دادههای تفصیلی بازار کار در سال ۹۷ نشان میدهد حدود ۵۵۵ هزار نفر از شاغلان کشور، در دسته شغلی «قانونگذار، مقامات عالیرتبه و مدیران» فعال بودهاند. از این تعداد، مدیران با سابقه تحصیلی مهندسی، بیشترین فراوانی را داشتهاند. تقریبا ۲۷ درصد از کل مدیران، در یکی از رشتههای مهندسی تحصیلات آکادمیک خود را سپری کردهاند. پس از این گروه تحصیلی، فارغالتحصیلان «بازرگانی و علوم اداری»، بیشترین تعداد را در بین شاغلان مدیر و مقامات(۲۵ درصد از کل مدیران) دارا بودند.
در نتیجه بیش از ۵۰ درصد پستهای مدیریتی، در اختیار این دو گروه بوده است. شاغلان تحصیلکرده در رشتههای «علوم اجتماعی و رفتاری» مانند علوم سیاسی، علوم اقتصادی و جامعهشناسی، تنها سهم ۴/ ۶ درصدی در بین مدیران داشتهاند. نکته تاملبرانگیز گزارش مرکز آمار، چگونگی فعالیت نیمی از شاغلان ۶ گروه تحصیلی در حوزه تخصصی خود است. یکی از ضعیفترین عملکردها مربوط به مهندسان است؛ تقریبا فقط یکپنجم آنها در حوزههای تخصصی مشغول بهکار بودهاند. در این زمینه، بیشترین توفیق را گروه «بهداشت» داشته است. بیش از سهچهارم شاغلان تحصیلکرده در حوزههای پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، مامایی، پرستاری و... در حوزه تخصصی شاغل هستند.
عقبه تحصیلی مدیران کشور حاوی نکات تاملبرانگیزی است. براساس دادههای تفصیلی بازار کار ایران در سال گذشته، ۲۷ درصد از مدیران کشور را مهندسان و ۲۵ درصد را فارغالتحصیلان گروه تحصیلی بازرگانی و علوم اداری تشکیل میدهند. در نتیجه مهندسان، جایگاه اول را در بین مقامات عالیرتبه دارا هستند. در بازار کار ایران، حدود ۶ میلیون و ۱۹۴ هزار نفر، شاغل دارای تحصیلات عالی موجود هستند. دادههای تفصیلی مرکز آمار از سال گذشته، حاوی اطلاعات جالبی است. یکی از این اطلاعات جالب، توزیع شاغلان در بین گروههای شغلی عمده، بر حسب رشته تحصیلیشان است. در واقع این دادهها نشان میدهند که مثلا فارغالتحصیلان مهندس، در چه شغلهایی مشغول به فعالیت شدهاند و ارتباط مشاغل با تحصیلات آنها تا چه حد است.
وفور مدیران مهندس
دادههای مرکز آمار حاکی از این است که ۵۵۵ هزار و ۳۳۴ نفر در کسوت قانونگذار، مقامات عالیرتبه و مدیران در بازار کار وجود دارند. مدیرانعامل و مدیران ارشد اجرایی، مدیران تولید، آموزش، رستورانها و هتلها و مقامات و قانونگذاران کشور و... در این گروه جای میگیرند. این گروه شغلی، تاثیر زیادی در زندگی همه مردم دارند، زیرا افرادی در آن حضور دارند که در تصمیمات کلان اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کشور نقش اصلی را بازی میکنند. از اینرو، تحصیلات آنها میتواند حائز اهمیت باشد. محبوبترین رشتههای تحصیلی برای قانونگذاران کشور، بازرگانی وعلوم اداری بوده است. تقریبا از هر ۴ مدیر، یک مدیر عالیرتبه در یکی از رشتههای زیرمجموعه بازرگانی و علوم اداری تحصیل کرده است. این گروه عمده تحصیلی، شامل رشتههایی چون حسابداری، امور مالی، مدیریت و علوم اداری، بازاریابی و تبلیغات میشود. تقریبا ۱۲۱ هزار نفر از مدیران و قانونگذاران کشور در این رشتهها تحصیلات دارند.
جدا از علوم اداری و بازرگانی، بیشترین فراوانی را در بین مدیران عالیرتبه، مهندسان دارند. فارغالتحصیلان مهندس در ۴ گروه عمده رشته تحصیلی «معماری و ساختمان»، «مهندسی و حرفههای مهندسی»، «فناوری اطلاعات و ارتباطات» و «فرآوری و ساخت» حضور دارند. اگر به شکل مجزا، فارغالتحصیلان این گروههای تحصیلی را با علوم اداری و بازرگانی مقایسه کنیم، برتری تعدادی به فارغالتحصیلان علوم اداری میرسد.
اما اگر مهندسان را در یک قالب کلی ببینیم و مهندسان در گروههای تحصیلی مختلف را در دسته کلی «مهندس» قرار دهیم، میزان مدیران مهندس بیشتر از مدیران فارغالتحصیل گروههای دیگر تحصیلی خواهد شد. مجموع شاغلان این ۴ گروه در دسته شغلی «قانونگذار مقامات عالیرتبه و مدیران» به بیش از ۱۵۰ هزار نفر میرسد؛ به زبان دیگر ۱/ ۲۷ درصد از مدیران عالیرتبه را مهندسان تشکیل میدهند. میتوان گفت علت وفور مدیران مهندس عالیرتبه، بیشتر از آنکه نیاز تخصصی به مدیر مهندس باشد، به محبوبیت رشتههای فنیمهندسی در سالهای قبل و خروجی بالای فارغالتحصیلان این حوزه در دانشگاههای کشور باز میگردد.
محبوبیت رشتههای فنی مهندسی بهگونهای بود که بسیاری از نخبگان، بدون توجه به قابلیتها و استعدادهایشان، بهصورت یک تکلیف، وارد رشتههای فنی مهندسی میشدند؛ تکلیفی که امروز تا حدودی برای رشتههای پزشکی حاکم شده و محبوبیت رشتههای پزشکی به حد بالایی رسیده است.
در مجموع بیش از ۳۱ درصد از شاغلان دارای تحصیلات عالی را مهندسان تشکیل میدهند. اما پس از مهندسان و فارغالتحصیلان علوم اداری، فارغالتحصیلان « علوم تربیتی» بیشترین شانس را برای مدیر شدن داشتهاند. تقریبا ۵/ ۹ درصد از قانونگذاران و مدیران عالیرتبه، در رشتههای تحصیلی زیرمجموعه «علوم تربیتی» دوران آکادمیک خود را سپری کردهاند، یعنی علوم تربیتی و تربیت معلم. با توجه به گستردگی وزارت آموزش و پرورش، این مدیران میتوانند منسوب به این وزارتخانه باشند.
فارغالتحصیلان علوم اجتماعی و رفتاری، در ۳ رتبه اول جایگاهی نداشته و با تحویل حدودا ۳۵ هزار و ۵۰۰ مدیر در جایگاه چهارم قرار گرفته است. علوم اجتماعی و رفتاری، فارغالتحصیلان رشتههای اقتصاد، علوم سیاسی، روانشناسی و جامعهشناسی و مطالعات فرهنگی را در برمیگیرد. فارغالتحصیلان این گروههای تحصیلی، تقریبا ۴/ ۶ درصد از مدیران کشور را تشکیل دادهاند که نشان میدهد از غلظت بسیار کمی نسبت به مهندسان برخوردارند. مجموعا ۳۵۳ هزار نفر شاغل دارای مدرک تحصیلی رشتههای علوم اجتماعی و رفتاری وجود دارند که تقریبا ۸/ ۴۲ درصد از آنها در گروه شغلی «متخصصان» مشغول فعالیت هستند.
وضعیت تحصیلی متخصصان
گروه شغلی «متخصصان» شغلهایی را شامل میشود که نیاز به تخصص و مهارت دارد. از اینرو، میتواند شاخصی باشد تا نشان دهد فارغالتحصیلان کدام رشتههای تحصیلی، بیشتر در شغلهای تخصصی مشغول به فعالیت شدهاند. در این زمینه فارغالتحصیلان یا شاغلان به تحصیل گروه «بهداشت» بیشترین موفقیت را دارند. پزشکان، دندانپزشکان، داروسازان، پرستاران و ماماها در این دسته جای میگیرند و ۷۶ درصد از شاغلان تحصیلکرده در این رشتهها، در رشتههای تخصصی شاغل شدهاند. پس از گروه تحصیلی «بهداشت»، گروه تحصیلی «علوم تربیتی» بیشترین توفیق را در این زمینه داشته است. حدود ۶۶ درصد از شاغلان رشتههای علوم تربیتی، در گروه شغلی «متخصصان» فعال هستند و احتمالا به شغلهای مربی آموزش فنی و حرفهای، دبیری آموزش متوسطه و آموزگاری شاغلند.
نکته قابل تامل اینکه از بین ۲۶ گروه عمده تحصیلی، تنها شاغلان ۶ گروه هستند که بیش از ۵۰ درصدشان، در زمره «متخصصان» فعالیت دارند و بقیه شاغلان، در گروههای شغلی دیگر پراکنده شدهاند. این ۶ گروه شامل فارغالتحصیلان شاغل علوم تربیتی، علوم انسانی، ریاضیات و آمار، جنگلداری، زبان و بهداشت هستند. جالب اینکه شاغلان تحصیل کرده «مهندسی و حرفههای مهندسی» یکی از کمترین تمرکز را در گروه متخصصان دارند. براساس دادههای در دسترس، تنها ۲۲ درصد از شاغلان تحصیل کرده مهندسی و حرفههای مهندسی، در گروه متخصصان قرار گرفتهاند و بیش از سه چهارم از مهندسان، احتمالا در شغلهای غیرمرتبط مشغول فعالیت هستند.
در بین گروههای عمده شغلی، برخی از فارغالتحصیلان دانشگاهی در گروه «کارگران ساده» مشغول بهکار بودهاند. تقریبا ۱۵۳ هزار نفر از کارگران ساده تحصیلکرده دانشگاهی محسوب میشوند. حدود ۴۱ درصد از این تعداد، در یکی از رشتههای مهندسی دوران دانشگاهی خود را سپری کردهاند. در حقیقت، در بین کارگران ساده تحصیلکرده نیز باز مهندسان نقش اول را دارند. پس از مهندسان فارغالتحصیلان رشتههای زیرمجموعه بازرگانی و علوم اداری از نظر فراوانی قرار دارند.
- 10
- 7
