بیوگرافی آتوسا دختر کوروش کبیر و مادر خشایارشا

آتوسا شخصی باهوش، بافرهنگ ، با قدرت و تفکر سیاسی بود

چکیده ای از بیوگرافی آتوسا (دختر کوروش کبیر)

نام کامل:آتوسا یا هُتوسه

زادروز:۵۵۰ (پیش از میلاد)

زادگاه:پاسارگاد

مرگ:۴۷۵ (پیش از میلاد)

محل مرگ:پارسه

آرامگاه:نقش رستم در کنار داریوش بزرگ

دودمان:هخامنشی

بیوگرافی آتوسا (دختر کوروش کبیر)

آتوسا معروف ترین شخصیت تاریخی بود که در فاصله سال های ۵۵۰ تا ۴۷۵ قبل از میلاد زندگی کرده و دختر کوروش بزرگ و کاساندان، خواهر خوانده کمبوجیه ، همسر دو پادشاه هخامنشی کمبوجیه و داریوش یکم و مادر خشایار شاه بوده است. هرودت بر این باور است که در زمان حکومات خشایار شاه، زنده بوده است.

آتوسا دختر کوروش بزرگ، ملکه پادشاه هخامنشی داریوش یکم و مادر خشایارشا بود. وی به گواهی مورخین یونانی، بانفوذترین و تاثیرگذارترین همسر داریوش بزرگ بود. آتوسا، شخصیتی مانند دیگر زنان پارسی نداشت و در عین زنانگی، خصلت های مردانگی بسیاری مانند قدرت طلبی، اقتدار و درایت را نیز داشت. گرچه پسر آتوسا که خشایارشاه نام داشت، پسر ارشد داریوش یکم نبود، ولی بخاطر دارا بودن صفاتی چون زیرکی و نسب پدری او( کوروش بزرگ)، توانست پسرش را جانشین همسر خود کند. گرچه روایت هرودوت در مورد او افسانه ایست، ولی بازتابی از روایت های پارسی ها در مورد قدرت او است. گرچه از مذهب آتوسا در منابع تاریخی حرفی به میان نیامده ولی نام او، نشانگر نام زرتشتی هتوئسه است، یعنی پیرو آئین زرتشت بوده است. دومین کسی که بعد از آناهیتا لقب بانو که عنوانی مذهبی به شمار می رفت را به خود اختصاص داد، آتوسا بود. وی  به خوبی مهارت خواندن و نوشتن داشت و در اموزش خود و دیگر درباریان نقش تصمیم گیرنده را برعهده داشت.

فرزندان و جانشینی آتوسا

کمبوجیه به خواهر خود که آتوسا نام داشت، علاقه مند شد، به همین خاطر مغ های زرتشتی را جمع کرد و تقاضایش از آن ها چنین بود که ازدواج خواهرش را قانونی کنند. آتوسا همسر برادر ناتنی خود یعنی کمبوجیه دوم بود که وقتی کمبوجیه فوت کرد ، وی به حرم سرای گئومات( بردیای دروغین) وارد شد. ولی داریوش بزرگ عاقبت، مالکيت حرمسرا را برعهده گرفت و از این طریق با آتوسا ازدواج کرد و وی  را به عنوان همسر اصلی خود و ملکهٔ هخامنشیان انتخاب کرد. از علل این ازدواج می توان به موارد زیر اشاره کرد :

آتوسا بر شوهر خود و دربار هخامنشی بخاطر خصلتی چون زیرکی، تأثیر زیادی داشت

ازدواج با آتوسا که از سلاله هخامنشی به شمار می رفت موجب شد حکومتش را قانونی جلوه دهد. باتوجه به اینکه آتوسا شخصی باهوش، بافرهنگ ، با قدرت و تفکر سیاسی بود برای داریوش شاه در موقع لزوم کمک خوبی محسوب میشد.

خصوصیت جاه طلبی و قدرت طلبی آتوسا سبب شد تا به آرزوهای خود جامه عمل بپوشاند. بر اساس گفته ی هرودوت، وی قدرت فوق العاده ای داشت و داریوش یکم در دوره جنگ با یونان که به توصیه او انجام شده بود، همواره از نصیحت هایش الگو می گرفت. وی حتی در میدان کارزار، دوست داشت که شوهرش را همراهی کند.

حاصل ازدواج آتوسا و داریوش، چهار پسر به نام های خشایارشای یکم، ویشتاسپ، ماسیشته و هخامنش بود. بزرگ ترين فرزند آتوسا و داریوش، به نام خشایارشا بود؛ ویشتاسپ، فرماندار نیروهای خشایارشا در باختر و سکاها بود؛ یکی از فرماندهان خشایارشا ماسیشته نام داشت و دریاسالار ناوگان مصر، هخامنش بود. آتوسا بر شوهر خود و دربار هخامنشی به موجب داشتن خصلتی چون زیرکی، تأثیر زیادی داشت. وی حمایت داریوش را در سال ۴۸۷ پ. م در دعوای حرمسرا با جانشینی خشایارشا بدست آورد. داریوش از نخستین زنش دختر گوبریاس، سه پسر داشت. انتصاب خشایارشا بعنوان فرماندهٔ کل ارتش پارسی برای جانشینی در آینده به او قدرتی بخشید. دلیل به قدرت رسیدن خشایارشا، اقتدار بزرگ آتوسا بود. آتوسا جایگاه والای ملکه مادر را در مدت حکومت پسرش، کسب کرد.

آتوسا دختر کوروش بزرگ، ملکه پادشاه هخامنشی داریوش یکم و مادر خشایارشاه بود

هنگامی که آرتوبازان، پسر همسر داریوش بزرگ با خشایارشا درگیری پیدا کرد، به دلیل این که خشایارشا در دوره ی پادشاهی پدرش متولد شده بود، تخت پادشاهی را به مالکیت خود درآورد. طبق اظهارات هرودوت، بدون این دلیل هم، پادشاهی از آن خشایارشا بود، به علت این که آتوسا قدرت بسیاری داشت ولی احمدی، جانشینی خشایارشا را تصمیم قاطعانه داریوش می داند، به علت این که زمینه جاه طلبی و باج گیری پسرانش( از همسرانی غیر از تبار هخامنش)، را با سپردن ولی عهدی به آن ها میسر کرد.

گزارش هرودوت دومین سند احمدی، میباشد که بیانگر اینست که در آستانه لشکرکشی داریوش به مصر، پسران او  به خاطر جانشینی با یکدیگر اختلاف پیدا کردند که با مداخله آتوسا، عاقبت خشایارشا جانشین او شد، ولی در برجسته نگاری هایی که بر روی چهارچوب های دروازۀ جنوبی تالار اصلی تَچَر  توسط داریوش و خشایارشای جوان انجام شده بود، خشایارشا خود را بر خلاف سنت دیرینه شاهان هخامنشی، به صراحت شاه نخوانده بود. این کتیبه نشان می داد که خشایارشا، در زمانی بسیار زودتر( از گزارش هرودوت) و به صراحت، به جانشینی پدرش رسیده بود.

انتخاب جانشین آتوسا

داریوش ۱۲ پسر از تمامی همسران خود داشت. وی وقتی که میخواست جانشینش را مشخص کند خشایارشا فرزند آتوسا را به جای انتخاب ارتوبرزنس که پسر بزرگ و فرزند اولین همسر او پیش از پادشاهی به نام رته بام بود، به عنوان ولیعهد خود انتخاب کرد.داریوش از همسر اولش علاوه بر آرته باذان دو پسر دیگر داشت، ولی موضوع جانشینی و تولد این جانشین از مادری که دارای خون اصیل پادشاهی باشد، اهمیت بسیاری دارد.

آتوسا که دختر بزرگ کوروش بود از آغاز تولد به قصد ملکه شدن و به دنیا آوردن جانشین هخامنشی تربیت شده بود. کمبوجیه، بردیا، گئوماته یا داریوش هرکدام که به سلطنت می رسیدند، آتوسا در هر صورت تنها گزینه برای احراز مقام شهبانو محسوب میشد. با این وجود اگر داریوش احساس نزدیکی بیشتری به پسران بزرگترش داشت، می توانست یکی از آنان را بعنوان ولیعهد و جانشین خود تعيين کند، اگرچه این انتخاب به احتمال زیاد تنها تا زمان زنده بودن وی می توانست باقی باشد و در صورتی که هرکس غیر از خشایارشا بعنوان جانشین انتخاب میشد، نمی توانست از توطئه های دربار، جان سالم به در ببرد.

بیماری آتوسا

طبق روایت هرودوت، بعد از این که دِمُکدِس، که یک پزشک یونانی بود داریوش را معالجه کرد، توانست جایگاه پزشک خصوصی او را کسب کند. دِمُکدِس می توانست تقاضای هر چیزی غیراز بازگشت به وطن را از شاه داشته باشد. با گذشت زمان، غده ای بدخیم در سینهٔ آتوسا ظاهر شد. وی درخصوص بیماری اش با دمکدس صحبت کرد و دمکدس که شوق دیدار میهن را داشت، بطور محرمانه از او تقاضا کرد تا اگر در این معالجه موفق شود، به شرطی که تقاضایش زیانی برای او نداشته باشد، بپذیرد. آتوسا این شرط را پذیرفت و درمان شد. دمکدس از او خواست که شاه را با این یادآوری که جوان، ثروتمند و نیرومند است، برای حمله به یونان ترغیب کند.

خصوصیت جاه طلبی و قدرت طلبی آتوسا سبب شد تا به آرزوهای خود جامه عمل بپوشاند

آتوسا به داریوش گفت که جنگ با یونان از یک جهت سبب افزایش قدرت وی نزد پارسی ها میشود و از سوی دیگر، چون آن ها را سرگرم می کند، از فرصت دادن برای ایجاد مزاحمت، ممانعت می کند. داریوش در جواب به آتوسا گفت که می خواهد با سکاها بجنگد، ولی آتوسا گفت که جنگ با سکاها هر لحظه شدنیست ولی آرزوی او تصرف یونان بود. به خصوص که راه آشنایی مثل دمکدس دردسترس است. به همین خاطر داریوش پذیرفت و دموکدس را برای به دست آوردن اطلاعات بهمراه جاسوسان پارسی به سواحل یونان فرستاد. وظیفه ی پارسی ها این بود که مانع از فرار پزشک یونانی شوند. لشکر پارسی ها بر اثر تحریک او، سواحل یونان را شناسایی کردند و نیروی دریایی یونان را هم بررسی کردند و با راهنمایی های دموکدس کروتونی، پزشک خصوصی او و داریوش هدایت شدند. چون لشکرکشی با موفقیت به پایان رسید، دموکدس توانست فرار کند.

مذهب آتوسا

یکی از اظهارات فیلیپ کیپر اینست که نام های هیشتاسپ( پدر و همینطور نوادگان داریوش بزرگ)، آتوسا( هوتَوسا، دختر ارشد کوروش بزرگ و شاهدخت های متعدد پارسی)، پیسَوتنس(، شاهزاده پارسی، پسر ویشتاسب)، داماسپ( فرم فارسی باستان جاماسب، شاهزاده هخامنشی) و سپنددات(، نام شاهزاده پارسی که کتسیاس، برای بردیای دروغین انتخاب کرده بود) نشانگر اینست که هخامنشیان به دین زرتشت آشنایی داشته و سنت زرتشت را گرامی می داشتند. این فرضیه با پیدا شدن کتیبه های ایلامی در تخت جمشید و دیدن نام های چندگانهٔ اوستایی، برای پژوهشگران به واقعیت تبدیل شد.

مرگ آتوسا

حکایت آیسخولوس( آشیل) در نمایشنامهٔ ایرانیان اینست که آتوسا در زمان حمله ی خشایارشا به یونان، هنوز زنده بود. در واقع در لوح های استحکامات پرسپولیس همدیده نشده است، ولی ثابت نمی کند( آنگونه هینتس ادعا می کند) که در آن موقع مرده است. اطلاعات دقیقی از مرگ آتوسا در دست نیست. ژوستین می گوید خشایارشا در حال خشم آتوسا را کشته است. ظاهراً تابوت او و آرتستونا خواهرش، در آرامگاه داریوش و در کنار تابوت خود داریوش قرار گرفته بود. بنایی که امروزه به آن کعبه زرتشت می گویند، به فرمان آتوسا که می خواسته آرامگاهی باشکوه شبیه مادرش داشته باشد، ساخته شده است ولی چون داریوش بعداً آرامگاه خود را به وسعتی ساخت که همهٔ بلندپایگان خانواده اش در آن جای گیرند، کعبه زرتشت به ملکه های کهتر و شاهزادگان تعلق گرفت.

آتوسا معروف ترین شخصیت تاریخی بود که در فاصله سال های ۵۵۰ تا ۴۷۵ قبل از میلاد زندگی کرده

گردآوری: بخش بیوگرافی سرپوش