به گزارش مهر، کتاب «ویلهلم واسموس لورنس آلمانی همراه دلیران تنگستان» نوشته هندریک گروتروپ به‌تازگی با ترجمه جواد سیداشرف توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این کتاب در سال ۲۰۱۳ توسط انتشارات متروپول در آلمان چاپ شده است.
پیش از این کتاب، در همین شکل و قطع، ۳ کتابِ «نماهایی از ایران» و «ماموریت به ایران» و «نگاهی به ایران» در قالب مجموعه «ایران قاجار در نگاه اروپاییان» توسط این ناشر منتشر شدند.
کتاب پیش رو درباره ویلهلم واسموسِ آلمانی است که در سال‌های مبارزه ضد استعماری رئیسعلی دلواری و مردمان جنوب ایران با بریتانیا، کنار آن‌ها قرار گرفت. در سال‌های جنگ جهانی اول، امپراتوری آلمان در تلاش بود مردم هند به ویژه مسلمانان این کشور را علیه انگلستان تحریک و به قیام وا دارد. اما این طرح با نام «عملیات افغانستان» شکست خورده و ناکام ماند.
همان‌زمان در سواحل خلیج‌فارس در سرزمین تنگستان و دشتستان، مردمان ایران مشغول مبارزه با استعمار پیر بودند. ویلهلم واسموس روستازاده‌ای از شمال آلمان بود که از عملیات افغانستان جدا شد، خدمت دیپلماتیک در سمت کنسول آلمان در بوشهر را کنار گذاشت و به جنبش مبارزاتی تنگستانی‌ها پیوست. البته او اهداف امپراتوری آلمان را هم در نظر داشت.
هندریک گروتروپ نویسنده کتاب «ویلهلم واسموس لورنس آلمانی همراه دلیران تنگستان» دارای مدرک دکترای حقوق است و سال‌ها در مقام رئیس دارایی و مدیر ارشد فرمانداری در شهر زالتس گیتر (ایالت ساکسونی سفلی در آلمان) خدمت کرده است. او پس از بازنشستگی به عنوان مشاور مجری طرح‌های آبادانی و کمک‌رسانی در کشورهای آفریقایی جنوبی، اتیوپی، چین، روسیه، لهستان، استونی، کامبوج و فیلیپین فعال بوده است. این مولف، کتاب‌هایی هم درباره چگونگی حل مشکلات شهری و اداری تالیفاتی در کارنامه دارد.
گروتروپ کتاب مربوط به ویلهلم واسموس را براساس مدارک موجود در پرونده اداری واسموس در وزارت خارجه آلمان و سایر اسناد رسمی قابل دسترسی درباره فعالیت‌های او از گزارش و تلگرام گرفته تا نامه‌ها و دیگر مکتوبات نوشته که در آرشیو سیاسی وزارت خارجه این کشور نگهداری می‌شود. مدارک و نوشته‌های شخصی به جامانده از واسموس که در آرشیو شهر زالتس‌گیتر موجودند، نیز از دیگر منابع نگارش این کتاب بوده‌اند. پیش از شروع کتاب این موضوع تذکر داده شده که از ارجاع موردی به این منابع خودداری شده است.
این کتاب چهار فصل اصلی دارد که به ترتیب عبارت‌اند از: چغادک (۱۹۲۴-۱۹۳۰)، خاورزمین (۱۹۰۶- ۱۹۱۴)، جنگ (۱۹۱۴- ۱۹۱۹)، بازگشت به وطن (۱۹۲۰-۱۹۳۱).
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
واسموس برای آنان در مبارزه و مقابله با انگلیسی‌ها مرد مناسب و به‌دردبخوری است و آنان هم در سال‌های آینده در ماموریت‌های مختلف برای واسموس همرزمانی قابل اعتماد می‌شوند. رابطه با حاجی‌خان که بعدها در آلمان ساکن می‌شود حتی پس از جنگ هم ادامه می‌یابد. در کشتی دو تن از شوهرخواهران صولت‌الدوله - که واسموس با آنان آشناست - و نیز، به سفارش سرکنسول ایران، یکی از متعینین شیراز و همراه جوان او به نام میرزامحمدخان فاتح‌زاده اصفهانی با واسموس همسفرند. این میرزا محمدخان در ادامه سفر تا شیراز در مقام منشی واسموس منشا خدمات گرانبهایی است. بیست و چهار قاطر، یک اسبِ راهنما، سه خر و شش اسب معمولی در لنج یدکی‌ای سوارند که به کشتی متصل است.
این کاروان کوچک روز ۱ فوریه در باغسای از مرز می‌گذرد، وارد خاک ایران می‌شود و رضاقلی‌خان والی پشتکوه، که در آن نزدیکی چادر زده است، با عزت و احترام از وی استقبال می‌کند. سفر بدون حادثه در منطقه لُرها، که کمتر مهمان‌دوست هستند، در منطقه عرب‌های بنی‌لام و سپس در منطقه بختیاری‌ها ادامه می‌یابد و از دزفول به شوشتر می‌رسد که در ساحل رودخانه کارون قرار دارد. واسموس در این‌جا به تلگرافخانه ایرانیان دسترسی پیدا می‌کند که اما اکنون تحت نظارت و کنترل انگلیسی‌هاست. از این‌جا به بعد بخش بحرانی‌تر و خطرناک‌تر سفر آغاز می‌شود. واسموس با سفارت آلمان در تهران تماس می‌گیرد و از آنان می‌خواهد از دولت ایران درخواست کنند از سردار دِنگ [دنگ‌خانِ بختیاری] فرمانده سپاه ایل بختیاری بخواهند نیرویی برای اسکورت کاروان تا مقصد بعدی در اختیار بگذارد. سردار، که واسموس مستقیماً هم به او مراجعه می‌کند، از گرفتن هدیه واسموس که یک دوربین چشمی است امتناع می‌کند و نمی‌خواهد نقطه‌ضعفی به دست واسموس بدهد.
بدین ترتیب مشخص می‌شود که بختیاری‌ها فعلاً حاضر نیستند علیه انگلستان فعالانه دست به اقدام بزنند. «پول انگلیسی که اکنون بیشتر و بیشتر به سوی آنان سرازیر است تاثیر خود را گذاشته است.» به نوشته واسموس، درخواست یکی از پسران سیدکاظم، مرجع عالی شیعیان، از مردم برای شرکت در جهاد هم در شهر تاثیر چندانی نداشته است.
واسموس همسفرش بونستروف را به بغداد برمی‌گرداند تا درباره اوضاع مناطق مرزی، که بغداد کمتر با آن آشناست، گزارشی تهیه کند و ترتیب ارسال ساز و برگ مورد نیاز را فراهم آورد. سردار دِنگ علی‌رغم اکراه و احتیاط دو سوار برای اسکورت کاروان تا منزل بعدی در اختیار واسموس می‌گذارد. در بهبهان، که توقفگاه بعدی است، کاروان از سوی والی شهر که بختیاری است، و نیز از سوی کلانتر و مردم شهر به گرمی مورد استقبال قرار می‌گیرد.
این کتاب با ۴۰۷ صفحه مصور، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قیمت ۴۵ هزار تومان منتشر شده است.
- 18
- 6
