فیلم‌هایی که حد و مرز رویاپردازی را پشت‌سر گذاشته‌اند

به این ترتیب اگر فیلم به‌خوبی ساخته و پرداخته شود به‌راحتی می‌تواند با رویاپردازی بی‌نظیر و جذاب برای چندین ساعت تماشاچی را غرق در دنیای فیلم کند. این امر باعث شده تا از زمان پا گرفتن سینما تاکنون شاهد هزار و یک فیلم رنگ و وارنگ باشیم که هر کدام به‌نوعی رویا‌پردازی داشته‌اند. به همین منظور در ادامه قصد داریم با هم ببینیم در میان این‌همه فیلم، کدام یک از آنها رویاپردازی بیشتری داشته و فیلم‌های سینمایی که حد و مرز رویاپردازی را پشت‌سر گذاشته‌اند، چه فیلم‌هایی هستند؟

۱. فیلم سفر به ماه

فیلم‌های زیادی در خصوص سفر به ماه ساخته شده است اما منظور ما دقیقاً اولین فیلمی است که از داستانی با همین نام، نوشته ژول‌ورن اقتباس شد. اگر به تاریخ سینما علاقه داشته باشید حتماً به‌خوبی می‌دانید که این فیلم توسط ژرژ ملی‌یس، یکی از اولین فیلم‌سازهای دنیا ساخته شده است. ژرژ ملی‌یس قبل از اینکه به فیلم‌سازی رو بیاورد، شعبده‌باز بود و سینما را فرصتی دید تا از این طریق هنر تردستی خود را به‌نمایش بگذارد.

ژرژ ملی‌یس واقعاً عاشق شغلش بود و سعی‌ کرد دانش خود در زمینه تردستی و شعبده‌بازی را در سینما نیز به کار بگیرد. به این ترتیب فیلم‌های ژرژ ملی‌یس، فیلم‌هایی بودند که در آنها تنها شاهد روایت یک داستان معمولی نبودیم و ترفند‌های بصری زیبایی نیز برای گمراه‌ کردن تماشاچی و سرگرمی بیشتر آنها به تصویر کشیده می‌شد.

ژرژ ملی‌یس الهام‌بخش بسیاری دیگر از کارگردان‌ها بود و از او با نام جادوگر سینما یاد می‌شود. برای اینکه به هنر ملی‌یس پی ببرید کافی است نگاهی به فیلم بسیار قدیمی، اما زیبای سفر به ماه داشته باشید، در این فیلم شاهد پرتاب یک موشک سه سمت ماه هستیم، چند نفر داخل این موشک قرار دارند و موشک مستقیماً به چشم ماه برخورد می‌کند. افراد داخل موشک پس از پیاده‌شدن در سطح ماه با انسان‌های فضایی که ساکن ماه هستند روبرو می‌شوند و تعقیب و گریزهای جذابی میان انسان‌ها و آدم‌‌فضایی‌ها در این فیلم شکل می‌گیرد.

به‌جرات می‌توان گفت فیلم سفر به ماه هزاران، اولین فیلمی بود که مرز رؤیا و واقعیت را پشت‌سر گذاشت و برای مخاطب از قدرت بی‌پایان سینما در رویاپردازی گفت.

۲. فیلم متروپلیس

این فیلم‌ به‌عنوان یکی از آثار کلاسیک سینما شناخته می‌شود و تاریخ ساخت آن به سال ۱۹۲۷ باز می‌گردد، فیلم متروپلیس همانند سایر فیلم‌هایی هم‌عصر خود به‌‌صورت صامت ساخته شده بود و بسیاری از منتقدین بر این باور هستند تمامی آثاری که پس از فیلم علمی تخیلی متروپلیس ساخته شده‌اند، هر کدام به‌نوعی از این شاهکار الهام گرفته‌‌اند.

ساخت متروپلیس به حدود یک قرن پیش باز می‌گردد، اما این فیلم در آن زمان توانست به‌خوبیکه زندگی مدرنی که مردمان شهرهای بزرگ دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند را به تصویر بکشد. آسمان‌خراش‌های سر به‌ فلک‌کشیده، فاصله‌های طبقاتی میان اقشار مختلف جامعه، ترکیبی آینده‌نگرانه از طبیعت و فناوری، ربات‌ها و مواردی از این دست برای اولین بار در فیلم متروپلیس به‌تصویر کشیده شد.

سینمای علمی تخیلی قرار است تا رفتار انسان‌ها در آینده را به تصویر بکشد و فیلم متروپلیس دقیقاً همان چیزی بود که از سینمای علمی تخیلی انتظار داریم. فیلم متروپلیس را آلمانی‌ها ساختند و این فیلم در زمان ساخت هزینه زیادی برد و پرخرج‌ترین فیلم دهه ۲۰ میلادی شد.

متروپلیس داستان شهری در آینده در سال ۲۰۲۶ را روایت می‌کند که مردم به دو دسته اهل‌فکر و کارگر تقسیم شده‌اند. دسته‌ اول در ناز و نعمت به‌سر می‌برند و دسته دوم که کارگران هستند با فقر و بدبختی زندگی می‌کنند. جالب اینجاست که با سال ۲۰۲۶ فاصله زیادی نداریم و در بسیاری از کشورها مردم به همین سبکی که در فیلم متروپلیس به‌تصویر کشیده شده بود زندگی می‌کنند.

۳. فیلم پوست الاغ

در دنیای سینما فیلم‌های درخشان زیادی را شاهد هستیم که آنگونه که باید و شاید به آنها ارزش داده نشده است، فیلم پوست الاغ نیز که اقتباسی از یک افسانه قدیمی و محلی است داستانی شبیه به داستان معروف دیو و دلبر دارد. در این داستان شاهد روایت زندگی یک شاه‌دخت بسیار زرنگ و باهوش هستیم که پدرش می‌خواهد با او ازدواج کند، این شاه‌دخت به هر دری میزند تا از ازدواج با پدرش فرار کند. در نتیجه پوست یک الاغ را می‌پوشد و از دست پدرش که پادشاه نیز هست فرار می‌کند.

این فیلم سرشار از خلاقیت و رویاپردازی است و داستان زیبا و لطیفی که دارد باعث شده تا به یکی از جاودانه‌های سینما تبدیل شود. فیلم پوست الاغ، موسیقی و ترانه‌سرایی‌های بسیار زیبا و دلنشینی دارد و روایت داستان فیلم با آهنگ و ترانه‌خوانی باعث شده تا جذابیت این فیلم بیشتر شود و دنیایی از رنگ و نور و صدا را جلوی چشمان تماشاچیان نمایش دهد.

۴. فیلم جذابیت پنهان بورژوازی (The Discreet Charm of the Bourgeoisie)

این فیلم که در میان ایرانی‌ها با نام افسون آرام بورژوازی نیز شناخته می‌شود محصول سال ۱۹۷۲ است و در آن زمان توانست جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را از آن خود کند، اما باور کنید یک جایزه اسکار برای این فیلم کم است و اگر دست ما بود ده‌ها جایزه به این فیلم می‌دادیم.

در این فیلم به تماشای شام‌خوردن طبقه اشرافی می‌نشینیم و هر بار که این اشراف برای صرف شام دور هم جمع می‌شوند قضیه مضحک‌تر می‌شود، حوادث عجیب و غریبی برای این اقراد اتفاق می‌افتد اما همچنان اصرار دارند که تحت هر شرایطی که شده، دور هم شام بخورند. کار به جایی می‌رسد که حتی کشتار و قتل دسته‌جمعی نیز نمی‌تواند جلوی شام خوردن این افراد در کنار هم را بگیرد.

کاملاً مشخص است پشت این داستان، نکته‌های نهفته زیادی قرار دارد و از آنجایی که در خصوص رویاپردازی در سینما صحبت می‌کنیم باید بگوییم با فیلمی طرف هستیم که در تمامی قسمت‌ها، رؤیا و واقعیت در آن با هم ترکیب می‌شوند، این ترکیب به اندازه‌ای است که زمانی که یکی از شخصیت‌های آن از خواب بیدار می‌شود، تماشاچی متوجه خواهد شد که تاکنون رؤیای این شخصیت را مشاهده می‌کرده است.

۵. فیلم برزیل

نام تری گیلیام برای طرفداران سینما نامی کاملاً شناخته شده است و این کارگردان کهنه‌کار که اکنون چیزی حدود ۷۸ سال سن دارد را ما ایرانی‌ها بیشتر به‌خاطر فیلم دوازده میمون با بازی بروس ویلیس می‌شناسیم، اما تری گیلیام آثار برجسته دیگری نیز در کارنامه‌اش دارد که یکی از رویاپردازانه‌ترین آنها فیلم برزیل است.

این فیلم در‌واقع یکی از بهترین اقتباس‌ها از کتاب ۱۹۸۴، اثر جاودانه جورج اورول است اما پایبندی زیادی به داستان اصلی ندارد و داستان آن در دنیایی ماشینی و خشک می‌گذرد که نظامی مستبد و ظالم دنیای شخصیت‌های فیلم را کنترل می‌کند، در فیلم برزیل ماشین‌ها و دستگاه‌ها بسیاری از کارها را انجام می‌دهند اما این ماشین‌ها هم مانند انسان‌ها دچار خطا می‌شوند و شاهد دستگیر شدن انسان‌های بیگناه به دلیل اشتباه‌های ماشین‌ها هستیم.

فیلم برزیل دنیایی را به‌تصویر می‌کشد که در آن عشق و انسانیت نابوده شده است و انسان‌ها عملاً به ابزارهایی برای پیش‌برد اهداف تبدیل شده‌اند. این فیلم به لحاظ بصری و زیباشناختی نیز بسیار خلاق و رویاپردازانه عمل کرده است و طراحی صحنه‌ها در فیلم برزیل به یکی از موارد ارزشمند این فیلم تبدیل شده است. با این حساب پیشنهاد می‌کنیم اگر از کتاب ۱۹۸۴ خوشتان آمده است و فیلمی می‌خواهید ببینید که در آن خیال‌پردازی موج می‌زند، تماشای فیلم برزیل ساخته تری گیلیام را از دست ندهید.

۶. فیلم جان مالکوویچ بودن

در تیتراژ این فیلم نام دو تن از بلند‌آوازه‌ترین چهره‌های سینمای مدرن به چشم می‌خورد، اسپایک جونز، کارگردان شاخص سینمای مدرن، وظیفه کارگردانی فیلم جان مالکوویچ بودن را بر عهده دارد و چارلی کافمن افسانه‌ای، فیلم‌نامه این فیلم را نوشته است. فیلم جان مالکوویچ بودن داستانی بسیار نوآورانه و البته خیال‌پردازانه دارد که در دنیای واقعی چنین داستانی هرگز رخ نخواهد داد اما روایت این داستان در دنیای فیلم و سینما باعث شد تا جان مالکوویچ بودن به یکی از آثار جاودان سینما تبدیل شود.

در این فیلم جان کیوزاک جوان، نقش یک عروسک‌گردان دوره‌گرد را بازی می‌کند که مردم دیگر به کارش توجهی ندارند و از این امر حسابی افسرده و خسته شده است. کریگ شوارتس، که همان عروسک‌گردان فیلم است با کمک همسرش در یک شرکت مشغول به کار می‌شود اما به‌ناگاه و کاملاً تصادفی یک کانال مخفی پیدا میکند که از طریق این کانال به مدت ۱۵ دقیقه می‌تواند وارد جسم جان مالکوویچ، بازیگر معروف شود و زندگی او را تجربه کند.

چنین داستان خلاقانه‌ای پر است از خیال‌پردازی‌های جالب و ایده‌های فراموش‌نشدنی که چنین خیال‌پردازی‌هایی را تنها روی پرده نقره‌ای سینما می‌توانیم ببینیم. فیلم جان مالکوویچ بودن در سه‌رشته نامزد جایزه اسکار شد و اگر این فیلم را ندیده‌اید پیشنهاد می‌کنیم حتماً آن را با فیلم‌های آخر هفته خود اضافه کنید.

۷. فیلم ایچی قاتل (Ichi The Killer)

این فیلم یکی از بدنام‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما لقب گرفته و سرشار از صحنه‌‌های کشت و کشتار است اما این صحنه‌ها به‌اندازه‌ای با خلاقیت فیلم‌برداری شده‌اند که تماشای آنها برای مخاطب راحت‌تر صورت می‌گیرد. این فیلم داستان یک قاتل بی‌رحم با نام ایچی را روایت می‌کند که به لحاظ روانی از شکنجه‌کردن افراد لذت می‌برد و گوشه‌های لبش تا بناگوش زخمی شده و باز مانده است تا ظاهری خشن و بی‌رحم را در ذهن تداعی کند.

ایچی قاتل یک مزدور حرفه‌ای است که قبل از کشتن افراد برایشان می‌گرید اما در نهایت با کمال خونسردی آنها را به قتل می‌رساند. در این فیلم شاهد روایت درد، گناه و لذت هستیم که به خلاقانه‌ترین شکل ممکن به تصویر کشیده شده‌اند. فیلم ایچی قاتل تنها یک اثر اکشن پر زد و خورد نیست، بلکه به‌عنوان یک فیلم انتقادی شناخته می‌شود و قصد دارد به‌نوعی دیدگاه تماشاچیان در خصوص خشونتی که هرکسی در وجودش دارد را به چالش بکشد.

۸. فیلم بخش‌گویی، نیویورک (Synecdoche, New York)

اگر خاطر شما باشد در بالا به اسم چارلی کافمن برای ساخت فیلم جان مالکوویچ بودن اشاره کردیم. کافمن را بیشتر برای فیلم‌نامه‌هایش می‌شناختیم تا اینکه در فیلم بخش‌گویی، نیویورک برای اولین بار در نقش کارگردان ظاهر شد.

کافمن قصد دارد با این فیلم نگاهی به معنای زندگی داشته باشد و داستان فیلم بخش‌گویی، نیویورک، روایت زندگی مردی با نام کیدن کوتار را حکایت می‌کند. نقش اول این فیلم بر عهده فیلیپ سیمور هافمن، بازیگر فقید سینماست و با فیلمی طرف هستیم که ممکن است در نگاه اول رویاپردازانه به‌نظر نرسد اما رویکرد این فیلم در نگاه به موجودیت انسان، از آن موضوع‌هایی است که بدون خیال و رؤیا نمی‌توان از چنین موضوع مهمی گذر کرد. این فیلم به لحاظ هنری نیز بازخوردهای بسیار خوبی دریافت کرد و در سال ۲۰۰۸، جایزه نخل طلایی جشنواره کن را به خانه برد.

جالب است بدانید منتقدین زیادی فیلم بخش‌گویی، نیویورک را به‌عنوان یکی از بهترین فیلم‌های دهه اول قرن ۲۱ می‌شناسند. حتی بعضی از منتقدین بر این باور هستند که مشاهده این فیلم احتمال دارد، تماشچیانی که اهل فکر و اندیشه‌ هستند را تا چند روز دچار افسردگی کند.

۹. فیلم اسکات پیلگریم دربرابر دنیا (Scott Pilgrim Vs. The World)

وقتی به فهرست فیلم‌های رویاپردازانه نگاهی می‌اندازیم انتظار داریم در این فهرست دست‌کم با چند فیلم نوجوانانه نیز روبرو شویم، چرا که دنیای کودکان و نوجوانان سرشار از رؤیا و خیال است و نمی‌توان از این سن بدون رؤیا گذر کرد. به همین منظور در این فهرست فیلم اسکات پیلگریم در برابر دنیا را انتخاب کردیم.

تهیه کنندگی و کارگردانی این فیلم بر عهده اسکار رایت است و انصافاً باید گفت رایت، فیلم‌های درخشان‌تری نیز در کارنامه‌اش دارد اما هیچ کدام از این فیلم‌ها به اندازه فیلم اسکات پیلگریم دربرابر دنیا، خلاقانه و رویاپردازانه نیستند. در این فیلم شاهد روایت داستان اسکات پلیگریم هستیم که برای بدست آوردن قلب معشوق خود، باید دوست‌پسرهای سابق او را از سر راه بردارد، به شما حق می‌دهیم در نگاه اول به این داستان، با خود فکر کنید با فیلم سطحی و کلیشه‌ای طرف هستید اما مطمئن باشید پس از پایان فیلم نظر شما تغییر پیدا خواهد کرد.

فیلم اسکات پیلگریم دربرابر دنیا یکی از معدود فیلم‌های سینمایی است که از یک بازی ویدئویی اقتباس شده و نسبت به نسخه رایانه‌ای آن برتری‌های زیادی دارد. اسکار رایت نگاهی باریک‌بینانه‌ای در ساخت این فیلم دارد و به جزئیاتی پرداخته که بدون شک با مشاهده این فیلم در بار اول، متوجه آنها نخواهید شد. در مجموع می‌توان گفت رویاپردازی می‌‌کنیم تا دلخوش و شاد شویم و فیلم اسکاپ پیلگریم دربرابر دنیا دقیقاً مثال بارز همین رویاپردازی است.

۱۰. فیلم عمو بونمی که زندگی‌های گذشته‌اش را به یاد می‌آورد (Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives)

رویاپردازی گاهی اوقات می‌تواند مخوف و پیچیده‌ باشد و به هر اندازه که در فیلم اسکات پیلگریم دربرابر دنیا، با رویاپردازی شاد و مفرحی طرف بودیم در فیلم عمو بونمی که زندگی‌های گذشته‌اش را به یاد می‌آورد، با رویاپردازی طرف هستیم که از مرگ و دنیای مردگان سخن می‌گوید.

در این فیلم داستان زندگی مردی در حال مرگ روایت می‌شود که به فکر آینده‌اش است تا ببیند چه کارهایی می‌خواهد انجام دهد. این فیلم تایلندی است و بسیاری از مردم تایلند به بازگشت انسان‌ها پس از مرگ به همین دنیا اعتقاد دارند، در نتیجه عمو بونمی، آخرین روزهای زندگی‌اش را با روح همسر و فرزندش می‌گذراند.

این فیلم دریچه‌ای از رؤیا را پیش‌روی تماشاگر قرار می‌‌دهد و به شما قول می‌دهیم پس از پایان نیز دست از سرتان بر ندارد و سوال‌های بیشتری در ذهن شما ایجاد کند.

محمد کاملان