کنسرت‌های بخش پاپ جشنواره فجر چگونه به مخاطبان آسیب می‌رسانند؟

به گزارش ایلنا، مسمومیت صوتی ازجمله نادر مسمومیت‌ها و آسیب‌هایی است که بسیار به ندرت شامل اهالی و مخاطبان موسیقی می‌شود و بیشتر کارگرانی دچار آن می‌شوند که در مشاغل پرخطر با فرکانس‌های زیان‌آور مشغول هستند. آسیب‌ها و اختلالات جسمی آن‌ها در حوزه شنیداری، گوارشی، عصبی، مغزی و بسیاری موارد دیگر به وجود می‌آید.

در بخش پاپ سی و سومین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر به جز یک اجرا (کنسرت علی زندوکیلی در برج میلاد) همگی در سالن وزنه‌برداری مجموعه ورزشی آزادی گنجانده شده‌اند و شب گذشته (سه‌شنبه ۲۶ دی ماه ۱۳۹۶) نیز گروه پازل بند از ساعت ۲۲ در این سالن ورزشی روی صحنه رفت. البته مخاطبان این گروه نیز تقریبا تمامی صندلی‌های این سالن را پر کرده بودند. اما اتفاق صوتی که از ابتدا تا انتهای این کنسرت روی داد بیش از آنکه باعث لذت شنیداری مخاطبان باشد؛ باعث بروز عواضی جسمی ناشی از فرکانس‌های نامطلوب و زیان‌آور برای درک شنیداری انسان بود که نمی‌توان از آن به راحتی گذشت.

عوارضی که انتخاب نامناسب محل اجرای کنسرت‌های موسیقی جشنواره موسیقی فجر در پاپ حاصل آن بود. اینکه حرف و حدیث‌های بسیاری در روزهای اخیر درباره نامناسب بودن کیفیت و استاندارهای این سالن برای برگزاری کنسرت در این سالن وجود داشته به مبحث پیچیده فیزیک صوت بازمی‌گردد که با توجه به موزیسین بودن برخی از دست‌اندرکاران جشنواره، جای تعجب بسیار دارد.

انتخاب فضای سرپوشیده و فاقد استانداردهای لازم برای برگزاری بخش موسیقی پاپ جشنواره موسیقی فجر طی روزهای گذشته مورد اعتراض بسیاری از موزیسین‌ها و کار‌شناسان این حوزه بوده است. اما چرا این طیف‌ها به برگزاری بخش موسیقی پاپ در سالن وزنه‌برداری مجموعه ورزشی آزادی انتقاد داشته‌اند و چه عواقبی دامنگیر مخاطبان این حوزه بوده است؟ این سئوالی است که باید به آن پاسخی روشن و شفاف داد.

محدوده شنیداری انسان

طی سال‌های گذشته بخش پاپ جشنواره موسیقی فجر همواره در برج میلاد و نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار می‌شد؛ یعنی در دو سالنی که اصولا برای برگزاری همایش‌ها و سخنرانی‌ها طراحی شده‌اند و کمترین سنخیتی برای برگزاری کنسرت‌های موسیقی ندارند؛ اما فضای آن‌ها به گونه‌ای‌ست که حداقل آسیب‌های صوتی را برای شنوندگان دربردارند؛ فضاهایی که با وجود ایرادات متعدد آکوستیکی، صدایی با کمترین کیفیت را به مخاطب ارائه می‌دهند اما آسیب جدی را نیز در بحث برگزاری کنسرت در فضاهای سرپوشیده به مخاطب وارد نمی‌کنند.

اما امسال در سی و دومین جشنواره موسیقی فجر، سالن وزنه‌برداری مجموعه وزرشی آزادی در حالی برای اجرای گروه‌های پاپ در نظر گرفته شد که نه تنها شرایط حداقلی را در این زمینه مانند سالن‌هایی چون برج میلاد و نمایشگاه بین‌المللی تهران ندارد بلکه باعث مسمومیت صوتی مخاطبان این گونه موسیقی نیز شده است.

شنوایی انسان از محدوده صفر دسیبل تا ۱۲۰ دسیبل است؛ دسیبل در اندازه‌گیری‌های علمی و مهندسی در زمینه‌های آکوستیک، الکترونیک و کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرد و آستانه شنوایی انسان را براساس آن اندازه‌گیری می‌کنند. در واقع طراز فشار صدا با میزانی با عنوان دسیبل سنجیده می‌شود. یعنی گوش انسان به طور متوسط، امواج صوتی را در محدودهٔ ۲۰ هرتز تا ۲۰ کیلو هرترز شناسایی و تشخیص می‌دهد.

هرتز به زبان ساده یعنی امواج صدا چند بار در هر ثانیه فرکانس (بالا و پایین) دارند. صدا هر چه حجمی بیشتر از حد توان شنیداری انسان داشته باشد خطرناک‌تر است. مثال ساده‌اش شکستن صوت توسط هواپیماهای جنگنده در ارتفاع پایین است که هم باعث تخریب شیشه‌ها و بناهای آسیب پذیر‌تر می‌شود و هم به شنیدار و سایر اعضای حساس بدن انسان مانند عصب‌ها آسیب می‌رساند.

کنسرت‌های بخش پاپ جشنواره چگونه به مخاطبان آسیب می‌رسانند؟

فیزیک صوت بسیار مسئله مهمی در حوزه‌هایی چون موسیقی، هوا فضا، معماری و... محسوب می‌شود. یعنی در طراحی اماکن برگزاری اجراهای موسیقی، صنعت هوا فضا و... توجه به کانون‌های صدا و فیزیک صوت جزو مسائل اساسی محسوب می‌شود. برای مثال در طراحی اماکن برگزاری اجراهای موسیقی مانند سالن‌های کنسرت بحث صداهی و کانون‌های صدا در معماری مدنظر قرار می‌گیرد که شنونده در هر جایی از سالن اجرا که قرار بگیرد، صدایی یکسان را دریافت کند و بازتاب‌های صوتی، در اصل موسیقی تاثیر عمیقی نگذارد. در واقع به زبان ساده‌تر، مجریان و شنوندگان تنها صدایی را که در لحظه اجرا تولید می‌شود را بشنوند و درگیر بازخورد‌ها و تداخل‌های صداهای بازگشت داده شده نشوند.

برخورد با این مقوله اما در اماکن وزرشی بسیار متفاوت است. طراحی معماری اماکن و فضاهای ورزشی به گونه‌ای است که کانون‌های صدا، حجم صداهای تماشاگران را تشدید کند تا باعث تهیج ورزشکار و تماشاگر شود. ضمن آنکه در ساختار ظاهری بنا نیز از مسالحی استفاده می‌شود که جنس سختی مانند سیمان و آجر دارند و از نظر آکوستیکی نیز کارکرد و نقش مثبتی را ایفا نمی‌کنند.

به زبانی دیگر اماکن وزرشی در معماری روز دنیا به گونه‌ای طراحی می‌شوند تا صدای تماشاگران به کانون‌های صدا بازگردد و با تجمیع آن‌ها، صدایی چند برابر را برای تهیج ورزشکاران به وجود آورد و لحظاتی هیجان انگیز‌تر را رقم بزند. البته با توجه به قدرت‌های تخریب‌گرانه صوت در فرکانس‌ها و بسامدهای بالا‌تر این نکته نیز لحاظ خواهد شد تا بسامد‌ها به جایی نرسد که به تخریب بخش‌هایی از بنای ورزشگاه بینجامد.

در سالن وزنه‌برداری که برای اجراهای موسیقی پاپ درنظر گرفته شده نیز همین شرایط صادق است؛ یعنی سالن به طور تخصصی برای تشدید صدای تماشاگران در کانون‌های صدا طراحی شده و در نمای دیوارهای داخلی سالن نیز از آجر و سیمان و مسالح سخت استفاده شده که بیشترین صدا را بازتاب می‌دهند.

در چنین شرایطی وقتی یک گروه موسیقی پاپ اجرایش را با باندهایی تقویت شده در این سالن روی صحنه می‌برد و در حین اجرایش بسیاری از جمعیت هزار و نهصد نفری سالن به همخوانی با گروه می‌‌پرداز اصطلاحا گرداب‌هایی از صدا با بسامد‌ها و فرکانس‌های زیان آور برای حاضران در سالن ایجاد می‌شود که برای سلامت جسمی حاضران در سالن زیان‌آور است.

فراموش نشود که در سالن‌های ورزشی سرپوشیده این فقط تماشاگران هستند که صدایشان طنین‌انداز است و چند ثانیه‌ای از مسابقات نیز سخنگوی سالن نکات و نتایجی را در بلندگوهای نه چندان پرحجم سالن اعلام می‌کند و هیچ نشانی از باندهای حرفه‌ای و تقویت شده موسیقی نیست که بخواهد حدود یک ساعت و نیم صدای پرحجمی از یک گروه موسیقی را در سالن انتشار بدهد.

کسانی که به فیزیک صوت آشنایی دارند به خوبی می‌دانند برگزاری کنسرت موسیقی پاپ با باندهای توقویت شده در ورزشگاه سرپوشیده‌ای مانند سالن وزنه‌برداری آزادی چه کار خطرناکی برای سلامت جسمی مخاطبان محسوب می‌شود. عوارضی چون گیجی، اختلالات شنیداری، اختلالات گوارشی، درد‌های شدید در ناحیه کاسه سر و کاسه چشم‌ها، حالت تهوع و بسیاری علائم دیگر از نشان‌های تاثیر چنین صداهایی بر انسان است که شب گذشته نیز در میان بسیاری از زنان و مردان و کودکانی که از سالن وزنه‌برداری ورزشگاه آزای خارج می‌شدند می‌شد دید. این نشانه‌ها‌‌ همان نشانه‌های مسمومیت صوتی است که به دلیل در معرض صدای مخرب بودن برای انسان پیش می‌آید.

اینکه چرا موزیسین‌هایی چون حمیدرضا نوربخش و امیرعباس ستایشگر زیر بار انتخاب چنین سالنی برای برگزاری کنسرت‌های بخش پاپ جشنواره رفته‌اند جای سوال جدی دارد. قطعا هیچیک از این مسئولان جشنواره توان و تحمل حضور در یک اجرای کامل پاپ جشنواره موسیقی فجر در چنین سالنی را ندارد و حتما از عواقب آن نیز حتما آگاهی دارند. با این وجود باید پرسید چرا چنین تصمیمی برای یک جشنواره ملی که قرار است متر و معیارهایی را نیز در بحث شنیداری به مردم معرفی کند گرفته شده است؟