چرا بانک‌ها تمایلی به اعطای تسهیلات به بنگاه‌های کوچک ندارند؟

محمدحسین مقیسه در گفت‌وگو با خبرآنلاین با اشاره به وضعیت صندوق‌های ضمانت در دنیا، اظهار داشت: عموما صندوق‌های ضمانت در کشورهای مختلف توسط دولت‌ها ایجاد و حمایت می‌شوند و عمر برخی از آنان به بیش از ۱۰۰ سال می‌رسد.

مقیسه متذکر شد: اولین صندوق ضمانت در ایران متعلق به صندوق ضمانت صادرات است که نزدیک به ۴۵ سال از زمان تاسیس اولیه  آن می‌گذرد.

وی با اشاره به چرایی نیاز به صندوق ضمانت سرمایه‌­گذاری صنایع کوچک در کشور، گفت: صنایع کوچک در همه کشورهای دنیا مورد توجه قرار دارد و در اقتصاد ایران نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد صنایع کشور در جمله صنایع کوچک هستند که حدود ۸۰ هزار واحد صنعتی را شامل می‌شوند و سهم مهمی در اشتغال، ارزش افزوده بخش صنعت دارد.

دو مانع پیش روی صنایع کوچک در دریافت تسهیلات

مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک با بیان این‌که یکی از مشکلات اصلی واحدهای صنعتی کوچک، تامین مالی است، افزود: در بحث مربوط به تامین مالی بنگاه‌های کوچک دو نکته اساسی وجود دارد. از یک طرف حجم تسهیلات مورد نیاز این بنگاه‌ها از حدی که صرفا سهامداران آن (که عمدتا خانوادگی هستند) بتوانند آن را تامین کنند، فراتر رفته است.

مقیسه ادامه داد: از سوی دیگر به دلایل مختلف از جمله عدم وجود اطلاعات اعتباری شفاف و به تبع آن، ضعف توان ارزیابی‌های اعتباری، هزینه‌های عملیاتی بالا برای تسهیلات خرد، کمبود وثیقه مورد درخواست موسسات مالی و اعتباری و در یک کلمه ریسک اعتباری بالای این گروه از بنگاه‌ها، بانک‌ها تمایل چندانی برای اعطای تسهیلات به ایشان ندارند.

وی متذکر شد: برای مرتفع شدن این موانع، دولت‌های مختلف در سراسر دنیا اقدام به تاسیس صندوق‌های ضمانت کرده‌اند.

مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک گفت: صنایع کوچک عموما توسط بخش خصوصی ایجاد شده و این صنایع از پشتوانه مالی قوی برخوردار نیستند، بنابراین برای حمایت از صنایع کوچک، دولت‌ها برنامه‌های حمایتی برای آن پیش‌بینی می‌کنند.

مقیسه با بیان این‌که یکی از مهم‌ترین مسایل صنایع کوچک در مواجهه با بانک‌ها، تامین وثیقه برای دریافت تسهیلات است، افزود: بانک‌ها و موسسات مالی، موسسات تجاری محسوب می‌شوند و قوانین مشخصی برای اخذ وثایق مورد نظر خود دارند که این صنایع قادر به تامین وثایق مورد اشاره نیستند. بر این اساس قانون‌گذار به منظور فراهم آوردن موجبات توسعه سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در صنایع کوچک، کوتاه کردن مدت اجرای طرح‌های اشتغال‌زا و دارای توجیه اقتصادی، با اولویت مناطق کمتر توسعه‌یافته و تضمین و تسهیل در توثیق تسهیلات اعطایی به طرح‌های مذکور، صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک را در سال ۱۳۸۳ تاسیس کرد.

صنایع کوچک چیست؟

وی گفت: در دنیا تعاریف متفاوتی از صنایع کوچک می‌شود. برخی کشورها مبنای تعریف صنایع کوچک را بر تعداد افراد شاغل در واحد تولیدی می‌دانند و برخی کشورها مبنا را براساس سرمایه، گردش مالی و یا دارایی آن.بر اساس ماده واحده تاسیس صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک در مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۴، در ایران به واحدهای صنعتی که شاغلین آن کمتر از ۵۰ نفر است صنایع کوچک اطلاق می‌شود.

مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک با اشاره به چگونگی صدور ضمانت‌نامه عنوان کرد: طرح واحد صنعتی در بانک عامل مصوب شود و سپس درخواست صدور ضمانت‌نامه از سوی بانک برای واحد صنعتی به صندوق ارسال می‌شود.

مقیسه عنوان کرد: پرونده اعتباری واحد صنعتی پس از مطالعات کارشناسی در کمیته تخصصی فنی و اعتباری مطرح و درنهایت هیات مدیره صندوق درخصوص صدور ضمانت‌نامه و شرایط آن اتخاذ تصمیم می‌کند. منظور از شرایط صدور ضمانت‌نامه وثایق و تضامین مورد درخواست صندوق از واحد صنعتی است.

وی درباره تفاوت ضمانت‌نامه صندوق با ضمانت‌نامه بانک‌ها تصریح کرد: بانک‌ها در دریافت وثایق خیلی سخت‌گیرانه عمل می‌کنند؛ به طوری که خیلی از صنایع کوچک قادر به تامین این وثایق نیستد. گرچه صندوق هم وثیقه می‌گیرد، اما کیفیت و درصد وثایق ما و مراحل انجام کارصندوق سهل‌تر است، چون هدف صندوق، حمایت از صنایع کوچک است ما پس از ارزیابی و دریافت وثایق ضمانت‌نامه را برای بانک صادر می‌کنیم.

مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک گفت: چارچوب کلی وثایق مورد درخواست صندوق محل اجرای طرح‌های این گروه از فعالان صنعتی است که عموما این وثایق از سوی نظام بانکی کشور به راحتی مورد پذیرش قرار نمی‌گیرند، بنابراین صندوق براساس رسالت سازمانی خود با پذیرش این وثایق مشکل واحدهای صنعتی کوچک را مرتفع می‌کند. نکته بعد این است که کارمزد ضمانت نامه این صندوق ۵۰ درصد کمتر از ضمانت‌نامه‌های بانکی است.

مقیسه متذکر شد: بر این اساس بانک‌های کشور در حال حاضر از ضمانت‌نامه‌های اعتباری صندوق استفاده می‌کنند.

وی با اشاره به دو نکته ضروری، گفت: اول اینکه اساسا مطابق قانون تاسیس صندوق بانک‌ها می‌توانند از ضمانت‌نامه‌های صندوق استفاده کنند و دوم، مصوبات شورای پول و اعتبار، بخشنامه‌های بانک مرکزی و مصوبات کارگروه ملی تسهیل و رفع موانع تولید از بانک‌ها خواسته است، گسترش فعالیت‌های خود با صندوق را در دستور کار قرار دهند.

مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک با اشاره میزان ضمانت‌نامه‌های صندوق، افزود: ۷۰ درصد اصل و سود تسهیلات را ضمانت می‌کند. البته در مناطق کمتر توسعه یافته تا ۸۵ درصد اصل و سود مورد تضمین قرار می‌گیرد.

مقیسه تصریح کرد: بالاترین درصد ضمانت‌نامه‌های صندوق برای تسهیلاتی است که صنایع کوچک برای سرمایه در گردش درخواست داشته‌اند؛ البته در رتبه‌های بعدی ضمانت‌نامه برای طرح‌های ایجادی و بعد از آن طرح‌های توسعه‌ای است.

وی ادامه داد: سرمایه اولیه صندوق ۵۰ میلیارد تومان بوده که مقرر شده بود در دو سال اول تاسیس پرداخت شود (یعنی در همان سال‌های ۸۵ و ۸۶) اما کامل پرداخت نشد در سال ۹۴ هم معادل ۲۵ میلیون دلار به صندوق پرداخت شد که در مجموع در حدود ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه کنونی صندوق است.

مدیرعامل صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری صنایع کوچک با اشاره به انواع ضمانت‌نامه‌های صندوق، گفت: مهمترین آنها، ضمانت‌نامه مناقصه، مزایده، حسن انجام کار، پیش‌پرداخت، استرداد کسور وجه‌الضمان،ترخیص موقت، پرداخت سود و عوارض گمرکی است.

آخرین آمار عملکرد صندوق

مقیسه درباره آخرین آمار عملکرد صندوق اظهار داشت: در ۱۱ ماهه سال‌جاری، کل ارزش ضمانت‌نامه‌های صادرشده و تمدیدی به بیش از هزار و ۴۳۰ میلیارد ریال رسید که ۵۶ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می‌دهد.

وی افزود: دراین مدت، به لحاظ تعدادی نیز مجموع ضمانت‌نامه‌های صادره و تمدیدی به ۲۹۳ ضمانت‌نامه رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۲۳ درصد افزایش را نشان می‌دهد. همچنین تعداد کل ضمان‌تنامه‌های صادرشده در ۱۱ ماهه سال‌جاری ۱۹۵ عدد به ارزش بیش از ۹۵۳ میلیارد ریال است.

مقیسه عنوان کرد: بیشترین ارزش ضمانت‌نامه‌های صادر شده در این مدت برای طرح‌های ایجادی به مبلغ ۳۷۷ میلیارد ریال بوده است. ۳۴۶ میلیارد ریال ضمانت‌نامه برای سرمایه در گردش، نزدیک به ۱۰۰ میلیارد ریال ضمانت‌نامه برای طرح‌های توسعه‌ای، ۳۹ میلیارد ریال برای ضمانت‌نامه‌های پیش‌پرداخت و ۲۳ میلیارد ریال ضمانت‌نامه حسن انجام تعهدات در ۱۱ ماهه سال ۹۵ صادر شده است.

وی متذکر شد: در ۱۱ ماهه سال ۹۵ استان‌های گیلان، مازندران، ایلام، تهران و اصفهان بیشترین ضمانت‌نامه‌های مرتبط با صنایع کوچک را دریافت کرده‌اند. در این مدت، در استان گیلان بیش از ۱۱۰ میلیارد ریال، استان مازندران بیش از ۶۸ میلیارد ریال و استان ایلام بیش از ۵۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال، برای واحدهای صنعتی کوچک، ضمانت‌نامه صادر شده است. همچنین در استان تهران ۵۷ میلیارد ریال و استان اصفهان نیز بیش از ۵۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال انواع ضمانت‌نامه برای صنایع کوچک صادر شد.

مقیسه خاطرنشان کرد: بانک صنعت و معدن با پذیرش ۳۵ ضمانت‌نامه به ارزش بیش از ۲۷۶ میلیارد ریال و بانک سینا با ۲۴ ضمانت‌نامه به ارزش بیش از ۲۲۳ میلیاردریال، بیشترین میزان را از اول سال ۹۵ تا پایان بهمن ماه به خود اختصاص داده‌اند.