌های شاعرانه‌ی این هنرمند در خلق آثاری از جنس استیل جلا و فوق العاده روشن، توانسته رویاها را با جادویی فوق العاده زیبا به حقیقت رساند.

بازی های نامتقارن و توزیع ناهمگون وزن بین پاکت‌هایی باز بر روی فضایی که توسط بردارهایی پویا با خطوط شکسته عبور ‌می‌نماید. انرژی سرد و یخی، ادغامی یخی از آلیاژهای فلزی. زیبایی مانند مجسمه ای است که از یخ ساخته شده است ، ظاهراً پایدار، ابدی است، اما به طور ناگهانی می تواند ذوب شود تا به شکل های آینده درآید، این فناوری بر اساس شرایط دمای ذوب عمل میکند و تغییرات جوی زیبایی را به نمایش در می آورد.یک انسجام بصری کامل که در تلفیق همگون فرم آکورد دیده می شود. برداشت های گرانبها از لایه های عمیق زمین که آماده‌ پیوند با عالم تخیل در روشنایی است. یک پیکربندی پر از نفوذ که آماده آلوده شدن به هزار سایه زندگی است اما از تفکر گرانبهای منحصر به فرد بودن با زیبایی خاصی نگهبانی می‌کند. مجسمه های مسعود اخوان جم و نیز متریال خاص مورد استفاده او نوعی کیهان شناسی مادی معنوی که کیفیت حواس لامسه را به چالش می کشد است.

همزمانی نماد ها، ارتعاشات احساسی، در چالش برای فرار از عدم تحرک و وزن زیاد ،گویا استعاره های فولادین است. روح و سبک هنرمند به وسیله نیرویی هدایت می‌شود که از غریزه‌ی مورفولوژیک او برآمده است که توانسته ارزشهای اخلاقی نهفته در زمان بین کوتاهی زندگی و جاودانگی فرم را با موادی درخشان و نامشخص شکل دهد. آثاری که در زمینه های قدرت طراحی شده‌اند و خطوط گیاهی، نقوش شعله ور، شبح احضار شده از خدایان جانورسان را نشان می‌دهند. خطوط منحنی نامنظم و انعطاف پذیر که در هوا ایجاد می‌شوند. چهره‌های انسانی ، تنه‌ها ، صورت‌ها ، دورگه‌های فرشته‌سان و افتخارات انسانی همگی تصاویر آرمان گرایانه ،منتقدانه و شاعرانه این هنرمند ایرانی را نشان می دهد. او موجوداتی را نشان می‌دهد که همیشه در آستانه طبیعت‌های مختلف ، جهان‌های موازی ، نسبت به تعلق آنها به یک جهان انسانی یا پس از انسان بلاتکلیف هستند.

همیشه فراتر از مرجع آنها ، آنها موجودی در فرآیند دگردیسی هستند ، گویی آماده برای تناسخ مجدد در یک طبیعت جدید و به شکلی پیشرفته‌تر. عملکرد سطوح بسیار صاف و صیقلی توانسته به جادوی اشکال کمک نماید و شمایل و تصاویر عالی را هم در زمان حال و هم در زمان دور به تصویر درآورده که هالی‌ای از زیبایی اغوا کننده در این حالت به دست می‌دهد که باید از بازتاب نور در انعکاس این زیبایی تشکر کرد. آثار نه تنها در محدوده فرم بلکه در ضرب نور که در یک بازی نامتناهی از انکسار نور به وجود می آیند زندگی می‌کنند و پیداست هنرمند اهمیت نور را در این مجسمه های عظیم فلزی فراموش نکرده است.

ظهور یک هنر متعالی احتمالی در قالبی جدید از شکل و فرم. هنرمند آینده‌ای تکنولوژیک را پیش‌بینی می‌کند که آن را در قالب یک پیش فرض بیان می‌کند یا منطقی تخیل‌گونه که باید منتظر تایید تجربی آن بود هرچند تمایل به نشان دادن آن زودتر از موقع دارد. درست مثل دنیای امیال، زیبایی تناقض "دلتنگی برای آینده" را معرفی می‌کند که شاهدی برای جهان درحال آمدن است که تمایل برای مدینه ی فاضله را نشان می‌دهد با تلاش برای طراحی دنیاهای جدید، مکان‌های ممکن ، که در آن فناوری نه تنها توانایی انجام کار را آشکار می‌کند ، بلکه مهمتر از همه جذابیت یک ارائه شایسته و تر و تمیز. در کارهای مسعود نمایش پیکربندی‌های جدید از امکان پذیر ساختن زیستگاه رویایی با استفاده از علم و تکنولوژی ،ابزار دقیق و محاسبات ریاضی و طعم خوش تکنولوژی پیشرفته موج می زند. زیبایی هنری ، مانند فناوری ، مبتنی بر هنری است که امکان نمایش متناسب ، قاعده طلایی حقیقت را فراهم می‌آورد.این آثار چنان اند که شعر های تکنولوژی، علم و تجربه زیبایی در یک بازی چشمک زنی به هم گره خورده‌اند.

روح ظرافت و روح هندسه در دو مرتبه‌ی جداگانه هستند که سخت به هم می رسند،این دو ساحت تنها هنگامی قادر به همگرایی در جایی هستند که شکل حساس و عملکرد فناوری در یک دانش یکپارچه با هم ترکیب شوند و این یکی از ویژگی های کار مسعود اخوان جم است. در مجسمه های او بدن‌هایی بدون ارگان‌های اندامی توسط نیروهای عجیب و غریب جان یافته‌اند، پیکره ها گویی در معرض دگردیسی‌های رادیکال قرار دارند که زندگی را به دور از واقعیت کنونی و تمثال مطلوب به تصویر می‌کشند. گسترش موج‌هایی که نشان دهنده پویایی گریز از مرکز است. بلوک احساساتی که شکل را تابانده و حقیقت عاطفی را در زیرچهره‌ یخ‌زده‌ فلزی قرار می‌دهد.

گفتنی ست مسعود اخوان جم ، متولد ۱۹۶۹  در تهران است. از چهارده سالگی برای تحصیل به آلمان رفت و در سال ۱۹۸۹ برای ادامه تحصیلات به آمریکا عزیمت کرد . وی در دانشگاه جورج واشنگتن مشغول به تحصیل شد و مدرک کارشناسی خود را در سال ۱۹۹۵ در رشته بیولوژی اخذ کرد . پس از آن در سال ۲۰۰۵ کارشناسی ارشد  MBA خود را در دانشگاه علوم کاربردی کمپتن در آلمان به پایان رساند . اخوان جم از ۲۰۰۵-۱۹۹۷ مدیریت بخش طراحی را در کارخانه تولید ملزومات خانگی خانواده‌اش به عهده داشت.

او در دهه‌ هشتاد میلادی صدها مجسمه سرامیکی ساخت که بعضی از آن‌ها فروخته شد.در سال ۲۰۱۳ اولین نمایشگاه انفرادی خود را در گالری اعتماد در تهران دایر کرد،  در ادامه در کاخ فرهنگی نیاوران و گالری شیرین دو نمایش انفرادی دیگر داشت، علاوه بر این، آثار اخوان در ۲۰۱۶ در دو رویداد آرت ابوظبی و CONTEXT هنر میامی به نمایش بود. از منظر حضور در حراجی ها مجسمه های اخوان جم در سال ۲۰۱۵ در حراجی مجیک آو پریشا دبی، و در سال های ۲۰۱۶، ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ در سه دوره حراج تهران ارائه شد. آخرین نمایشگاه او یک نمایشگاه انفرادی در گالری خاک در تهران در فوریه ۲۰۱۹ بود.