پرونده‌ «یلدا» در یونسکو به کجا رسید؟

به گزارش ایسنا، ۳۰ آذر ۹۴ ایران نخستین کشوری بود که در صفحه «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» پرونده‌ی «یلدا» یا همان «شب چله» را در سایت یونسکو به ثبت رساند، با باز کردن صفحه یونسکو می‌توان به چشم دید که در طول این سه سال هنوز هیچ کشوری در این صفحه پیشنهاد ایران را مبنی بر مشارکت برای تدوین پرونده‌ی مشترک با ایران قبول نکرده است.

هر چند در طول سال‌های گذشته رسانه‌های مختلف در قالب هشدار یا خبرهای در گوشی از پیش‌دستی دوباره‌ی دولت جمهوری آذربایجان برای ثبت جهانی یکی از به یادماندنی‌ترین شب‌های تاریخ ایرانی‌ها، یعنی «شب چله» یا همان «یلدا» خبر می‌دادند.

اما تا کنون هیچ کشوری در سایت یونسکو پیشنهاد ثبت آئین این شب خاطره‌انگیز ایرانی را ثبت نکرده است.

هیچ کشوری برای «یلدا» ابراز علاقه نکرده

در این شرایط باید دید ایران تا چه زمانی قصد دارد پرونده‌ی «یلدا» را در این صفحه از یونسکو باز بگذارد. هرچند فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی در این زمینه به ایسنا می‌گوید: ما تلاش می‌کنیم امسال پرونده‌ی یلدا را تکمیل کنیم و کار را جلو ببریم، اما این که با چه کشورهایی یا به طور مستقل این کار را انجام دهیم، باید بررسی کنیم.

او ادامه می‌دهد: ما به اندازه کافی فراخوان داده‌ایم و برای اعلام نظر کشورهای دیگر منتظر مانده‌ایم، اما تا کنون هیچ کشوری در این زمینه ابراز علاقه نکرده است.

تا پایان سال تلاش می‌کنیم پرونده‌ یلدا تکمیل شود

محمدحسن طالبیان، مسئول تدوین پرونده‌های ثبت جهانی، نیز در این زمینه به ایسنا توضیح می‌دهد: تا امروز ما تلاش‌مان را در این زمینه کرده‌ایم، از این به بعد باید به فکر تکمیل و تدوین پرونده‌ی «یلدا» برای ثبت جهانی آن باشیم.

او ادامه می‌دهد: ایران تا کنون فقط نام پرونده را در یونسکو اعلام کرده، برخی اطلاعات نیز جمع‌آوری شده‌اند، اما این که پرونده چطور تدوین شود، اهمیت دارد.

وی با تاکید بر این‌که نوع آماده کردن پرونده با توجه به کشورهایی که در آن مشارکت می‌کنند، متفاوت می‌شود، بیان می‌کند: اگر پرونده در حد ملی باشد، نیز تدوین آن متفاوت است. بنابراین نخست باید اطلاعات به طور کامل جمع‌آوری شود، اما این که آن چطور تدوین و آماده شود، به مشارکت کشورها برمی‌گردد.

معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با بیان این‌که در مرحله‌ی اول و برای اعلام نام پرونده‌ی یونسکو، از طریق کمیسیون ملی یونسکو نامه‌نگاری‌هایی انجام شده است، اظهار می‌کند: باید بار دیگر در این زمینه با یونسکو مذاکراتی انجام شود، تا بدانیم در کدام مرحله این اقدامات زودتر انجام می‌شوند و در هر شرایط نیز باید پایه اطلاعاتی کامل‌تر شود.

او ادامه می‌دهد: با این وجود میراث فرهنگی تلاش می‌کند تا پایان سال تلاش خود را برای تهیه و تدوین پرونده‌ی ملی یا مشترک به نتیجه برساند.

طالبیان با تاکید بر این‌که ایران همه‌ی تلاش خود را برای تهیه‌ی پرونده مشترک انجام می‌دهد، می‌گوید: از یک سو فقط ایران نیست که این آئین را برگزار می‌کند، از سوی دیگر مشارکت در تهیه‌ی پرونده‌های مشترک بسیار کم بوده است.

ایران در سایت یونسکو از یلدا چه گفته است؟

براساس آن‌چه هنوز در صفحه‌ی «اشتراک‌گذاری اطلاعات برای ترویج پرونده‌های چند ملیتی» یونسکو قرار دارد، ایران پرونده میراث ناملموس «شب یلدا»،  را به عنوان بلندترین شب سال در صفحه‌ی ویژه اشتراک‌گذاری، ثبت کرده تا کشورهای دیگر در صورت دارا بودن نسبتی مشابه، آمادگی خود را برای ثبت چند ملیتی این سنت باستانی اعلام کنند.

در این پرونده که در تاریخ نوزدهم مارس ۲۰۱۵ در یونسکو ثبت شده، در توصیف میراث ناملموس شب یلدا آمده است:  «با طلوع اولین روز زمستان، بلندترین شب سال «شب یلدا» به پایان می‌رسد، پس از این رویداد طول روزها به تدریج افزایش می‌یابد و از همین رو شب یلدا را به عنوان «شب تولد خورشید» می‌نامند.

یلدا یکی از چهار جشن فصلی ایران و به عنوان یکی از باستانی‌ترین جشنواره‌های کشور شناخته می‌شود. این میراث ناملموس فرهنگی عمدتا از طریق شفاهی و روش‌های غیررسمی به نسل‌های جوان منتقل شده است و اعتقادات و سنت‌های فراوانی پیرامون مراسم شب یلدا در میان مردم جاری است.

در میان این ویژگی‌های مرتبط با این میراث ناملموس حضور قابل ملاحظه رنگ قرمز بسیار مهم است؛ انارهای قرمز، هندوانه، انگور قرمز و نظایر آن بخش جدایی ناپذیر از این مراسم هستند. جمع شدن در خانه بزرگترها دور یک سفره که روی زمین پهن شده و بسیاری از عناصر سنتی این مراسم از جمله انار، هندوانه، آجیل شب یلدا، سوپ مخصوص شب یلدا و چندین و چند نوع غذای دیگر روی آن قرار دارد . خواندن دیوان حافظ، شاهنامه فردوسی بویژه توسط بزرگ‌ترهای خانواده، آواز خواندن و نواختن آلات موسیقی از جمله دیگر سنن این مراسم باستانی است. »