یکشنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۳
کد مقاله: ۹۹۱۲۰۰۰۰۷

واج آرایی چیست؟ (نمونه هایی از واج آرایی)

واج آرایی,نمونه های واج آرایی,واج آرایی یعنی چهواج آرایی آراستن سخن با واج است
یکی از آرایه های گوشنواز ادب فارسی، واج آرایی نام دارد و به نظم و نثر طراوت و زیبایی خاصی می دهد. شرط اصلی برای این که واج آرایی تشکیل شود، اینست که صامت یا مصوت بیش از ۳ بار آن هم در فاصله ی نزدیک تکرار شود.

واج آرایی

تکرار یک یا چند واج صامت یا مصوت در شعر یا در نثر را واج آرایی (نغمه حروف) میگویند، که در کلمه های یک مصراع یا بیت دیده میشود بگونه ای که آفریننده موسیقی درونی باشد و بر تأثیر شعر بیفزاید. موسیقی برخاسته از واج آرایی صامت ها معمولاً از موسیقی  که از واج آرایی مصوت ها به وجود می آید محسوس تر است. با این حال مصوت ها هم تأثیر بسزایی در واج آرایی ها داشته اند؛ پیشینیان به تکرار مصوت(- ِ) تتابع اضافات میگفتند و این چنین می پنداشتند که مانع روشنی و رسایی سخن است. واج آرایی با نگرش به سه نکته ارزیابی می شود:

۱. گونه واج

۲. تعداد واج 

۳. فاصله واج

درصورتیکه آواها از جهت تعدادشان در یک زبان خاص و نحوه ایجاد تفاوت معنایی مورد مطالعه قرار گیرند،  به آن ها «واج» گفته می­شوند. واج در واقع جنبه ذهنی و انتزاعی آوا است؛ به طورمثال، زبان فارسی بطور ثابت ۲۹ واج یعنی ۲۳ صامت و ۶ مصوت دارد و تفاوت آن با حروف الفبا در اینست که واج جنبه تلفظی و حروف جنبه نوشتاری دارند، به همین علت حروفی که تلفظ یکسان دارند یک واج می آیند و یا مصوت های کوتاه که در حروف الفبا نشانه ­ای ندارند، حرف به شمار نمی­ آیند ولی هر کدامیک واج به حساب می ­آیند.­ 

شرط اصلی برای این که واج آرایی تشکیل شود، اینست که صامت یا مصوت بیش از ۳ بار آن هم در فاصله ی نزدیک تکرار شود به سبب این که در یک بیت ممکن است که حتی یک حرف بیش از ۳ بار هم تکرار شده باشد ولی چون مشهود نیست سبب ایجاد واج آرایی نمیشود. بدین ترتیب ملاک و هدف اصلی" لذت شنیداری" از تکرار آن واج است.

تاریخچه واج آرایی,واج آرایی,نغمه حروفواج آرایی صامت ها از مصوّت ها محسوس تر است

تاریخچه واج آرایی

آرایه واج آرایی یا نغمه حروف از دهه ۱۳۷۰ در کتب درسی دوران دبیرستان نظیر فارسی پایه هشتم خودنمایی کرد. لزوم یافتن نامی که زیبنده و برازنده این مقوله باشد، از همین دوران اجتناب ناپذیر می نمود؛ کامل احمدنژاد در سال ۱۳۷۰ در کتاب« صنایع ادبی» مربوط به دوره کاردانی تربیت معلم در مورد آرایه واج آرایی می نویسد:« جز انواع جناس در شعر هماهنگی های صوتی دیگری نیز هست که تکرار یک حرف یکی از مهم ترین این هماهنگی هاست و در کلمات یک مصراع یا یک بیت و در بلاغت فرنگی به آن« Allitration» گفته می شود. این هماهنگی مورد توجه شاعران بزرگ ایران بوده و در شعر ایران نمونه های فراوانی دارد.

تفاوت واج آرایی با آوا 

از دو نقطه نظر صداهای زبان را مورد بررسی قرار می­دهند، چنانچه از نظر نحوه تولید و مشخصات فیزیکی مورد بررسی قرار گیرند به آن­ها «آوا» می گویند، ولی درصورتی که آواها از نظر تعدادشان در یک زبان خاص و نحوه ایجاد تفاوت معنایی مورد بررسی قرار گیرند، به آن ها «واج آرایی» گفته می­شوند. از گذشته استفاده از آرایه ایهام و واژه آرایی در جهت فهم هر چه بهترِ شعر مد نظر شاعران بوده است. حافظ تحتِ تأثیر غزل عبرت آمیز كمالِ خُجندی كه در كمال آراستگی سروده شده، در ابتدای سلطنت شاه شجاع، غزلش را سروده و در سه بیت اول اشاره به دعوت ضمنی شاه شجاع از وی كه شاعری توانا و سخن پرداز و در آن هنگام مورد قبول شاه شجاع بوده است، می كند.

واج آرایی زبان فارسی,اشعار واج آرایی,واج آراییواج آرایی تکرار واج است

نمونه هایی از واج آرایی

۱. اشعار واج آرایی

شاه شمشاد قدان، خسروِ شیرین دهنان

که به مژگان شکند قلبِ همه صف شکنان

مست بگذشت و نظر بر منِ درویش انداخت

گفت:ای چشم و چراغ همه شیرین سخنان

تا کی از سیم و زرت کیسه تهی خواهد بود؟

بنده ی من شو و برخور ز همه سیم تنان

کم تر از ذره نه ای، پست مشو، مهر بورز

تا به خلوتگه خورشید رسی چرخ زنان

بر جهان تکیه مکن ور قدحی مِی داری

شادی زهره جبینان خور و نازک بدنان

پیرِ پیمانه کشِ من که روانش خوش باد

گفت پرهیز کن از صحبتِ پیمان شکنان

دامن دوست بدست آر و ز دشمن بگسل

مرد یزدان شو و فارغ گذر از اهرمنان

با صبا در چمن لاله، سحر می گفتم

که شهیدان که اند اینهمه خونین کفنان؟

گفت:حافظ من و تو مَحرم این راز نه ایم

از می لعل حکایت کن و شیرین دهنان

واج آرایی,واج آرایی چیست,آرایه واج آراییآرایه واج آرایی از دهه ۱۳۷۰ در کتب درسی دوران دبیرستان (فارسی پایه هشتم) خودنمایی کرد

۲. شعر واج آرایی/ پشت دریاها

قایقی خواهم ساخت،

خواهم انداخت به آب.

دور خواهم شد از این خاک غریب

که در آن هیچ کسی نیست که در بیشه عشق

قهرمانان را بیدار کند ...

پشت  دریاها شهری است!

قایقی باید ساخت

نمونه های واج آرایی,واج آرایی,اشعار واج آراییمصوّت‌ها تأثیر خاصی در واج‌ آرایی داشته‌ اند

۳. نمونه ای از شعر کوتاه واج آرایی 

ای تکیه گاه و پناه/ زیباترین لحظه های/ پر عصمت و پر شکوه/ تنهایی و خلوت من!/ ای شط شیرین شوکت من»( اخوان ثالث)

واج آرایی زبان فارسی,تاریخچه واج آرایی,واج آراییشرط اصلی برای ایجاد واج آرایی تکرار صامت یا مصوت بیشتر از سه بار است

۴. شعر واج آرایی از حافظ

«کشتی شکستگانیم ای باد شرطه بر خیز

شاید که باز بینیم دیدار آشنا را»

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش

  • 21
  • 8
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه

حکایت های اسرار التوحید اسرار التوحید یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که سرشار از پند و موعضه و داستان های زیبا است. این کتاب به نیمه ی دوم قرن ششم هجری  مربوط می باشد و از لحاظ نثر فارسی و عرفانی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب از سرپوش تعدادی از حکایت های اسرار التوحید آورده شده است.

...[ادامه]
ویژه سرپوش