میان این‌همه گردوغبار که نفس خوزستان را تنگ کرده، هنوز نبض این سرزمین می‌زند و نفت در شریانش جریان دارد. هوا کمی صاف‌تر شده و محلی‌ها هم می‌گویند افتتاح نهمین نمایشگاه تخصصی ساخت داخل- تجهیزات صنعت زمان خوبی کلید خورده و شانس یار بود، اما هیچ‌کس حاضر نیست از نگرانی و اندوه رگ‌سفید که هنوز هم در حال سوختن است، چیزی نگوید.
اندوه رگ‌سفید، بر این نمایشگاه هم سایه انداخته بود. علاوه بر اینکه وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت و مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب برای بازدید از رگ‌سفید به همراه برخی نمایندگان مجلس راهی امیدیه شدند و در نمایشگاه حضور نداشتند، صنعتگران و حضار هم به احترام کشته‌شدگان این حادثه، یک‌دقیقه سکوت کردند. سخنران اصلی، حبیب‌الله بیطرف، معاون وزیر نفت در امور مهندسی پژوهش و فناوری، بود و عالی‌پور، مدیرعامل شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، هم دورادور متنی را برای مراسم افتتاح آماده کرده بود.
فلر سوزان، افتخار نمایشگاه نفت!
افتتاح نمایشگاه اندکی با تأخیر انجام شد. در ورودی نمایشگاه یک فلر خودنمایی می‌کرد. گویا هنوز هم سوختن گاز همراه نفت، افتخاری است برای صنعتگران! نمایشگاه کمی خلوت به نظر می‌رسد و چندان شبیه اولین روز یک نمایشگاه تخصصی نیست، اما به‌هرحال صنعتگران مشغول رایزنی با هم هستند و ارائه آخرین دستاوردهای خود. نزدیک یکی از غرفه‌ها می‌شوم تا با یکی از فعالان گفت‌وگویی کوتاه داشته باشم. از سعید جلوه، یکی از فعالان حوزه حفاری چاه، در مورد مشکلات صنعتگران داخلی می‌پرسم. بی‌درنگ مشکلات را به خاطر و یک‌به‌یک به زبان می‌آورد:
«مشکل اصلی آن است که وزارت نفت برای همه شرکت‌ها یک وندور مشترک درست کرده و همه را در آن فهرست قرار داده و برخی از شرکت‌های تابعه خود شرکت ملی نفت، مصوبه را قبول ندارند و آن را اجرا نمی‌کنند. شرکتی قبول می‌کند و یک شرکت دیگر می‌گوید من آن را قبول ندارم. سلیقه‌ای عمل می‌شود. اگر قانون است شرکت ملی نفت باید ابزار اجرای آن قانون را هم تعبیه کند. از بالا یک قانونی مصوب می‌شود و اگر پایین‌دستی اجرا نکند، این قانون چه ارزشی دارد؟».
بازار تجهیزات در قبضه دوباره چینی‌ها
از حضور چینی‌ها در بازار رقابت گله می‌کند و به «شرق» می‌گوید: «قانون می‌گوید شرکت‌های چینی نیایند. چندین بار برای بخش‌هایی از کالاها، مدیرعامل وقت نفت و خود وزیر دستورالعمل دادند، اما دو هفته قبل در همین اهواز مناقصه‌ای برای تجهیزات سر چاهی آزادگان برگزار شد و شرکت چینی آمد و برنده شد! بنابراین باید چه کنیم؟ ما سازندگان داخلی حس می‌کنیم همه حرف‌ها از حمایت از تولید داخل، شعار است و سلیقه‌ای و گزینشی عمل می‌شود».ادامه می‌دهد: «کارفرما می‌گوید چون بودجه ندارم و تجهیزات داخلی کمی گرانتر است، مشابه خارجی آن را می‌خرم».می‌پرسم چرا تجهیزات داخلی گرانتر است؟ می‌گوید:
«شرکت‌های چینی که ارزان هستند و در همه جهان هم چنین عمل می‌کنند. حمایت قاطع دولت مرکزی را هم دارند. یک شرکت چینی وقتی جنس خود را حتی بدون سود می‌فروشد، بابت صادراتی که انجام می‌دهد درصد قابل توجهی از دولت پول می‌گیرد. ضمن اینکه قوانین داخل کشور ما با چین قابل مقایسه نیست. دستمزد کارگر در چین بسیار ارزان است. نمی‌توان با آنها رقابت کرد. اینجا شرکت داخلی تابعی است از بیمه تأمین اجتماعی، دارایی و.... دارایی برای تأمین بودجه خود پوست از شرکت‌های داخلی می‌کند که به هر نحوی مالیات بیشتری بگیرد».
خصولتی‌ها، بلای جان سازندگان
جلوه اما تنها مشکل را در رقابت با چینی‌ها نمی‌داند. خصولتی‌ها هم کم اسباب دردسر نیستند: «در داخل متأسفانه هیچ اقدامی در جهت هم‌سنگ‌سازی شرکت‌های داخلی انجام نمی‌شود و شرکت صددرصد خصوصی در حال رقابت با خصولتی‌هاست. آنها از پشتیبانی دولتی استفاده می‌کنند؛ البته پشتیبانی دولتی نامحسوس و نانوشته، چون روی کاغذ خصوصی شده‌اند اما عملا شاهدیم که از پشتوانه‌های فنی دولت استفاده می‌کنند. حمایت وزارت نفت را هم دارند. چون وقتی شرکتی خصولتی است، یعنی در هیئت‌مدیره آن، افراد بانفوذی هستند و وزارت نفت نمی‌تواند به آنها نه بگوید». او ادامه می‌دهد:
«اگر قانونی برای هم‌سنگ‌سازی شرکت‌ها هم به‌لحاظ ساختار اداری و هم کیفیت کاری باشد، می‌توان رقابت کرد، اما همیشه نقشه راه تهیه شده و اجرائی نشده است. همیشه شرکت‌ها را ١٠ بار بازرسی می‌کنند و خروجی، برخوردی سلیقه‌ای است».او برای نمونه به یکی از تجربیاتش اشاره می‌کند: «کمیسیون فنی بازرگانی مناقصات شرکتی را تأیید صلاحیت می‌کند که فاقد صلاحیت فنی است. می‌پرسیم چرا؟ می‌گویند بومی است و بیخ گوش ماست. اگر تأیید نکنیم هر دفعه می‌آید و نق می‌زند. وقتی ساختار این است، چیزی درست نمی‌شود».
تحریم، تولیدکنندگان را تقویت کرد
بااین‌حال، حسن باقری، دیگر فعال این صنعت که البته در یکی از زیرمجموعه‌های صندوق بازنشستگی نفت فعالیت می‌کند، چندان با گفته او موافق نیست. می‌گوید هنوز سازندگان نمی‌توانند بگویند که همکار وزارت نفت مناسب نیست، زیرا زمان آن هنوز فرانرسیده است. باقری به «شرق» می‌گوید: «از سال ٧٩، ٨٠ در صنعت هستم و کارم را با فاز دو و سه عسلویه در همکاری با توتال آغاز کردم. آن زمان، تجهیزات فاز دو و سه بالغ بر ٩٠ تا ٩٥ درصد آن خارجی بود. تجهیزات اصلی مثل پمپ‌ها و کمپرسورها صددرصد خارجی بود. یک‌سری از تجهیزات در حد پنج تا شش درصد مثل تانکر، درام و... که تکنولوژی‌اش پایین‌تر است می‌توانستند ایرانی باشند و اغلب تولیدات شرکت‌های آذرآب، فاتح صنعت شیراز، مپنا بویلر و... بودند.
در سال ٩٠ بعد از اینکه پیک تحریم‌ها گذشت، در فاز ١٧ و ١٨ فعالیت می‌کردم. آن زمان، بالغ بر ٨٠ درصد تجهیزات ایرانی بود. هرچند مسلما کیفیت آن با برندهای خارجی قابل رقابت نبود، اما همین که این اتفاق افتاد، اتفاق خوبی بود و نشان داد در ١٠ سال، جایگاه تولیدکنندگان خارجی با تولیدکنندگان داخلی عوض شده است. این خود نشانگر آن است که تولیدکنندگان داخلی خوب جلو آمدند».
او درباره همکاری شرکت‌های داخلی با شرکت‌های همکار در قراردادهای IPC، می‌گوید: «این قراردادها در حد یک مذاکره در سطوح بالاست و فعلا دو قرارداد روی میز آمده و امضا شده. در نتیجه این قرارداد، قراردادی است که بین شرکت‌های E&P بسته شده و در مرحله بعد باید وارد فاز مهندسی شود و بعد از مهندسی بیسیک بروند سراغ خرید تجهیزات. هنوز این اتفاق نیفتاده، در نتیجه سازنده داخلی نمی‌تواند بگوید راهم نمی‌دهند».به گفته این فعال صنعتی، تحریم‌ها شاید برای دولت و مردم خوب نبود، اما برای تولیدکننده‌ها خوب بود، زیرا توانستند توانایی‌های خود را نشان دهند.
راهروها شلوغ‌تر شده و رفت‌وآمدها هم بیشتر. رایزنی‌ها کماکان ادامه دارد و به‌نظر می‌رسد تا پایان این نمایشگاه، بتوان امیدی به همکاری‌های قابل توجه صنعتگران با یکدیگر داشت.
شرط‌وشروط وزارت نفت برای سازندگان
معاون وزیر نفت در امور مهندسی پژوهش و فناوری در این مراسم با تأکید بر حمایت وزارت نفت از سازندگان داخلی در اجرای قراردادهای نفتی از آنها خواست تا هرچه‌سریع‌تر در سامانه تأمین کالا ثبت‌نام کنند، در غیراین‌صورت آنها نمی‌توانند در مناقصه‌های آینده شرکت کنند. بیطرف در ادامه سخنان خود به تازه‌ترین گزارش مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت درباره ذخایر نفت و گاز ایران اشاره کرد و افزود:
بر اساس این گزارش، ۱۸ درصد ذخایر گاز جهان و ۱۰ درصد ذخایر نفت جهان، معادل ١٥,٧ میلیارد بشکه در ایران وجود دارد که قابل برداشت است. ضمن اینکه توان تولید روزانه شش میلیون بشکه نفت خام از میدان‌های نفتی و تولید سالانه ۴۰۰ میلیارد مترمکعب از ذخایر گازی در ایران وجود دارد.
بیطرف ادامه داد: بر اساس برنامه‌ریزی‌های وزارت نفت در برنامه ششم توسعه، تولید روزانه ٤.٥ میلیون بشکه نفت و حدود یک میلیون بشکه میعانات گازی، تولید روزانه یک‌‌هزارو صد میلیون مترمکعب گاز طبیعی پیش‌بینی شده است که سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای تحقق این ارقام ۱۳۴ میلیارد دلار در بخش بالادستی و ۶۷ میلیارد دلار در بخش پایین‌دستی است. او با بیان اینکه وزارت نفت برای دستیابی به این اهداف برنامه‌های متعددی را تدوین کرده که به پنج برنامه مهم اشاره می‌کنم، ادامه داد:
اجرای الگوی جدید قراردادهای نفتی با هدف توسعه میدان‌های نفت و گاز با استفاده از سرمایه و فناوری شرکت‌های بین‌المللی نخستین برنامه در این زمینه بود که امسال قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با شرکت توتال امضا شد و اکنون مذاکرات قراردادی با شرکت‌های داخلی و خارجی در جریان است، امیدوارم تا پایان امسال درمجموع ۱۰ قرارداد امضا شود.
اجرای بسته ۵ میلیارددلاری حداکثر تا ۳ سال آینده
بیطرف اجرای بسته پنج میلیارددلاری قراردادی EPCF را از دیگر برنامه‌های وزارت نفت اعلام کرد و افزود: اجرای این بسته به منظور حفظ و افزایش تولید میدان‌های نفتی در حال انجام است.
به گفته او، با اقدام‌های صورت‌گرفته تاکنون چند طرح آماده شده است که امیدواریم در یک‌سال آینده این طرح‌ها سبب امضای قرارداد شده و در دو تا سه سال آینده اجرائی شوند، ضمن اینکه در همین مدت می‌توانیم بازگشت سرمایه هم داشته باشیم.
بیطرف، بازسازی و نوسازی تأسیسات روسطحی بالادستی صنعت نفت، مطالعه همه میدان‌های نفتی که تاکنون مطالعات جامع آنها از سوی مشاوران مستقل انجام نشده است و توسعه ساخت داخل تجهیزات و کالاهای پرمصرف در صنعت نفت و گاز را از دیگر برنامه‌های مهم وزارت نفت همسو با اهداف برنامه ششم توسعه دانست. معاونت مهندسی، پژوهشی و فناوری وزارت نفت و جهاد دانشگاهی همچنین در حاشیه نخستین روز نهمین نمایشگاه تخصصی ساخت تجهیزات صنعت نفت خوزستان با محوریت ساخت داخل تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.
تضمین وزارت نفت برای خرید تجهیزات داخل
بیژن عالی‌پور، مدیرعامل شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب، نیز در پیامی با بیان اینکه ۷۰ درصد تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در داخل کشور تولید می‌شود، گفت: تضمین می‌دهم تا زمانی که کالاهای باکیفیت و استاندارد داخلی تولید می‌شود از خرید مشابه خارجی آن خودداری کنیم.
فراتر از خبر
ماجرای حادثه آتش‌سوزی دکل ۹۵ فتح مستقر روی چاه ۱۴۷ میدان رگ سفید، هنوز هم در مرکز توجه است. یکی از متخصصان حوزه که نخواست نامی از او برده شود، از علت حادثه به «شرق» می‌گوید: «در این حادثه، شیر فشارشکن روی دکل ٩٥، عمل نکرد و همین امر سبب شد آتش فوران کند».او می‌گوید: «گره کار آنجاست که شرکت پودانگ چین که این قطعه را به شرکت ملی حفاری فروخته، مدعی شده که این تجهیزات برای شرکت اصلی آمریکایی (کمرون) است، اما در عمل چنین نبود».
او خطاب به مسئولان مربوطه می‌گوید: «اگر کارفرما تأییدیه فنی می‌کند و متوجه نشود که جنس قلابی می‌خرد، ایراد دارد و اگر فهمیده‌اند و وانمود کردند که نمی‌دانند که بسیار بدتر».این منبع آگاه، شرکت ملی حفاری را دعوت می‌کند که مستندات خرید این شیر سرشکن (BOP) را ارائه دهند تا مشخص شود این قطعه متعلق به کدام شرکت است. به گفته او، مسئولان حفاری می‌دانند که اگر این قطعه آمریکایی بوده، می‌توانند از این شرکت شکایت کنند و خسارت بگیرند،
اما به‌نظر می‌رسد قصد اعلام ندارند و سعی خواهند کرد ایراد را کمتر به این موضوع ربط و علت حادثه را به حوادث درون‌چاهی نسبت دهند، اما اگر هم چنین فرضی باشد، باید شیر فشارشکن، جلوی آن را بگیرد. این شیر، راه را می‌بندد تا فوران رخ ندهد».او به کشته‌شدن یکی از افراد که برای بستن شیر بالای دکل رفته بود، اشاره می‌کند و می‌گوید: «او بالای دکل رفت تا شاسی را ببندد، اما چاه فوران کرد و فرد متأسفانه جان باخت».این متخصص حوزه، هشدار می‌دهد عواقب خرید تجهیزات کم‌کیفیت اعتبار شرکت نفت را زیر سؤال می‌برد.
مهار آتش یک‌ماه و نیم زمان می‌برد
بیژن زنگنه، وزیر نفت، پس از نشست مشترک با متولیان اطفای حریق چاه ۱۴۷ میدان رگ سفید با اظهار تأسف از کشته‌شدن دو نفر از همکاران، گفت: کار خاموش‌کردن چاه که در دنیا جزء کارهای «های‌تکی» (High Tech) به‌شمار می‌آید هم‌اکنون در این منطقه در حال انجام است. زنگنه با بیان اینکه بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، مهار آتش چاه شماره ۱۴۷ رگ سفید از روی سطح و زیر زمین در حال انجام است،
گفت: هم‌زمان با عملیات مهار فوران چاه ۱۴۷ رگ سفید از روی زمین، دو حلقه چاه نیز برای کنترل آن حفاری می‌شود و انجام این کارها حدود یک‌ماه‌ونیم طول می‌کشد. به گفته او، در جریان عملیات مهار آتش چاه شماره ١٤٧ میدان رگ سفید حفظ جان و سلامت کارکنان باید در اولویت باشد. به گزارش شانا، زنگنه بر لزوم تبعیت از فرمانده عملیات تأکید کرد و گفت همه نیروها بدون توجه به موقعیت و جایگاه سازمانی موظف‌اند از فرماندهی عملیات تبعیت کنند.
شکوفه حبیب‌زاده
- 12
- 3
