به گزارش ایران، این کتاب به رویدادهای آخرین سال ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی می‌پردازد، سالی که باتوجه به انتخابات ریاست جمهوری دوم خرداد، آبستن تحولات گسترده‌ای بود. برخی از این تحولات که محسن هاشمی، فرزند ارشد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی روز گذشته به آن اشاره کرد، شدت گرفتن فعالیت نیروهای تندرو موسوم به «انصار حزب الله» و تلاش عده ای از درون حاکمیت برای القای اختلاف میان رئیس جمهوری وقت و رهبر معظم انقلاب است.
کار به جایی رسید که حتی اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز وجود این اختلاف القایی را باور کردند که در نهایت، مطابق خاطرات این سال هاشمی، در یکی از ملاقات‌های دوجانبه رهبری و هاشمی، با قم و آیت‌الله مشکینی تماس گرفته شده و وجود این اختلاف، از سوی هر دوی این شخصیت‌ها رد می‌شود.
در همین سال، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز دوران خطیری را سپری کرد. مناسبات ایران و اتحادیه اروپا که به واسطه آلمان رو به رشد می‌نمود، با وقوع واقعه میکونوس رو به سردی رفت. در این میان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با مشاهده تنش میان ایران و اروپا و تلاش مضاعف امریکا برای انزوای جمهوری اسلامی ایران، رو به عربستان نهاد و در دیدار معروف با ملک عبدالله، ولیعهد وقت عربستان سعودی در حاشیه کنفرانس کشورهای اسلامی در پاکستان، زمینه بهبود روابط دو کشور را فراهم آورد.
رخی دیگر از رویدادهای مهم این سال، در سخنان محسن هاشمی مطرح شد. او سخنان خود را با این مطلع آغاز کرد که آنچه مهم است، راه هاشمی است، راهی که به عنوان حکمران موفق، براساس اعتدال اسلامی بنا نهاد. رئیس شورای شهر تهران با اشاره به اینکه هاشمی معتقد بود نباید از اعتدال فاصله گرفت، اضافه کرد که اگر امروز جمهوری اسلامی ایران با مشکلاتی روبه‌رو است و نمی‌تواند رفاه مردم را تأمین کند، به این دلیل است که گهگاه به افراط و تفریط روی می‌آورد که امیدواریم این روند اصلاح شده و به مسیر اعتدال بازگردد.
محسن هاشمی در ادامه اشاره کرد که در همین سال، یعنی سال ۷۵ و بعد از برگزاری انتخابات مجلس پنجم بود که به دلیل انتخاب حسین مرعشی، رئیس دفتر وقت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به نمایندگی مردم کرمان در مجلس، او به عنوان رئیس دفتر آیت‌الله هاشمی منصوب شد. او با بیان اینکه در این دوره می‌دیدم که آیت‌الله هاشمی برای به سرانجام رسیدن طرح‌ها، بی وقفه و شهر به شهر تلاش می‌کردند و بازدید می‌کردند، اضافه کرد: آیت‌الله هاشمی در این سفرها یا طرح‌ها را افتتاح می‌کردند یا اینکه کلنگ آن را بر زمین می‌زدند و در پاسخ به منتقدان کلنگ‌زنی‌ها، معتقد بودند که طرح‌ها مهم است و اگر من آغاز نکنم، شاید دولت‌های بعدی آنها را شروع نکنند.
محسن هاشمی، یکی از دلایل موفقیت دولت سازندگی را هماهنگی و تفاهم با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب برشمرد و آن را ناشی از رفاقت دیرین میان این دو شخصیت دانست و اضافه کرد: یادم هست که آقای هاشمی علاقه و اعتماد زیاد خود به آیت‌الله خامنه‌ای را بروز می‌دادند که در همین اوان آن جمله معروف از سوی رهبری مطرح شد که هیچ کس برای من هاشمی نمی‌شود. وی با بیان اینکه این همکاری دیرینه باعث شد که همه چیز بخوبی پیش برود و کارهای سازندگی به سرانجام برسد، ادامه داد: اما در اواخر سال ۷۵ کسانی که خود را مفسر بیانات رهبری می‌دانستند، به میدان آمدند، این افراد یا در شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی بودند، یا در شورای نگهبان و نمازجمعه‌ها که حرف‌هایی را علیه دولت سازندگی مطرح کردند.
محسن هاشمی، رواج یافتن تجمعات بدون مجوز علیه دولت و متهم کردن دولت سازندگی به کم کاری در مناطق محروم از تریبون‌های رسمی را از شاخص‌های دیگر سال ۷۵ برشمرد و افزود: این فرآیندها باعث شد برخی فکر کنند که میان هاشمی و رهبری اختلاف نظری وجود دارد که رسانه‌های بیگانه نیز سعی کردند این اختلاف را القا و آن را برجسته کنند.
فرزند آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، ریشه اصلی اختلاف نظرهای داخلی را در این دانست که هاشمی، عدالت را در توزیع ثروت می‌دانست، نه توزیع فقر و درعین حال معتقد بود که تولید ثروت زمینه ساز توزیع ثروت خواهد بود. او درباره علت انتخاب «سردار سازندگی» برای عنوان این کتاب هم گفت: آقای هاشمی تا زمانی که زنده بودند، دوست نداشتند که از این عنوان استفاده شود، اما حالا که در قید حیات نیستند و این کتاب هم به آخرین سال فعالیت دولت سازندگی باز می‌گردد، می‌توانیم از این عنوان استفاده کنیم.
محسن هاشمی، همچنین اضافه کرد که تقریباً عین عبارت‌های مکتوب در دفترچه‌های خاطرات در این کتاب آمده است، حذفیات که مربوط به موارد امنیتی است، نزدیک به صفر است و اگر پای آبروی افراد در میان بوده، از آنان نظرخواهی شده است.
او گفت که کتاب‌های خاطرات، زمستان سال قبل از انتشار به رهبر معظم انقلاب ارائه می‌شوند که تاکنون، از جمله درباره این کتاب هم ایشان نظری درباره حذف مطالب نداشتند که این نشان دهنده دقت آقای هاشمی در ثبت خاطرات است و اینکه جایی که به مسائل سری مربوط می‌شود، خودشان در کتاب نیاوردند. محسن هاشمی گفت که هنوز ۲۰ دفتر دیگر از خاطرات روزانه آیت‌الله هاشمی رفسنجانی موجود است که همگی به لوح فشرده منتقل شده تا در صورت بروز اتفاقی، همچنان این خاطرات محفوظ بماند.
شرف بروجردی: خاطراتی تأثیرگذار بر تعاملات بین‌المللی
اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، نخستین سخنران این مراسم بود. او با بیان اینکه این کتاب خاطرات، می‌تواند بر تعاملات بین‌المللی اثر بگذارد، نحوه تعامل آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با ملک عبدالله را که در این کتاب به آن اشاره شده است مثال زد و گفت: هاشمی با این ژرف نگری توانست راه گفت‌وگو و حل مسائل بین‌المللی را بازکند.
بروجردی با اشاره به اینکه هاشمی رفسنجانی سربلندی ایران را در پایداری در دین می‌دانست، افزود: مرور خاطرات و دستنوشته‌های هاشمی رفسنجانی راه را برای رسیدن به قله معرفت برای نسل امروز فراهم می‌کند، بویژه اینکه او در اوج خصومت برخی قدرت‌ها با ایران، تلاش می‌کند تصویری زیبا از جمهوری اسلامی ایران به نمایش بگذارد و با بازکردن باب گفت‌وگو، تلاش می‌کند سایه جنگ را از کشور دور کند. به باور رئیس کتابخانه ملی، هاشمی رفسنجانی آرزو داشت که این سرزمین، سربلند و توانمند باشد و توانایی‌های خود را در همه عرصه‌ها به منصه ظهور برساند، اما نه در تخاصم، زیرا می‌دانست که خصومت ویژگی دوزخیان است و عشق و مهربانی از صفات پیامبران.
هاشمی رفسنجانی؛ برونگرای متعادل
محمود گلزاری، روانشناس و استاد دانشگاه که پیش از این کتاب «فراتر از شکوفایی» که تحلیلی روانشناختی از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را نوشته و منتشر کرده است، آخرین سخنران این مراسم بود. او با تکیه به یک آزمون متقن علمی و بین‌المللی روانشناسی سیاسی موسوم به «بیگ فایو» (big five) با تکیه بر خاطرات سال ۱۳۷۵ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، تحلیلی از شخصیت او ارائه داد.
او ابتدا گفت که این آزمون برای بسیاری از رؤسای جمهور امریکا، از توماس جفرسون و آبراهام لینکلن و باراک اوباما و حتی دونالد ترامپ هم اجرا شده است، هرچند ترامپ حاضر نشد در این آزمون شرکت کند و به ناچار محققان روانشناسی، با تکیه بر آثار و عملکرد او، ارزیابی خود را ارائه دادند. گلزاری اضافه کرد که «مک آدامز» روانشناس امریکایی با تکیه بر این آزمون، ترامپ را شخصیتی بازیگر، پرخاشگر و خودشیفته توصیف می‌کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه آزمون «بیگ فایو» ۵ شاخص کلان روان رنجوری، برون گرایی، مهربانی و همدلی، پذیرا بودن تجربیات نو و تعهد و مسئولیت پذیری را در شخصیت‌های سیاسی ارزیابی می‌کند، اضافه کرد: در کتاب سردار سازندگی، این شاخص‌ها را در آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ارزیابی کردم.
گلزاری با بیان اینکه در این کتاب ۱۴ مورد وجود دارد که گشودگی و پذیرا بودن تجربیات نو در هاشمی رفسنجانی را نشان می‌دهد، ادامه داد: همچنین ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که شاخص روان رنجوری هاشمی رفسنجانی بسیار پایین بود، اضطراب بر او حاکم نبود، افسرده نبود، از ثبات نظر برخوردار بود و کمتر دستخوش هیجان می‌شد و این باتوجه به مسائل و رویدادهای بزرگی که در این سال اتفاق افتاد، بسیار حایز اهمیت است و شخصیت برجسته او را نشان می‌دهد. او، رئیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام را یک برونگرای متعادل ارزیابی کرد و گفت: از نظر شاخص صمیمیت و همدلی نیز در جای جای این کتاب، او از ارتباط نزدیک با خانواده، پاسداران و محافظان و دیگران می‌گوید.
مرتضی گل پور
- 12
- 6
