کارسینوم ادراری، رایج‌ترین شکل بروز سرطان مثانه/ تشخیص سرطان ۱۰ سال قبل از بروز

به گزارش مهر، محققان علوم پزشکی ایران به سرپرستی دکتر رضا ملک زاده و با همکاری تیمی از محققان بین المللی، موفق به شناسایی روشی برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه تا ۱۰ سال قبل از بروز علائم و تشخیص بالینی آن در افراد سالم بدون علامت شدند و اولین شواهد علمی مبتنی بر مطالعه آینده نگر، وسیع و طولانی مدت در این زمینه را به دنیا ارائه کردند.

سرطان مثانه، جزء ۱۰ سرطان رایج در هر دو جنس

سرطان مثانه، جزء ۱۰ سرطان متداول در هر دو جنس جهان است که شمار مبتلایان آن در سال ۲۰۱۸، به ۵۵۰ هزار نفر و تعداد مرگ های ناشی از آن به ۲۰۰ هزار مورد رسیده است.

قرارگیری سرطان مثانه (urinary bladder cancer) در لیست رایج ترین سرطان های دنیا، به همراه تعداد بالای مرگ های ناشی از آن، تشخیص زودهنگام این بیماری را بسیار با اهمیت کرده است؛ ولی به گفته متخصصان، نبود روش های غربالگری مناسب و مطمئن، تهاجمی بودن روش های تشخیص، شانس بالای عود بیماری( ۵۰ تا ۷۰ درصد) بعد از درمان اولیه، سرطان مثانه را به یکی از چالش برانگیز ترین و گران ترین سرطان (cancer) ها از نظر تشخیص و درمان تبدیل کرده است.

این وضعیت بر اهمیت نشانگرهای زیستی( بیومارکر) قوی برای تشخیص راحت تر، سریعتر و دقیقتر سرطان مثانه و در نتیجه علاج به موقع آن و تقلیل بار قابل توجه این بیماری و مرگ و میر ناشی از آن افزوده است.

این درحالیست که بر اساس گزارشات ، هیچیک از نشانگرهای ادرار برای کنترل سرطان مثانه که حتی به تائید FDA‪( Food and Drug Administration)‬ رسیده و تجاری سازی شده اند، دارای« ویژگی» و« حساسیت» مطمئن و کافی در کاربردهای بالینی تشخیص سرطان مثانه علی الخصوص در مراحل نخست تومورزایی و نیزغربالگری جمعیت پرخطر نیستند.

فعلا در مطالعه ای نویدبخش که تحت عنوان Urinary TERT promoter mutations are detectable up to ۱۰ years prior to clinical diagnosis of bladder cancer:evidence from the Golestan Cohort Study در مجله معتبر بین المللی EBioMedicine انتشار شده است، گروهی از پژوهشگران علوم پزشکی ایران با مشارکت تیمی از محققان بین المللی سرطان شناسی، با وارسی نمونه های ادرار برخی از افراد بدون علامت که به بازه زمانی طولانی مدت تحت نظر بودند، برای اولین بار در دنیا، موفق به تشخیص زودهنگام این بیماری در نمونه های ادرار با بررسی نوعی جهش ژنتیکی پیکری( سوماتیک)، تا ۱۰ سال پیش از تشخیص بالینی و شکل گیری نخست تومور در اشخاص سالم بدون علامت شده اند.

دکتر رضا ملک زاده ، سرپرست تیم محققان ایرانی در این پروژه تحقیقاتی، سرطان مثانه را یکی از متداول ترین سرطان ها در دنیا برشمرد که میزان شیوع آن در مردان ۴ برابر زنان است.

پژوهشگر بین المللی سرطان بیان کرد:سرطان مثانه (urinary bladder cancer) در مردان ایران هم بسیار رایج است به طوریکه بعد از سرطان های معده، پوست، پروستات و روده بزرگ (Large intestine) ، رتبه پنجم را در بین سرطان های شایع مردان ایرانی دارد.

کارسینوم ادراری، رایج ترین شکل بروز سرطان مثانه 

معاون تحقیقات وزیر بهداشت، با اشاره به اینکه کارسینوم ادراری، رایج ترین( حدود ۹۰ درصد) شکل بروز سرطان مثانه است، ادامه داد:سرطان مثانه ، دومین سرطان رایج ولیکن کشنده ترین سرطان دستگاه ادراری (Urinary system) است که اکثراً در سنین ۶۰ سال به بالا پیدایش می کند و به دلیل تشخیص دیرهنگام مرگ های متعددی را به خود اختصاص می دهد.

ملک زاده، پیشگیری و غربالگری سرطان مثانه را برترین راه کاهش ابتلا و مرگ ناشی از این مدل سرطان بویژه در بین جمعیت خطرناک دانست و به تشریح اهداف مطالعه انجام شده پرداخت و گفت:تحقیقات جهانی در زمینه درمان سرطان های گوناگون که به سرعت در حال پیشرفت هستند، عمدتاً بر جلوگیری و تشخیص زودهنگام سرطان ها متمرکز بوده و شناسایی ژن های عامل ایجاد سرطان (cancer) یا کشف جهش های ژنی مؤثر در بروز تومورهای بدخیم، محوری ترین اهداف این تحقیقات را تشکیل می دهند.

به گفته او، مطالعه حاضر نیز با بررسی شایع ترین تغییرات ژنتیکی در سرطان مثانه تلاش کرده تا افق جدیدی برای تشخیص زودهنگام این بیماری پیش روی تحقیقات پزشکی ایجاد کند.

محقق بین المللی سرطان، از« جهش های پروموتر معکوس تلومراز( TERT)» بعنوان رایج ترین تغییرات ژنتیکی در سرطان مثانه نام برد و اعلام کرد:این جهش های ژنتیکی، معمولاً در مراحل نخست بروز سرطان مثانه رخ میدهند و بعنوان یک علائم اولیه در تومورزایی به شمار می روند.

تشریح روش ایرانی« ارزیابی جهش پروموتر معکوس تلومراز برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه »

رئیس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این مورد خاطر نشان کرد:مطالعه ما بر روی ۵۰ هزار شخص ۴۰ تا ۷۵ سال شرکت کننده در مطالعه کوهورت گلستان( بزرگ ترين مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال افریقا که در شمال شرق ایران به اجرا درآمد)، انجام شد. بعد از جمع آوری و ذخیره سازی نمونه های ادرار و خون و پردازش دی ان ای شرکت کنندگان در مطالعه، آن ها را به مدت ۱۰ سال، پیگیری کردیم و در این پیگیری طولانی مدت، ۴۰ شرکت کننده سرطانی اولیه مثانه (پیشابدان) شناسایی شدند که از این تعداد نمونه های ادراری برای ۳۰ شرکت کننده در دسترس و قابل استفاده بود.

رهبر مطالعه کوهورت گلستان خاطر نشان نمود:در این وارسی، ما شاهد« جهش پروموتر معکوس تلومراز» در ۱۴ فرد شرکت کننده مبتلا به سرطان مثانه بودیم؛ جهش های ژنتیکی که ۱۰ سال پیش از شروع پیگیری های ما هم قابل شناسایی بوده اند.

دکتر مهدی شیخ، نویسنده اول مقاله نیز در تشریح مهمترین دستاورد مطالعه انجام شده و نتایج روش« ارزیابی جهش پروموتر معکوس تلومراز برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه » بیان کرد:بررسی ما نشان داد:این روش، از« ویژگی»( ۱۰۰ درصدی) و« آلرژی»( ۴۶ درصدی) برای تشخیص سرطان ادراری تا ۱۰ سال پیش از پیدایش بالینی تومور اولیه در افراد سالم فاقد علامت برخوردار است.

به گفته او، ویژگی ۱۰۰ درصدی این شیوه به معنای فقدان هر گونه نتیجه مثبت کاذب در آزمایشات نمونه ها است که این مسئله از مهمترین شاخص ها در یافتن یک بیومارکر تشخیصی است به دلیل آن که از ایجاد استرس و مشکلات روحی اشخاص و هزینه های ناشی از ارایه نتایج مثبت کاذب جلوگیری می کند.

این پژوهشگر ادامه داد:حساسیت ۴۶ درصدی هم به مفهوم آن است که با این شیوه میتوان ۴۶ درصد افرادی که در طی ۱۰ سال آتی به سرطان مثانه مبتلا میشوند را شناسایی کرد که این میزان حساسیت برای این مدت زمان طولانی، بسیار مطلوب است.

شیخ در تشریح این نتایج همچنین اعلام کرد:این مطالعه نشان داد که هر چه مدت زمان بین جمع آوری و وارسی نمونه ادرار تا زمان بروز علائم و تشخیص بالینی سرطان کم تر باشد، مقدار آلل های جهش یافته این ژن در ادرار و در نتیجه قابل تشخیص بودن آن( حساسیت تشخیصی) بیشتر می شوند.

او متذکر شد :چندین مطالعه مورد- شاهدی که توسط برخی از افراد تیم تحقیقاتی مطالعه حاضر برای محاسبه« امکان استفاده از جهش پروموتر معکوس تلومراز در تشخیص سرطان های دستگاه ادراری » انجام شده بود، به خوبی نشان دادند که حساسیت این روش، هنگام تشخیص بالینی سرطان مثانه (urinary bladder cancer) بین ۸۷ تا ۹۸ درصد بوده است.

این محقق اعلام کرد :با اتکا به نتیجه حاصل شده از این مطالعه، در حال برنامه ریزی برای تحقق گام های بعدی جهت بررسی ارزش این بیومارکر در تشخیص زودهنگام سرطان های مثانه در جمعیت های بزرگتر در نقاط گوناگون جهان من جمله جمعیت های آسیایی، اروپایی و آمریکایی هستیم.

دکتر« فلورانس لِکالوزکِلم» سرپرست تیم محققان بین المللی در این پروژه تحقیقاتی نیز در مورد اهمیت این مطالعه گفت:مطالعات قبلی ما قابل تشخیص بودن جهش ژنتیکی پروموتر معکوس تلومراز در« دی ان ای سلول های ادراری» و همینطور« دی ان ای بدون سلول در ادرار» را نشان داده بودند ولی این جهش های ژنتیکی برای تشخیص زودهنگام سرطان مثانه ، در هیچ مطالعه ای، ظرفیت سنجی نشده بودند.

به گفته او، آنچه یافته های مطالعه حاضر را حائز اهمیت کرده، نه تنها بررسی میزان تأثير این جهش ها در تشخیص زودهنگام سرطان مثانه ، بلکه« ارائه قوی ترین شواهد حاصل شده تا کنون در مورد ظرفیت چنین روشی در بستر یک مطالعه وسیع، آینده نگر، مبتنی بر جمعیت و طولانی مدت( بیش از ۱۰ سال) برای اولین بار در جهان» است که این خصوصیت، قابل استفاده بودن و ارزش بالای پیش بینی نشانگرهای زیستی غیرتهاجمی در تشخیص سرطان مثانه افراد سالم بدون علامت را نشان می دهد.

محقق آژانس بین المللی تحقیقات سرطان این بررسی را یک مطالعه مقدماتی و گام مهمی برای مطالعه های بعدی دانست که با اتکا به نمونه های بیشتری از موردهای ابتلا به سرطان مثانه میتوانند به نتایج فعلی این تحقیق در مورد امکان تشخیص بسیار زودهنگام سرطان مثانه با بررسی جهش های ژنتیکی رایج آن، قطعیت بیشتری دهند و حتی نقش جهش های ژنتیکی را در پیدایش تومورهای کشنده انواع سرطان، روشن تر کنند.

« لِکالوزکِلم» گفت :روش ارزیابی شده آن ها، بسیار بهتر و مقرون به صرفه تر از روش های تهاجمی مانند سیتولوژی ادرار و نشانگرهای زیستی موجود، برای تشخیص سرطان مثانه در مرحله های اولیه مخصوصاً در افراد خطرناک است.

وی تأکید کرد:نتایج این مطالعه نیز میتواند به غربالگری بهتر جمعیت پرخطر سرطان مثانه ، توسعه و گسترش بیومارکرها برای تشخیص بسیار سریعتر این بیماری و نیز کنترل و پیشگیری از عود آن در بیماران مبتلا کمک کند.