به گزارش میزان، "امیر شمس" بازیگر موفق این روزهای تئاتر نزدیک به هفده سال پیش فعالیت خود را به عنوان بازیگر آغاز کرد و هم اکنون بعد از گذشت این سالها در نمایش "رومولیت" به کارگردانی "مصطفی کوشکی" و "هستی حسینی" با چهره های مطرحی همچون مهدی پاکدل و بهناز جعفری همبازی شده است.
وی که پیش‌تر جایزه جشنواره های تئاتر دانشجویی و تجربه را به دست آورده سال گذشته به عنوان یکی از پرکارترین بازیگران تئاتر ایران معرفی شد اما امسال بسیار محتاطانه تنها در یک اثر تاکنون به ایفای نقش پرداخته است.
شمس سال پیش در آثاری همچون "کوریولانوس"، "هجوم"، "مجلس مختلف خوانی" و "آشویتس زنان" به ایفای نقش پرداخت اما با وجود درخشش در اکثر این آثار در جشنواره فیلم فجر نامزد نشد.
به همین مناسبت میزان طی گفت‌وگویی مشروح با شمس به شرح و بررسی مشکلات و مسائل روز تئاتر و بازیگری پرداخته است.
این روزها تب بازیگر شدن قشر عمده ای از جامعه مخصوصاً جوانان را در بر گرفته است. به نظر شما دلیل این قضیه چیست؟ آیا حضور یکباره بسیاری از چهره های جدید در آثار باعث این امید شده است؟
نمی دانم این را باید امید به بازیگری خواند و یا توهم بازیگر شدن اما به نظرم یکی از دلایلش حضور بازیگرانی است که بدون هیچ تلاشی وارد این عرصه شده اند. شما به سینما می روید و با چهره ای روبرو می شوید که نه سوادی دارد و نه سابقه ای را می توان از او در بازیگری پیدا کرد.
بعد که به دنبال چگونگی حضور او در فیلم می روید می بینید که این بازیگر پسرعمو، برادر و بالاخره یکی از آشنایان تهیه کننده فیلم است. یکی دیگر از دلایل اشتیاق همگانی به بازیگری جذابیت و رسیدن به شهرت بازیگری است.
بدون شک شهرت، جذابیت و روابط در ورود به سینما دخیل شده اند. اما آیا این حجم از علاقمند به بازیگری منطقی بوده و برای همه این علاقمندان کار هم وجود دارد؟
متاسفانه سیستم فرهنگی ما نتوانسته این حجم از اشتیاق را هدایت کند. البته این را بگویم این طور نیست که مثلاً خارج از کشور همه چیز راحت است و شما یک روزه به بازیگری می رسید. اتفاقاً آنجا هم همین سختی‌ها بلکه بیشتر وجود دارد. اما مساله این است که من بازیگر تمام سختی ها را به جان می خرم اگر مدیریت شوم. اگر امید این را داشته باشم که کسانی هستند که مرا ببیند یا اینکه از من حمایت مالی و بیمه ای شود قطعاً با هدف گذاری بهتری به راهم ادامه می دهم.
متاسفانه بازیگری به این صورت است که شما به صورت آکادمیک فوق لیسانس می گیرید اما جایی نیست که خودت را معرفی کنی و بگویی من فارغ التحصیل بازیگری هستم.
این روزها در نمایش رومولیت با وجود نقش کوتاهی که بازی می کنید نقدهای بسیار مثبتی را دریافت کرده اید. حتی از نظر بسیاری از منتقدان بهترین بازیگر مرد اثر هستید. آیا برای این موفقیت تضمینی وجود دارد که مثلاً بعد از این کار پیشنهادات بهتری به شما ارائه شود؟
در بازیگری هیچ تضمینی وجود ندارد. من امروز در رومولیت بازی می کنم و در عین حال چندین پیشنهاد را داشته ام. بعد به خودم می گویم اگر این نقش ها را نپذیرم بعدش چه می شود؟. اگر بعد از رومولیت پیشنهادی نشد چه؟. بازیگر اگر روی صحنه نباشد محو می شود و همین ترس بزرگی برای هر بازیگری از جمله من است.
برای بازیگری و موفقیت در آن هیچ تضمینی نیست. از دوازده ماه سال ۹۶ من ۹ ماه روی صحنه بودم و با این وجود بسیاری همین امسال یادشان رفته که من سال گذشته آن همه کار کرده ام. همه چیز در بازیگری به تصویر خلاصه می شود و متاسفانه هر قدر هم تئاتر کار کنید به اندازه یک سریال و فیلم دیده نمی شوید.
شما اگر نقش بسیار کوتاهی را در تلویزیون بازی کنید هفتاد میلیون بیننده خواهید داشت و بعد از آن دیگر نمی توانید جلوی پیشنهادات را بگیرید اما در تئاتر هر چه هم موفق باشید هیچ فایده ای ندارد.
پس می شود گفت بازی در تئاتر مثل یک سراب است؟
دقیقاً همین است. من همیشه فکر می کردم بزرگان سینما دغدغه دیدن تئاتر و کشف استعدادهای تازه نفس را دارند اما این فکر کاملاً اشتباه است. من جشنواره دانشجویی و تجربه بهترین بازیگر مرد شدم اما بعد از آن چه اتفاقی افتاد؟. همان داورانی که به من این دو جایزه را دادند از نفرهای اول تئاتر و سینما هستند اما چرا من را یادشان می رود؟. چرا دیدار ما فقط به سلام و احوال پرسی ختم می شود. مگر نه اینکه از نظر آنها من بهترین بودم پس قاعده و قوانین در انتخاب نقش هایشان چیست که بهترین از نظرشان انتخاب نمی شود؟.
دلیل اصلی این اتفاق آن است که این کارگردانان گروه خودشان را دارند و کسی را به تیم خودشان راه نمی دهند اما انصافاً در اوج این نامیدی ها وجود انسانی مثل مصطفی کوشکی باعث ایجاد انگیزه و امید به ادامه راه را به تو می دهد.
سیستم آکادمیک ما تا چه حد توانسته به معرفی بازیگران تئاتر به عرصه های تصویری کمک کند؟
صادقانه سیستم آکادمیک هیچ کمکی را برای موفقیت من نکرده است. با وجود دریافت بسیاری جوایز در دوران دانشجویی هیچ وقت از من تقدیر و تشکری در حد یک لوح نشد. متاسفانه سیستم آکادمیک نه تنها من بازیگر را به عرصه حرفه ای معرفی نمی کند بلکه جلوی من می ایستد تا موفق نشوم. به عنوان مثال من سر یک نمایش بزرگ مشغول تمرین هستم و به دلیل غیبت در کلاس حذف می شوم.
مگر نه اینکه من دانشجوی بازیگری هستم و در پایان درس چنین مدرکی به من داده می شود. پس چرا وقتی به عنوان بازیگر فعالیت می کنم با من برخورد عکس می شود؟. متاسفانه سیستم آموزشی می خواهد همه چیز در حد تئوری باقی بماند و از هرگونه اتفاقی که عملی باشد جلوگیری می کند.
خود شما هم میدانید در وضعیت فعلی مصطفی کوشکی استثناء است و قاعده نیست. سوال اصلی این است که همه از این وضع گلایه دارند اما همین جوانان تئاتر وقتی به جایگاهی می رسند خودشان را به موج می سپارند. چرا تئاتری هایی که خودشان سختی ها را لمس کرده اند در هنگام قدرت رفتارشان مثل سایرین می شود؟
متاسفانه تقسیم قدرت در تئاتر ناعادلانه بوده و آدمها بر اساس لیاقشان به جایی نمی رسند. هنرمندان تئاتر سالها برای یک جایگاه ساده جنگیده و زجر کشیده اند و در انتها هم چیزی نصیبشان نشده است. به همین دلیل وقتی به جایگاهی می رسند نمی دانند باید در آن جایگاه چه کاری انجام دهند.
به عنوان مثال فرهاد مهندس پور همواره قطب تئاتری من بوده و فکر می کردم که بهتر از او وجود ندارد اما می بینیم مهندس پور وقتی دبیر جشنواره تئاتر فجر می شود چه اتفاقاتی برای تئاتر می افتد. مشکل من اتفاقات جشنواره و نقدها نیست. مشکل من اینجاست که مگر فرهاد مهندس پور جایگاه خودش کم بوده که به سمت دبیری جشنواره تئاتر فجر می رود؟. به ای دلیل است که من می ترسم در آینده چه اتفاقی برایم می افتد.
البته این یک دیدگاه است. شاید هم فرهاد مهندس پور به خودش گفته تا به حال کسی این جشنواره را به خوبی برگزار نکرده و من می توانم اما بعد متوجه می شود که اشتباه کرده است.
وضعیت کلی تئاتر را چطور می بینید؟ جایگاه بازیگر در تئاتر ایران کجاست؟
این روزها خیلی ها سالن دار شده اند و بسیاری هم به تئاتر فقط به چشم بیزینس نگاه می کنند. برخی از این تهیه کنندگان هیچ ربطی به تئاتر ندارند و به من بازیگر به عنوان یک کالای سودآور نگاه می کنند. این تهیه کنندگان به ما به چشم جنسی نگاه می کنند که باید در بازار فروخت و هیچ درکی از نمایش ندارند و متاسفانه همین آدمها تئاتر را در دست گرفته اند.
کارگردان های سینما تا چه حد دغدغه تئاتر دارند؟ آیا برای دیدن آثار شما تئاتر می بینند؟
من در کارهایی که داشته ام بسیاری از کارگردانان سینما حضور پیدا کرده اند اما انگار دغدغه انتخاب بازیگر را ندارند. به عنوان مثال سال گذشته بسیاری از کارگردانان به دیدن نمایش آشویتس زنان و کوریولانوس آمدند و در کل زمان نمایش مبهوت بودند اما بعدش اتفاقی برای توی بازیگر نمی افتد. مگر میشود بازیگر در یاد آن کارگردان نماند؟. اما انگار پروسه انتخاب بازیگر در سینما کاملاً بی منطق و بدون برنامه است و از سویی قدرت سینما امروز در دست تهیه کنندگان است و کارگردانان نقش کمتری در انتخاب بازیگر دارند. به نظر من ما تئاترها اشتباه می کنیم که کارگردانان را برای دیدن اثر دعوت می کنیم و باید از تهیه کنندگاه برای تماشای اثرمان دعوت کنیم.
اتفاقی که امروز بسیار پررنگ تر از قبل شده ظاهر عجیب و متفاوت هنرمندان مخصوصاً اهالی تئاتر است. این همه تفاوت و به اصلاح خودشان خاص بودن از کجا می آید؟
شمس: من به عنوان یک بازیگر در هر سطحی همیشه برای ظاهرم و آراستگی لباس هایم وسواس بسیاری به خرج می دهم اما این خاص تر شدن در میان مردم نیست. من وقتی نوجوان بودم به محوطه تئاتر شهر می رفتم و آنجا پر بود از هنرمندان و بازیگران و کسانی که دغدغه تئاتر داشتند.
امروز این اتفاق دیگر نمی افتد. امروز آدمهایی که دور تئاتر شهر می بینید هیچ ربطی به تئاتر ندارند. حدوداً نود درصد آنها یکبار هم تئاتر ندیده اند. امروز محوطه تئاتر شهر فضای به شدت ناسالمی دارد. فضایی که باعث آزار و اذیت مردم عادی می شود.
با این وضعیت چه توقعی از مردم می توان داشت. خانواده ای که برای دیدن یک نمایش تئاترشهر می رود اگر با این صحنه ها روبرو شود چه قضاوتی در قبال تئاتر و بازیگری می کند؟. مطمئن باشید اگر از آن خانواده یک نفر علاقمند به بازیگری باشد، خانواده مانع حضورش در بازیگری می شود زیرا تصویری که تئاترشهر به آنها ارائه داده نه تنها هنر نیست بلکه فضایی آلوده به فساد است. متاسفانه برای خانواده ها تئاترشهر نماد تئاتر می شود و به طبع حق دارند وقتی آن فضا را می بینند نسبت به این هنر بدبین شوند.
فارغ از این بحث چرا مسائل شخصی هنرمندان و مشکلاتشان تا این حد خبرساز است؟ همین عاملی برای دوری خانواده ها از تئاتر و بازیگری نمی شود؟
در اصل اگر نگاه کنیم جرم، خلاف، دروغ، دزدی، طلاق می تواند در هر قشری وجود داشته باشد اما هنرمندان مورد توجه رسانه ها هستند و همین باعث شده تا به عنوان مثال یک اتفاق هر چند کوچک به گوش همه برسد. به طبع جامعه هنری هم مصون از اشتباهات نیست اما بزرگنمایی های زرد در این زمینه مشکل آفرین شده است.
در حال حاضر در آستانه ۳۷ سالگی قرار دارید. همواره ازدواج برای هنرمندان به واسطه شغلشان چالش بزرگی است. آیا به ازدواج فکر نمی کنید؟
اینطور نیست که بگویم زیر بار مسئولیت ازدواج نمی روم ولی این روزها بعد از هفده سال کار در آستانه موفقیت قرار گرفته ام و شاید فرصتم برای اینکه بتوانم به خوبی یک زندگی را اداره کنم کم است.
در ازدواج برای من درک از همه چیز مهمتر است. همانطور که می دانید زندگی برای یک بازیگر پر از چالش است و اگر کسی تمامی این چالش ها و سختی ها را درک کند چرا که نه. قطعاً به ازدواج فکر می کنم. البته در حال حاضر ذهنم به شدت درگیر کار و بازیگری است ولی شاید کمی زمان برای این اتفاق لازم داشته باشم.
به نظر من ازدواج و زندگی متاهلی نه تنها ترسناک و سخت نیست بلکه به شدت خوب است. من خیلی به زندگی فکر می کنم به نظرم ازدواج در زمان مناسب بسیار به یک بازیگر کمک می کند. این را هم بگویم که هنرمند بودن و یا نبودن همسرم تفاوت چندانی ندارد. مهم آن اتفاقی است که باید بیفتد تا به ازدواج بهتر و بیشتر فکر کنم.
- 14
- 4
